Problemy są po to, żeby je rozwiązywać
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, zajęcia z wychowawcą
Temat: Problemy są po to, żeby je rozwiązywać
Treści kształcenia:
Uczeń:
Rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań – wiedza o społeczeństwie (II),
Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie – język polski (I.1.1),
Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska) – język polski (III.2.11),
Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie – język polski (I.1.3),
Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi – język polski (III.1.5),
Współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich – wiedza o społeczeństwie (III),
Stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji – wiedza o społeczeństwie (1.2).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Wie, czym jest problem,
Rozumie, na czym polega rozwiązywanie problemów,
Szuka różnych możliwych sposobów rozwiązania problemu,
Ocenia pozytywne i negatywne skutki przyjętych rozwiązań,
Stosuje model drzewa decyzyjnego w odniesieniu do rzeczywistych sytuacji życiowych,
Wypowiada się na temat obejrzanego filmu i potrafi odpowiednio uzasadnić swoje sądy,
Podejmuje dyskusję na tematy bliskie jego codzienności,
Formułuje wnioski,
Współpracuje w grupie – potrafi podejmować wspólne decyzje.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Dostrzega i poddaje refleksji nurtujące go problemy,
Rozwiązuje problemy,
Ocenia skutki przyjętych rozwiązań,
Podejmuje decyzje – w tym także wspólne,
Formułuje wnioski,
Współpracuje w grupie.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: film Damy radę! – rozmowa z Janem Melą, karty pracy (Jak rozwiązywać problemy? oraz Rozwiążmy problem!),
Komputer z głośnikami i projektor multimedialny/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
Podające: rozmowa, objaśnienie,
Problemowe: aktywizujące – burza mózgów, drzewo decyzyjne, dyskusja,
Eksponująca: film,
Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
Zbiorowa,
Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów i stawia przed nimi dwie kwestie do rozstrzygnięcia metodą burzy mózgów:
Co to jest problem?
Na czym polega rozwiązywanie problemów?
Podczas etapu zgłaszania pomysłów jeden z uczniów zapisuje je na tablicy. Nauczyciel może zaproponować to zadanie osobie o uzdolnieniach lingwistycznych, która z łatwością poprawnie sformułuje propozycje kolegów i koleżanek.
Nauczyciel powinien wykorzystać metodę burzy mózgów do stworzenia możliwości wykazania się inicjatywą na forum klasy uczniom słabiej uczącym się lub nieśmiałym (z deficytem zdolności społecznych). Główną zasadą tej metody jest bowiem niepoddawanie ocenie żadnego z artykułowanych pomysłów.
Prowadzący zajęcia stara się ukierunkować tropy wnioskowania w drugiej fazie prac tak, aby uczniowie sformułowali swoje odpowiedzi w sposób zbliżony do następujących definicji:
Problemem jest każda sytuacja zadaniowa (w życiu codziennym, w szkole lub pracy zawodowej), w której występuje jakaś trudność; to także pytanie, na które szukamy odpowiedzi.
Rozwiązywanie problemów to myślenie przechodzące od stanu wyjściowego do stanu docelowego za pośrednictwem pewnego zbioru operacji umysłowych.
2. Nauczyciel zaprasza do obejrzenia filmu Damy radę! – o rozwiązywaniu problemów nie tylko podczas dalekich wypraw, ale i w życiu codziennym.
Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się należy włączyć napisy, aby ułatwić zrozumienie filmu.
Prowadzący omawia z klasą materiał filmowy – zachęcając młodzież do wypowiedzi, zadaje pytania:
Czy problemy mogą się same rozwiązać?
Czy zawsze trzeba dotrzeć do celu wyprawy? Co jest najważniejszym celem wyprawy według Jana Meli?
Jaki sposób podaje Jan Mela na rozwiązanie problemów, które wydają się nie do rozwiązania? Czy uważacie, że to dobra metoda?
3. Praca z kartą pracy Jak rozwiązywać problemy?.
Pierwszym zadaniem uczniów jest ułożenie według właściwej kolejności etapów rozwiązywania problemów, to znaczy w następujący sposób:
Dostrzeganie problemu,
Analiza sytuacji problemowej (określenie różnicy między tym, co wiemy, a tym, co jest pożądane),
Wytwarzanie pomysłów na rozwiązanie problemów,
Weryfikacja pomysłów (trzeba wybrać jedno rozwiązanie),
Przystąpienie do działania.
Drugie ćwiczenie polega na wypisaniu czynników pomagających w rozwiązywaniu problemów i utrudniających je. Przykłady utrudnień: nastawienie, wcześniejsze doświadczenia, brak informacji, ograniczenia związane z postrzeganiem.
Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel komentuje przedstawiane treści i omawia poszczególne fazy procesu rozwiązywania problemów.
4. Od teorii do praktyki – praca z kartą Rozwiążmy problem!.
Nauczyciel dzieli klasę na grupy 3- lub 4‑osobowe. Każda grupa otrzymuje jeden z dwóch wariantów karty pracy (prowadzący zajęcia powinien zadbać, aby rozdzielić wersje karty mniej więcej po równo). Każdy z wariantów zawiera to samo zadanie – należy, wykorzystując schemat drzewa decyzyjnego, rozwiązać przedstawiony problem. Wersje różnią się sytuacjami problemowymi. Jeżeli w zespołach znajdują się osoby, które dobrze radzą sobie w szkole, lecz są nieśmiałe, nauczyciel może zachęcić je do przełamania bariery wstydliwości, proponując analizę właśnie takiego przypadku (wersja 2). Warto wtedy do tej grupy dodatkowo dobrać osoby o dużych zdolnościach empatycznych. Szukając rozwiązania problemów, uczniowie powinni wziąć pod uwagę: po pierwsze wiedzę zdobytą w poprzednim ćwiczeniu, po drugie narzędzia, jakie oferuje schemat drzewa decyzyjnego (nazwanie sytuacji wymagającej podjęcia decyzji, wypisanie celów i wartości istotnych dla osoby rozstrzygającej problemową kwestię, określenie możliwych rozwiązań oraz ich skutków – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych). Po upływie czasu przeznaczonego na wykonanie zadania każda drużyna wybiera ucznia, który zaprezentuje wyniki pracy. Grupom zajmującym się sprawą nieśmiałości można zasugerować wybór osoby zmagającej się z takim właśnie problemem – będzie mogła się z nim zmierzyć w sposób praktyczny. Po przedstawieniu pracy grup nauczyciel omawia wszystkie rozwiązania. Nie ocenia ich końcowego wyniku, a jedynie spójność i klarowność toku myślenia.
5. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel prosi uczniów, żeby przypomnieli wszystkie ważniejsze informacje dotyczące sposobów radzenia sobie z trudnymi, problemowymi sytuacjami (definicje, fazy rozwiązywania problemów oraz narzędzia drzewa decyzyjnego). Następnie proponuje im, aby zastanowili się nad tym, jak oceniają swoją aktywność na zajęciach. Na małych karteczkach uczniowie kończą zdania:
Dobrze, że…
Następnym razem…
Prowadzący dziękuje uczniom za zaangażowanie podczas zajęć.
Uwagi:
Nauczyciel może wykorzystać schematy drzewa decyzyjnego dostępne na stronach:
http://www.hfhr.org.pl/wezkurs/e‑podrecznik/index.php?option=com_content&view=article&id=226%3Azalacznik‑71&catid=19%3A051‑metody‑pracy‑edukacyjnej&Itemid=34 (dostęp z dnia 8.12.2014),
https://www.h‑net.org/~eopolska/Edukacja/Roz1/Trudne.html (dostęp z dnia 8.12.2014),
http://polskiwgimnazjum.republika.pl/drzewko_dec.htm (dostęp z dnia 8.12.2014).
Prowadzący zajęcia może zaproponować uczniom do rozwiązania za pomocą schematu drzewa decyzyjnego inne problemy, np. dotyczące aktualnego życia klasy. Także sami uczniowie mogą sformułować problem, który ich dotyczy i którego rozwikłania chcieliby się podjąć.