Pozytywiści warszawscy uważali, że walka narodowowyzwoleńcza w realiach politycznych drugiej połowy XIX w. nie miałaby szans powodzenia.

Przejęta od ewolucjonistów analogia między społeczeństwem a żywym organizmem prowadziła do uznania, że celem działań poszczególnych członków społeczeństwa powinien być harmonijny rozwój gospodarki, nauki i oświaty. Wszystkie grupy społeczne powinny być zdrowe i gotowe do realizowania przypisanych im zadań.

Należało wzmacniać pozycję Polaków, tak by stopniowo uniezależniali się – zarówno ekonomicznie, jak i kulturalnie – od zaborców. W dalszej przyszłości mogłoby to im pomóc w odzyskaniu niepodległego państwa.

Rozwój oświaty, w tym podnoszenie poziomu edukacji najniższych warstw społecznych, miał na celu zmianę mentalności społeczeństwa. Dbałość o edukację na wsi i praca zmierzająca do polepszenia warunków życia najuboższych mieszkańców miast były, w założeniach reformatorów, drogą do zbudowania nowoczesnego społeczeństwa. Istotną rolę w realizacji tych idei miała odgrywać inteligencja.

Celem asymilacji Żydów (łac. assimilatio – upodobnienie) było włączenie Żydów w działania na rzecz rozwoju kraju i zapobieganie aktom antysemityzmu. Idea asymilacji wypływała z dwu źródeł: jednym było przekonanie pozytywistów o konieczności zgodnego współdziałania różnych grup narodowościowych tworzących społeczeństwo; drugim – akceptacja dla dążeń inteligencji pochodzenia żydowskiego zmierzającej do silniejszej integracji z Polakami.

Polscy pozytywiści popierali tę tendencję, przy czym kładli nacisk na konieczność przyciągania Żydów do kultury polskiej, co w kraju pod zaborami nie było oczywiste, gdyż atrakcyjna była asymilacja do kultury niemieckiej czy rosyjskiej.

Równie ważną kwestię stanowiło równouprawnienie kobiet. Upadek powstania styczniowego spowodował, że znalazły się one w bardzo trudnej sytuacji.

Wielu mężczyzn albo zginęło, albo zostało zesłanych na katorgę, kobiety musiały pracować, by zapewnić egzystencję sobie, a często także – dzieciom.

Dlatego upominano się o dostęp kobiet do wyższej edukacji i do zawodów, które pozwoliłyby im zyskać samodzielność finansową. Postulowano również ich większy udział w życiu społecznym oraz zmianę postrzegania roli kobiet w społeczeństwie, w którym do tej pory reguły ustanawiali mężczyźni.

Do głosu doszły pisarki, które podnosiły te kwestie w swojej twórczości.