Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R4ErfHfqAtd1L1

Praca plastyczna z wykorzystaniem symetrii

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Ważne daty

1883 – wybudowanie mostu Brooklińskiego w Nowym Jorku, USA

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RH0Ww8qWYnEDz1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: Magdalena Ślęzak, licencja: CC BY 3.0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

3) rozumie znaczenie twórczości ludowej; rozróżnia różne jej formy; zna pojęcia sztuka ludowa i etnografia;

4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;

6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.

Nauczysz się

wymieniać i rozróżniać rodzaje symetrii;

wymieniać przykłady symetrii w architekturze i sztuce ludowej;

definiować pojęcia: oś symetriiOś symetriioś symetrii, sztuka ludowaSztuka ludowasztuka ludowa, wycinankaWycinankawycinanka.

Symetria

SymetriaSymetriaSymetria to podzielność przedmiotu na odpowiadające sobie, jednakowe lub analogiczne części będące swoim lustrzanym odbiciem (symetria osiowa – jedno- lub wieloosiowa) albo pokrywające się po obrocie wokół punktu lub prostej (symetria obrotowa, symetria środkowa). Symetrię możemy spotkać wszędzie, chociażby w przyrodzie.

R92WbTQhwtpJl1
Ilustracja interaktywna jest podzielona na dwie części. Przedstawia połowę motyla wykonanego w sepii. Drugą część zajmuje niebieski prostokąt ze znakiem zapytania. Po odwróceniu ilustracji zostaje zaprezentowana praca, ukazująca tego motyla w całości. Owad jest symetryczny.
Motyl, online-skills, CC BY 3.0
Rxphu0B5cbsZy1
Ilustracja interaktywna jest podzielona na dwie części. Przedstawia połowę głowy sowy. Ma szeroko otwarte, duże oko o żółtym kolorze. Jej upierzenie zabarwione jest na różne odcienie brązu. Drugą część zajmuje niebieski prostokąt ze znakiem zapytania. Po odwróceniu ilustracji ukazana jest cała głowa sowy o symetrycznym układzie - z dużymi, szeroko otwartymi, żółtymi oczami.
Głowa sowy, online-skills, CC BY 3.0
RqK7tH9jbEB7T1
Ilustracja interaktywna jest podzielona na dwie części. Przedstawia w górnej części połowę gałązki z liśćmi, ułożonymi w szeregu. Liście są w kolorze intensywnej zieleni, z widocznymi żyłkami. Drugą, dolną część zajmuje niebieski prostokąt ze znakiem zapytania. Po odwróceniu ilustracji ukazana jest cała gałązka z liśćmi o układzie symetrycznym i tych samych właściwościach.
Liście, online-skills, CC BY 3.0
RS2tqW4WqZ1HA1
Ilustracja interaktywna jest podzielona na dwie części. Górna przedstawia dwa żółte płatki kwiatu, czyli jego połowę. W środku wyrastają żółte pręciki. Tło jest rozmazane. Drugą część zajmuje niebieski prostokąt ze znakiem zapytania. Po odwróceniu ilustracji ukazany jest cały kwiat o symetrycznym układzie płatków i tych samych cechach.
Żółty kwiatek, online-skills, CC BY 3.0
R1W694KsmqjJC1
Ilustracja interaktywna jest podzielona na dwie części. Przedstawia połowę niebieskiego płatka śniegu, składającego się ze słupków lodu. Drugą część zajmuje niebieski prostokąt ze znakiem zapytania. Po odwróceniu ilustracji ukazany jest cały płatek o symetrycznym układzie, złożony z sześciu ramion.
Płatek śniegu, online-skills, CC BY 3.0
RzHkBZOsrzTG21
Ilustracja interaktywna jest podzielona na dwie części. Przedstawia połowę pejzażu z niebem, chmurami i fragmentem pejzażu. Drugą część zajmuje niebieski prostokąt ze znakiem zapytania. Po odwróceniu ilustracji ukazany jest cały pejzaż, którego górna część symetrycznie odbija się w tafli wody.
Zachód słońca, online-skills, CC BY 3.0

Kompozycja symetryczna wprowadza harmonię, równowagę pomiędzy poszczególnymi elementami, dlatego od zawsze bardzo chętnie stosowana była w architekturze. Możemy ją oglądać w budowlach wszystkich epok, począwszy od starożytności, do czasów współczesnych.

Wycinanka

Kompozycję symetryczną spotykamy również w polskiej sztuce ludowej w postaci ażurowych wycinanek z białego papieru, a z czasem też kolorowego. Od połowy XIX wieku stanowiły one ważny element dekoracyjny wiejskich izb w okresie przedświątecznym.

WycinankaWycinankaWycinanka jest abstrakcyjnym, skomponowanym rytmicznie i zwykle symetrycznie do jednej lub kilku osi symetrii ornamentem. Dla osiągnięcia takiego efektu cięto wielokrotnie złożony papier. Używano przeważnie nożyc do strzyżenia owiec, które pozwalały na wykonywanie precyzyjnych motywów roślinnych i zwierzęcych, abstrakcyjnych figur czy strzępienie brzegów. Wycinanki występowały tylko w niektórych regionach Polski, a każdy z nich wytworzył z czasem charakterystyczny dla siebie styl i rodzaje wycinanek.

Najważniejsze regiony, w których powstawały wycinanki to: region łowicki:

region kurpiowski dzielący się na obszar Puszczy Białej:

oraz Kurpiowskiej Puszczy Zielonej:

region sieradzki:

region lubelski, opoczyński i region kołbielsko‑garwoliński:

Polecenie 1

Praca plastyczna z wykorzystaniem symetrii. W tym celu wykonaj jedną wycinankę z papieru - możesz wybrać jeden spośród trzech wariantów: okrągła serweta, firanka, kwadrat.

Okrągła serweta: z papieru formatu A3 wycinamy duże koło, składamy je kilkakrotnie na pół i wycinamy nożyczkami dowolne kształty wzdłuż brzegów. Rozkładamy gotową pracę.

Firanka: prostokątny papier formatu A3 składamy w harmonijkę na pasy średniej grubości (zbyt cienkie stwarzają ryzyko przecięcia wycinanki) i wycinamy nożyczkami dowolne kształty wzdłuż zagiętych brzegów po obu stronach. Rozkładamy gotową pracę.

Kwadrat: z papieru formatu A3 wycinamy duży kwadrat, składamy go kilkakrotnie na pół i wycinamy nożyczkami dowolne kształty wzdłuż brzegów. Rozkładamy gotową pracę.

Zadania

R15JrTJOr8RPQ
Ćwiczenie 1
Podzielność figury na odpowiadające sobie jednakowe lub podobne części, będące swoim lustrzanym odbiciem albo pokrywające się po obrocie wokół punktu lub prostej, to: Możliwe odpowiedzi: 1. symetria, 2. asymetria, 3. oś symetrii
Źródło: Magdalena Ślęzak, licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 2
RGyLHOR6hPFNq1
Czym jest oś symetrii? Czy obraz może posiadać tylko jedną, czy wiele takich osi?
Źródło: Magdalena Ślęzak, licencja: CC BY 3.0.
static
RgqebTu22Ro6B
Ćwiczenie 3
Jak nazywa się całokształt działalności artystycznej społeczności wiejskiej? Możliwe odpowiedzi: 1. sztuka lokalna, 2. sztuka ludowa, 3. sztuka kameralne
R1WLU81zfRuHF
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się ludowa ozdoba ręcznie wycięta z papieru, która zdobiła izby chłopskie w okresie przedświątecznym od drugiej połowy dziewiętnastego wieku? Możliwe odpowiedzi: 1. wyklejanka, 2. wydzieranka, 3. wycinanka
classicmobile
Ćwiczenie 5
RGnCbMjqqUlg51
Odpowiedz na pytanie. Do jakiego terminu odnosi się poniższa definicja? Ludowa ozdoba wycięta ręcznie z papieru białego lub kolorowego. W wyniku cięcia wielokrotnie złożonego papieru tworzy się abstrakcyjny ornament skomponowany rytmicznie i zazwyczaj symetrycznie do jednej lub kilku osi. Możliwe odpowiedzi: 1. Wydzieranka, 2. Wyklejanka. 3. Wycinanka.
Źródło: Magdalena Ślęzak, licencja: CC BY 3.0.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

R5FdwPWmc2gXNmc471bf549336ec8d_00000000000051
Polecenie do zadania brzmi: Dopasuj do ilustracji regiony, w których powstały. Poniżej polecenia są ilustracje i umieszczone do wyboru odpowiedzi w postaci list rozwijalnych. Należy wybrać prawidłową odpowiedź z listy pasującą do obrazka. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania. Pierwsza ilustracja przedstawia wycinankę w kolorze czerwony z motywami roślinnymi. Centralną część stanowi podzielony na cztery części kwadrat. Z narożników idą ku środkowi listki. Z każdego narożnika na zewnątrz wychodzi wzór dwóch siedzących, stykających się dziobami ptaków. Całość dopełniają detale o roślinnym motywie. Druga ilustracja to kodra w poziomie, symetrycznie ułożone kolorowe kwiaty i listki kwiatowe. Po obu bokach głównego, środkowego kwiata widać kolorowego koguta z zielonkawym ogonem. Kwiaty są różnokolorowe. Trzecia ilustracja przedstawia mazur w kolorze ciemno-brązowym o motywie roślinnym. Składa się z wielu okrągłych lub półokrągłych części w środku których są kwiaty lub liście. Na wzorze wyróżnić można pięć kwiatów rozmieszczonych w rogach i centralnym punkcie, które są innego koloru niż całość. Płatki są różowo-czerwone, a środek żółty. Czwarta ilustracja przedstawia dwa koguty stojące na gałązce i stykające się dziobami. Całość jest w kolorze bordowym za wyjątkiem skrzydeł kogutów, które mają barwę niebieską, żółtą i czerwoną. Od gałązki odchodzą różnego rodzaju listki. Piąta ilustracja przedstawia wstęgę z czerwonym kołem o żółtym wzorze w środku. Z koła wychodzą dwie niebieskie wstęgi z piłowatymi brzegami. Na każdej z nich są trzy okrągłe rozetki w kolorze żółtym, zielonym i czerwonym ułożone jedna pod drugą. Rozetki są przedzielone wzorem przypominającym ustawione małe słupki siana w kolorze granatowym. Szósta ilustracja przedstawia wycinankę. Jest to wzór oparty na kole w czarnym kolorze. Środek to kwiat o wielu płatkach wpisany w gwiazdę o ośmiu wierzchołkach. Przestrzeń między ramionami gwiazdy wypełnia wzór przypominający wodę tryskającą z fontanny. Siódma ilustracja przedstawia wycinankę kobiety z kokoszkami. Wycinanka to dwie kobiety stojące i stykające się dołem rozkloszowanymi sukniami. Trzymają ręce w górze, na których widać koguciki. Wycinanka ma kolor czerwony. Ósma ilustracja przedstawia rózgę. Jest to niebieski, symetryczny wzór wycinaki przypominającej drzewo. Po obu stronach są koguty, kwiaty na gałązkach i inne roślinne wzory.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
RQNHarg5Gb4B1
Ćwiczenie 6
W których z wymienionych regionów tworzono tradycyjne wycinanki ludowe? Możliwe odpowiedzi: 1. region łowicki, 2. region radomski, 3. region rawski
classicmobile
Ćwiczenie 7
RtOGixtFrGFTc1
Jakie motywy najczęściej pojawiały się na wycinankach?
Źródło: Magdalena Ślęzak, licencja: CC BY 3.0.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

R134kl0DxBHKtmc471bf549336ec8d_00000000000061
Polecenie do zadania brzmi: Każdy region, w którym powstawały wycinanki, wytworzył charakterystyczny dla siebie styl i rodzaje wycinanek. Sprawdź, ile z nich udało Ci się zapamiętać, dopasowując nazwę wycinanki i region, w którym powstała, do ilustracji. Poniżej polecenia są ilustracje i umieszczone do wyboru odpowiedzi w postaci list rozwijalnych. Należy wybrać prawidłową odpowiedź z listy, która pasuje do obrazka. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania. Pierwsza ilustracja przedstawia serwetkę zbudowana z trzech pierścieni i kole w środku. Zewnętrzny pierścień to zielone pawie oczka ułożone dookoła. Kolejny pierścień to na przemian duże czerwone i małe niebieskie kwiaty. Trzeci pierścień składa się z fioletowych listków. Środek to zielony kwiatek dookoła, którego są cztery pomarańczowo-czerwone kwiaty. Pierścienie oddzielone są czarną cienką linią od siebie. Druga ilustracja przedstawia czerwone koło z żółtym wzorem w środku. Z koła wychodzą dwie niebieskie wstęgi z piłowatymi brzegami. Na każdej z nich są trzy okrągłe rozetki w kolorze żółtym, zielonym i czerwonym ułożone jedna pod drugą. Rozetki są przedzielone wzorem przypominającym ustawione małe słupki siana w kolorze granatowym. Trzecia ilustracja przedstawia zielone wzory. W centralnej części jest drzewo z owalną koroną. Po obu stronach stoją koguty. W środku korony drzewa mamy kolejny wzór. Są to dwa koguty siedzące na gałązce zwrócone dziobami do siebie. Ponad nimi na gałązce siedzą dwa ptaki stykające się dziobami. Czwarta ilustracja przedstawia wzór w kolorze czerwonym oparty na okręgu. W środku widać kwiat o białych płatkach. Od niego rozchodzą się wzory tworzące gwiazdę zwieńczone na końcach motywem roślinnym. Piąta ilustracja przedstawia rawską rózgę. Jest to czarny, symetryczny wzór wycinaki. Widać na niej motywy roślinne, gałązki z kwiatami, a u góry nad nimi są dwa koguty stykające się dziobami.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
mc471bf549336ec8d_0000000000005
mc471bf549336ec8d_0000000000006

Słownik pojęć

Oś symetrii
Oś symetrii

widoczna lub jedynie domyślna linia przechodząca pośrodku płaszczyzny dzieląca jej elementy na dwie równe lub podobne sobie części.

Symetria
Symetria

podzielność figury na odpowiadające sobie, jednakowe lub analogiczne części będące swoim lustrzanym odbiciem, albo pokrywające się po obrocie wokół punktu lub prostej.

Sztuka ludowa
Sztuka ludowa

całokształt działalności artystycznej społeczności wiejskiej. Charakteryzuje się przywiązaniem do tradycji. Forma dzieł jest ściśle związana z ich funkcją użytkową, obrzędową lub religijną.

Wycinanka
Wycinanka

ludowa ozdoba wycięta ręcznie z papieru białego lub kolorowego. W wyniku cięcia wielokrotnie złożonego papieru tworzy się abstrakcyjny ornament skomponowany rytmicznie i zazwyczaj symetrycznie do jednej lub kilku osi.

Źródła:

prezi.com/dv5dezbwsvwx/symetria‑to‑inaczej‑odbicie‑lustrzane‑danej‑figury‑bryy‑lu

encyklopedia.naukowy.pl/Sztuka_ludowa

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Aleksander Jackowski, Polska sztuka ludowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

Marian Pokropek, Atlas sztuki ludowej i folkloru w Polsce, Arkady, Warszawa 1978.

Stefania Kryształowicz, o sztuce ludowej w Polsce, Wiedza Powszechna, Warszawa 1972.

prezi.com/dv5dezbwsvwx/symetria‑to‑inaczej‑odbicie‑lustrzane‑danej‑figury‑bryy‑lu

encyklopedia.naukowy.pl/Sztuka_ludowa