Poznaj mnie, a zrozumiesz. Naród a mniejszości narodowe
Przygotuj plakat, na którym w kilku zdaniach przedstawisz siebie. Zastanów się, jakie cechy, zainteresowania, działania, plany wyróżniają cię spośród kolegów.
Nie pisz o sobie źle; poszukaj zalet; bądź wobec siebie przyjazny.
Nie przedstawiaj swoich cech fizycznych (wyglądu).
Przedstawcie swoje opisy w widocznym miejscu. Spróbujcie odgadnąć, do kogo one należą.
Zastanówcie się,
czy wasze wyobrażenia o kolegach pokrywają się z przedstawionymi przez nich opisami,
z czego mogą wynikać różnice.
Poznaj mnie, a zrozumiesz. Naród a mniejszości narodowe
przedstawić skutki odrzucenia i wykluczenia osób i grup społecznych;
uzasadnić znaczenie postawy tolerancji w życiu społecznym;
wyjaśnić, na czym polega tożsamość narodowa i etniczna.
poznawać prawa, które przysługują mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce;
wyjaśniać, jak Polacy żyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną;
rozumieć, jak stereotypy i uprzedzenia utrudniają relacje między narodami.
Mniejszości narodowe i etniczne
USTAWA z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnymArt. 2. 1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.USTAWA z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem mniejszością etniczną nazywamy społeczność, która posiada identyczne cechy jak mniejszość narodowanarodowa, ale w przeciwieństwie do mniejszości narodowej nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Zgodnie z polskim prawem wyróżniamy
mniejszości narodowe:
1) białoruską,
2) czeską,
3) litewską,
4) niemiecką,
5) ormiańską,
6) rosyjską,
7) słowacką,
8) ukraińską,
9) żydowską.
mniejszości etniczne:
1) karaimską,
2) łemkowską,
3) romską,
4) tatarską.
Szczególną społeczność stanowią w Polsce Kaszubi. Są to obywatele polscy, którzy obok języka polskiego używają kaszubskiego. W rozumieniu przytoczonej ustawy kaszubski jest językiem regionalnym. Oznacza to, że osoby posługujące się tym językiem mogą korzystać z podobnych praw jak mniejszości narodowe i etniczne.
Mniejszości narodowe
Mniejszości narodowe i etniczne stanowią współcześnie niewielki odsetek obywateli Polski. Tymczasem Rzeczpospolita Obojga Narodów i odrodzona po I wojnie światowej II Rzeczpospolita były państwami wielonarodowymi. Do wybuchu II wojny światowej około 35% obywateli Polski miało inną niż polska tożsamość narodową. Najliczniejsze grupy stanowiła ludność ukraińska i żydowska. Dokonana w okresie II wojny światowej zagłada żydów i powojenne zmiany granic przekształciły Polskę w państwo zdominowane przez ludność etnicznie polską.
Państwo polskie otocza mniejszości narodowe i etniczne zamieszkujące Polskę szczególną ochroną prawną. Pamiętaj, że osoby, które należą do grup społecznych uznanych za mniejszości narodowe i etniczne, są obywatelami polskimi. Przysługują im więc wszystkie prawa właściwe obywatelom polskim, np. prawo do udziału w wyborach. Dodatkowo przyznano mniejszościom wiele praw umożliwiających kultywowanie ich odrębności kulturowych. Prawo polskie zabrania wszelkich form dyskryminacji mniejszości narodowych i etnicznych.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Stosunkowo duża grupa obywateli polskich mieszkających na Górnym Śląsku deklaruje przynależność do mniejszości śląskiej. W rozumieniu polskiego prawa Ślązacy nie są jednak jedną z mniejszości (narodowych lub etnicznych) i nie przysługują im prawa ułatwiające kultywowanie ich odrębności kulturowych. Jest to przedmiot ciągnącego się od wielu lat sporu.
Na podstawie samodzielnie zebranych materiałów scharakteryzuj jedną z mniejszości narodowych lub etnicznych (możesz również scharakteryzować grupę posługującą się językiem kaszubskim) zamieszkujących Polskę.
Przygotuj odpowiedzi na pytania:
Ile osób deklaruje przynależność do wspólnoty i jaki stanowi to odsetek obywateli Polski? Odwołaj się do wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r.
W którym województwie (województwach) znajdują się największe skupiska osób deklarujących przynależność do tej mniejszości?
Jaką religię wyznaje i jakim językiem posługuje się większość członków charakteryzowanej mniejszości?
Przygotuj krótką informację na temat:
wybranego obiektu, miejsca lub wydarzenia ważnego dla kultury i historii wybranej mniejszości;
wybitnego obywatela Polski, przedstawiciela wybranej mniejszości.
Polonia
Czy wiesz, że dzieje Polski były historią radykalnych zmian granic oraz licznych migracji? Już w XVIII wieku tragedia rozbiorów zmusiła wielu Polaków do opuszczenia ziem polskich. W XIX wieku za wolnością i chlebem migrowali na Zachód byli uczestnicy powstań narodowych oraz poszukujący pracy mieszkańcy ubogich regionów. Na Wschód, w głąb carskiej Rosji, byli zsyłani więźniowie polityczni. Liczne rzesze Polaków znalazły się na emigracji na skutek II wojny światowej i dokonanych po jej zakończeniu zmian granic. W latach 80. XX wieku wyjazd z Polski stał się formą ucieczki przed reżimem komunistycznym i pogłębiającym się kryzysem gospodarczym. Również współcześnie wiele polskich rodzin decyduje się na emigrację i związanie swojej przyszłości z innymi państwami. Sprzyja temu otwarcie granic będące skutkiem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Współcześnie w każdym zakątku kuli ziemskiej mieszkają Polacy lub ich potomkowie, którzy starają się utrzymywać związki kulturowe z Polską. Społeczność tę nazywamy Polonią.
Obywatele różnych państw świata, którzy mają polskie korzenie i poczucie polskiej przynależności narodowej.
Wszystkie skupiska Polonii mają i chcą mieć kontakt z Polską, w tym z rodziną, która pozostała w kraju. W większości państw demokratycznych organizowane są stowarzyszenia polonijne, które działają zgodnie z miejscowym prawem. Organizacje polonijne chętnie korzystają z możliwości współdziałania z rządem polskim za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a Polonia „najmłodsza”, czyli emigracja ekonomiczna z XXI wieku, która zachowała obywatelstwo polskie, może korzystać z przysługujących im praw politycznych, czyli na przykład wybierać członków Sejmu i Senatu w Polsce.
Czy znasz jakąś polską rodzinę, której członkowie przebywają na emigracji? Zastanów się, jak udaje im się zachować polską tożsamość narodową.
Stereotypy narodowe
Utrwalone w świadomości społecznej i przekazywane z pokolenia na pokolenie, często jednostronne i uproszczone, trudne do zmiany, wyobrażenia o charakterze i sposobie funkcjonowania określonych narodów czy grup etnicznych.
Stereotypowy sposób patrzenia na innych jest z istoty swojej niepełny, ponieważ polega on na uwypuklaniu tylko wybranych elementów postępowania danego narodu lub grupy etnicznej i ocenianiu ich zazwyczaj negatywnie. Stereotypy narodowe bardzo często przenoszą konflikty z poprzednich pokoleń na relacje współczesne. U ich źródeł niejednokrotnie leżą trudne doświadczenia historyczne. Niektóre z ciągle żywych stereotypów w Polsce sięgają do przeżyć ludzi w okresie II Rzeczpospolitej i dramatu II wojny światowej. Bardzo często przekonania stereotypowe pozwalają na budowanie poczucia wyższości i wyjątkowości własnej grupy. Jako oceny najczęściej krzywdzące, zniekształcające obraz innych narodów, a zarazem mocno zakorzenione, stereotypy prowadzą do trudności we współpracy i wzajemnych kontaktach różnych grup etnicznych i narodowych.
Wykonajcie zadania, pracując w kilkuosobowych grupach.
Zastanówcie się, jakie zagrożenia dla codziennych relacji między grupami etnicznymi wynikają ze stereotypowego myślenia.
Zapiszcie wnioski i przedstawcie pozostałej części klasy.Zaproponujcie kilka zasad postępowania, których przestrzeganie może nas uchronić przed negatywnymi skutkami myślenia i działania zgodnie ze stereotypami.
Poszukajcie w języku polskim określeń, które pewne negatywne cechy, postępowanie lub zjawiska wiążą z innymi grupami etnicznym lub narodowymi.
Zastanówcie się, w przypadku ilu z tych określeń możecie ich negatywny sens potwierdzić własnym doświadczeniem.
Podsumowanie
Relacje między grupami narodowościowymi mogą się okazać bardzo trudne, zwłaszcza gdy wiążą się z bolesną historią wzajemnych kontaktów oraz głębokimi różnicami kulturowymi. Właściwe kształtowanie relacji między zróżnicowanymi etnicznie czy narodowościowo grupami należy do zadań państwa, ale za harmonijne współżycie na wspólnym obszarze odpowiadają wszyscy mieszkańcy danego kraju. Społeczeństwa europejskie stają się coraz bardziej zróżnicowane etnicznie i uczą się rozwiązywać problemy, które z tego zróżnicowania wynikają. Niezależnie od tego, jak bardzo się różnimy z racji przynależności narodowej, wszyscy jesteśmy ludźmi i mamy prawo do poszanowania naszej godności.
Literatura uzupełniająca
Dylewski A., Polska wielu kultur, Świat Książki, Warszawa 2008.
Łodziński S., Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym Polski po 1989 roku, Scholar, Warszawa 2005.
Mniejszości narodowe w Polsce, Z. Kurcz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
Przydatne linki
www.mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl
www.wspolnotapolska.org.pl
GUS – raport z Narodowego Spisu Powszechnego 2011
Określ, do której z mniejszości narodowych lub etnicznych żyjących w Polsce odnoszą się podane informacje.
Ważną rolę w kulturze narodu odgrywają cerkwie., Duża część społeczności wyznaje islam., Język narodowy mniejszości należy do grupy języków słowiańskich., Największe skupiska ludności znajdują się na terenie województwa opolskiego.
| Tatarzy | |
|---|---|
| Rosjanie | |
| Niemcy |