Prezentacja multimedialna
Zapoznaj się z prezentacją multimedialną. Wynotuj informacje dotyczące postulatów futurystów.
Jakie postulaty dotyczące języka futuryści realizowali w swoich utworach? Zapisz odpowiedź w trzech zdaniach.
FuturyzmFuturyzm to jeden z awangardowych kierunków w sztuce początku XX wieku, którego głównym założeniem było radykalne odrzucenie przeszłości i tradycji.
FuturyzmFuturyzm wyrósł na fali przemian politycznych, społecznych i duchowych, które zaszły w Europie po I wojnie światowej. W ciągu jednego pokolenia pojawiła się nowa cywilizacja, której symbolem stała się maszyna.
W 1909 r. Filippo Tommaso Marinetti ogłasza Pierwszy manifest futuryzmu. Ojczyzną futuryzmu były Włochy – kraj o monumentalnej historii, pełen zabytków sprzed tysięcy lat, muzeów, kultu przeszłości. Bez wątpienia atmosfera ta sprzyjała buntowi. Marinetti w swym manifeście pisał:
Akt założycielski i manifest futuryzmu[...]
2. Odwaga, śmiałość, bunt - będą zasadniczymi składnikami poezji.
[...]
4. Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o nowe piękno: piękno szybkości! Samochód wyścigowy ze swoim pudłem zdobnym w wielkie rury podobne do wężów o ognistym oddechu... ryczący samochód, który zdaje się pędzić po taśmie karabinu maszynowego, jest piękniejszy od Nike z Samotraki.
[...]
10. Chcemy zburzyć muzea, biblioteki, akademie wszystkich rodzajów, chcemy zwalczać moralizm, feminizm i wszelką oportunistyczną lub utylitarną podłość.
11. Będziemy opiewać tłumy wstrząsane pracą, rozkoszą lub buntem; [...]Źródło: Filippo Tommaso Marinetti, Akt założycielski i manifest futuryzmu, [w:] Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, Warszawa 1978, s. 151–152.
Futuryści buntowali się przeciwko nierównościom społecznym wynikającym między innymi z wprowadzenia w ostatnich dekadach XIX wieku imperialnego porządku, czyli dominacji kilku mocarstw w świecie. Na sile przybierały tendencje rewolucyjne. Idee futurystów współgrały z filozofią epoki - intuicjonizmem Henry'ego Bergsona głoszącym żywiołowość, aktywizm i zmienność oraz Nietzscheańską wolę mocy. Zgodnie z koncepcją Nietzschego życie jest domeną silnych, co szczególnie inspirowało futurystów.
FuturyzmFuturyzm w słabo uprzemysłowionej Polsce, która dopiero odzyskała niepodległość, różnił się od włoskiego. Nie był tak ściśle związany z urbanizmem i nie wzywał tak silnie do burzenia zastanego porządku. Polscy futuryści rozpoczynali swą twórczość w dziesięć lat po ogłoszeniu manifestu Marinettiego.
Jednym z najważniejszych postulatów futurystów była negacja tradycji i kulturalnego dziedzictwa. Wobec szybkich zmian, które zachodziły zarówno w dziedzinie kultury, jak i cywilizacji, dla najnowszej generacji sztuka minionych epok wydawała się bezwartościowa.
Futuryści przeciwstawiali się metafizyce i psychologizmowi w sztuce. Według nich rzeczywistość powinna być jedynym tematem sztuki.
Jako że futuryzm nastawiony był na przyszłość, cechował go nadzwyczajny dynamizm i aktywizm. Z tymi cechami łączy się także agresywność ruchu, któremu słusznie zarzucano anarchizm, dążenie do społecznej entropii, kult przemocy i nobilitację wojny.
Język futurystów – eksperymenty słowne, gry językowe
Ballada o Koci kelnerce[fragment]
W kawiarni to w istocie
gdzie spotkam kelnerkę Kocię
biała czarna kapucyny
cukier plasterek cytryny
pan porucznik z panną Kiki
wołają o dwa pierniki
płacić płacić panno Kociu
ciociu mamo mamo ciociu
gwar w kawiarni nie ustaje
panna Kocia biega daje
pan kapitan siadł szeroki
i robi do Koci oko
„mokka mokka mokka”
i nie spuszcza z Koci oka.
[...]Źródło: Tytus Czyżewski, Ballada o Koci kelnerce, [w:] Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, oprac. Z. Jarosiński, H. Zaworska, wybór H. Zaworska, Kraków 1978, s. 110–111.
Język futurystów – prymat brzmienia języka nad znaczeniem
Lalka[fragment]
zbijam wnętrze z desek
[...]
na wierzchu budowy
umieszczam głowę lalki
z ruchomymi oczami
hallo hallo
czy pani lalka dziś przyjmuje?
hallo hallo
[...]
a zatem do widzenia
hallo hallo
mam z panią do pomówienia
dzin dzin dzin dzin
trrr
lalo lalo laloŹródło: Tytus Czyżewski, Lalka, [w:] Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, oprac. Z. Jarosiński, H. Zaworska, wybór H. Zaworska, Kraków 1978, s. 126–127.
Język futurystów – burzenie składni
W cyrku[fragmenty]
hu‑hu‑pełno… cały świat…
jasno… ślepiście…
tyle lamp
kolory… kolory… kolory…
IU‑Udzi!!..
(...)
pośrodku wielkie puste koło…
lśnią białe gorsety -
[...]Źródło: Stanisław Młodożeniec, W cyrku, [w:] Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, oprac. Z. Jarosiński, H. Zaworska, wybór H. Zaworska, Kraków 1978, s. XCVIII.
Język futurystów – eksperymenty w zakresie ortografii (tzw. ortografia fonetyczna), odrzucenie reguł interpunkcji
Śpiew maszyńistuw[fragment]
słońce pszygńutłszy kolanem, skury dymiące śę połće
długo do mięsa obdźerał nasz pokrwawiony scyzoryk.
w noce bezgwiezdne majtkom na świata płonącym drednouće
tważ wylizały do krwi nam zoży czerwone ozory.Źródło: Bruno Jasieński, Śpiew maszyńistuw, [w:] Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, oprac. Z. Jarosiński, H. Zaworska, wybór H. Zaworska, Kraków 1978, s. 168.
Słownik
(gr. entropḗ – zwrócenie się, obrót) – chaos, bezład