Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Definicja

RjxtbAiKpGoOl
Film pod tytułem Co to jest liberalizm?.

Liberalizm polityczny to doktryna, ideologia czy myśl polityczna, dla której najważniejszą wartością jest wolność (od łac. liberalis – wolnościowy), dotyczący wolności, liber – wolny). Myśl liberalizmu jest na tyle wielowątkowa, że nie jest możliwe stworzenie spójnej jednej definicji obejmującej wszystkie możliwe jego odmiany. O liberalizmie mówimy na różnych płaszczyznach: moralnej, politycznej, społecznej czy religijnej. Liberalizm odniesiony do sfery politycznej znajduje wspólny mianownik jako podkreślenie różnie rozumianej wolności (np. pozytywnie lub negatywnie albo w formie mieszanej, wymuszanej przez płaszczyznę rozważań), równości formalnej ludzi, indywidualizmu i własności. Liberalizm polityczny jest ściśle związany koncepcją umowy społecznejumowa społecznaumowy społecznej, która ma być gwarantem pokoju.

Tło historyczne

Polecenie 1
Zapoznaj się z poniższymi informacjami i wskaż, jakie są filozoficzne przesłanki powstania doktryny liberalizmu?
Zapoznaj się z poniższymi informacjami i wskaż, jakie są filozoficzne przesłanki powstania doktryny liberalizmu?
Rb0uX3yRSamLg
(Uzupełnij).
RwBCEw6SSGS3h1
Prezentacja.

Doktryna

Liberalizm polityczny jest wielowątkowy i wielopłaszczyznowy wewnętrznie, gdyż z biegiem czasu, na skutek zmiany stosunków ekonomicznych, politycznych i społecznych, podlegał głębokim przemianom. Liberalizm łatwo adaptuje się do zmian politycznych, ale jest na tyle silny w swojej wymowie (powodowanej przez pragnienie wolności, własności i pokoju), że sam od środka modyfikuje inne idee, co jest przyczyną powstania nowych hybrydowych połączeń (np. komunitaryzm). Dla liberalizmu politycznego charakterystyczne są następujące założenia i postawy:

RVNan3kd67Yx51
Ilustracja interaktywna przedstawia dwanaście postaci ludzkich trzymających się za ręce, w ich tle widać wszystkie kontynenty. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Wolność jednostki jest naczelną wartością, dlatego może być ograniczona tylko wyjątkowo: w sferze prywatnej wolnością innego człowieka (utylitaryzm), w sferze relacji państwo – obywatel utrzymaniem pokoju wewnętrznego lub zewnętrznego. 2. Równość formalna, czyli równość wobec prawa jest założeniem fundamentalnym. Sprowadza się do równości w stanie natury, w którym człowiek ma prawo do wszystkiego (co jest przyczyną wojny), i w państwie, gdzie każdy człowiek powinien być traktowany przez prawo równo. 3. Indywidualizm ma pierwszeństwo przed kolektywizmem, a jednostka przed wspólnotą. 4. Własność jest rozumiana jako jedno z podstawowych praw naturalnych, przynależnych każdemu, kto pracą i inicjatywą zdobywa (podbija) naturę. Obrona własności (świętości) usprawiedliwia użycie siły, a nawet zabicie intruza. 5. Prawa naturalne (uprawnienia naturalne), głównie prawo do życia w sensie obrony siebie i swojej własności, są ze swojej istoty w stanie natury przynależne każdemu i nieograniczone, a w państwie oddane w części na rzecz władcy, także demokratycznie wybranego. 6. Wolność suwerena (ludu) rozumiana jest przede wszystkim negatywnie, jako wolność od przymusu, ale także pozytywnie, jako gwarant realizacji praw naturalnych (np. wolność do wypowiedzi, do własności)., 7. Minimalizm państwowy: państwo posiada jak najmniejsze imperium, tzn. ma nas chronić od zewnątrz i od wewnątrz, zatem ma być minimalne w sensie kosztów i maksymalne w sensie skuteczności. 8. Umowa społeczna jest sposobem na osiągnięcie pokoju i wyjście ze stanu natury. 9. Pokój wewnętrzny i zewnętrzny stanowią naczelny cel państwa minimum. 10. Demokracja jest podstawową formą sprawowania władzy przez lud. Liberalizm od samego początku zwracał uwagę na to, jak łatwo władza ludu może przekształcić się w tyranię większości, stąd następnym załażeniem jest: 11. Trójpodział władzy, sformułowany przez Monteskiusza w dziele O duchu praw, sprowadza się do twierdzeń, że władza państwowa powinna być podzielona pomiędzy władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, ale dla równowagi te władze powinny móc się wzajemnie hamować. 12. Rozdział państwa od Kościoła jest konieczny dla utrzymania wolności wyznaniowej ludu. Władca nie powinien narzucać ludowi swojego wyznania, zatem powyższa zasada cuius regio, eius religio zostaje odrzucona, a pejoratywne znaczenie tolerancji zostaje zastąpione wolnością.
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.
Polecenie 2

Jakimi podstawowymi wartościami kieruje się liberalizm polityczny?

RZLXdTueGJ5Yi
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Jakie są i czym są prawa jednostki w nowożytnym państwie?

RPUCLjwzVZbLo
(Uzupełnij).

Przedstawiciele

Pierwszym przedstawicielem liberalizmu politycznego, który odrzucił scholastyczną wizję państwa i odwołał się do realizacji ego jednostki jako podstawowego gwaranta stabilności rządzenia, był Niccolo Machiavelli. W uproszczeniu egoistyczny książę, skutecznie rządząc, realizuje swoją potrzebę rządzenia, co prowadzi do utrzymania księstwa, czyli w konsekwencji do braku buntu (makiawelizm). Zatem punktem wyjścia jest ego jednostki i niescholastyczna wizja sprawiedliwych rządów.

Polecenie 4

Kto jest powszechnie uważany za ojca liberalizmu politycznego i z jakich powodów?

RKcRz0L7Oy8ms
(Uzupełnij).

Nawiązania

Liberalizm polityczny w późniejszych wiekach był rozwijany na wielu płaszczyznach. W teorii formy rządu nawiązywał doń np. Monteskiusz w koncepcji trójpodziału władzy, Ojcowie konstytucji amerykańskiej, formułując jej treść, J.S. Mill, budując rząd reprezentatywny, czy A. de TocquevilleB. Constant w rozważaniach o demokracji. W ekonomii liberalizm polityczny był inspiracją dla wszystkich ruchów wolnorynkowych, z ojcem ekonomii A. Smithem na czele czy współcześnie M.J. BuchananemM. Friedmanem.

We współczesnych odniesieniach polityczno‑ekonomicznych idea ta była inspiracją dla M. Friedmana, A.F. von Hayeka, R. Arona, L. von MisesaA. Rand. Liberalizm polityczny był także źródłem współczesnych teorii sprawiedliwości J. Rawlsa i R. Nozicka. W końcu w etyce J.S. MillJ. Bentham na podstawie tej idei zbudowali teorię utylitaryzmu. Wszystkich nawiązań nie sposób jest tu wymienić, gdyż poza samym liberalizmem pewne jego idee zostały z powodzeniem inkorporowane do innych doktryn, co wydaje się stanowić o jego sile i możliwościach przystosowawczych.

Oponenci

R1IOvNCRLZ1rh1
Źródło: Friedrich Julius Ludwig Sebbers , Georg Wilhelm Friedrich Hegel, domena publiczna.

Główni oponenci liberalizmu politycznego są skupieni wokół katolickiej nauki społecznej, szczególnie w wymiarze ekonomicznym. Nie do pogodzenia z prawami niezbywalnymi jednostek pozostaje faszyzm czy marksizm. Koncepcje historycystyczne (Hegel) także nie idą w parze z umową społeczną.

Słownik

demokracja
demokracja

(gr. dḗmos –- lud, krátos – władza) forma rządów zakładająca udział obywateli w sprawowaniu władzy i decydowaniu o sprawach państwowywch

Lewiatan
Lewiatan

(hebr. לִוְיָתָן, Liwjatan, jid. Lewjosn – biblijny potwór morski) wg Hobbesa suweren sprawujący władzę absolutną na mocy umowy społecznej, która ograniczać miała wolność jednostek oraz ich prawo do sprzeciwu

tabula rasa
tabula rasa

(łac. czysta tablica) wg Johna Locke'a umysł człowieka sprzed okresu nabywania wiedzy poprzez doswiadczenia

tyrania
tyrania

(gr. tauύrhoalfanunuomicronς – tyran) rządy jednostki oparte na przemocy i terrorze; w starożytnej Grecji była to forma rządów będąca rezultatem obalenia istniejącego porządku politycznego i przejęcia władzy przez tyrana

populizm
populizm

(łac. populus – lud) popieranie lub propagowanie idei i zamierzeń, głównie politycznych i ekonomicznych, zgodnych z oczekiwaniami większości społeczeństwa w celu uzyskania jego poparcia i zdobycia wpływów lub władzy

umowa społeczna
umowa społeczna

termin filozoficzny oznaczający umowy, przy pomocy których ludzie tworzą i utrzymują ład społeczny oraz formują społeczności i  narody