Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RCkuSHT2GbCC31
François-Marie Arouet, pseud. Wolter (1694–1788)
Źródło: domena publiczna.

François‑Marie Arouet, powszechnie znany jako Wolter, urodził się w paryskiej rodzinie prawniczej. Pierwsze nauki pobierał w kolegium jezuickim. Szybko jednak zetknął się ze środowiskiem libertynówlibertynizmlibertynów, wyznawców epikureizmu i deizmudeizmdeizmu. Te dwa odmienne modele postaw wywarły istotny wpływ na całe życie Woltera. Edukacji jezuickiej zawdzięczał erudycję, zainteresowanie historią, literaturą i teatrem, libertynom - błyskotliwość, tolerancję, pogardę dla fanatyzmu oraz koncepcję Boga, który nie interesuje się sprawami świata.

Wolter szybko zajął się pisarstwem. Kpina, szyderstwo, groteska stanowiły od samego początku charakterystyczny rys jego twórczości. Za swoje satyryczne wiersze spędził kilka miesięcy w BastyliiBastyliaBastylii, a zatarg z pewnym księciem uświadomił mu, że jego pozycja społeczna jest tylko pozorem. Został zmuszony do wyjazdu z Francji. Osiadł na kilka lat w Anglii, gdzie poznał nową dla siebie kulturę, literaturę i filozofię. Zachwycił się twórczością Williama Szekspira, odnajdując w dramatach Stratfordczyka duchowe powinowactwo. Po powrocie do Paryża na krótko odzyskał względy królewskiego dworu - został powołany do Akademii Francuskiej, mianowano go historiografem królewskim. Jednak wrodzona złośliwość sprawiła, że znów musiał uciekać z Paryża, tracąc swą posadę. Jak zauważa Zdzisław Libera:

Zdzisław Libera Oświecenie

Wolter to człowiek obdarzony bardzo osobliwym charakterem. W jego postępowaniu szlachetność mieszała się z intrygami, ważne cele z osobistymi urazami, wezwania do tolerancji z zaślepieniem, wołanie o sprawiedliwość z pochopnymi ocenami. [...] Był złośliwy, uparty, zawistny, nieostrożny w słowach, w miarę upływu lat coraz bardziej zgorzkniały.

cyt1 Źródło: Zdzisław Libera, Oświecenie, Warszawa 1974, s. 291.
R6RSsAVrEIVt61
Jean-Michel Moreau, grafika z Kandyda Woltera, 1787
Źródło: domena publiczna.

Kandyd powstał po serii bolesnych wydarzeń w życiu Woltera oraz nieszczęść nawiedzających Europę. W 1749 roku nagle zmarła bliska przyjaciółka myśliciela – Emilia du Chatelet. Skandalem zakończył się trzyletni pobyt filozofa na dworze króla Prus, Fryderyka IIFryderyk II (1712‑1786)Fryderyka II. W 1755 roku Lizbona została zniszczona w wyniku potężnego trzęsienia ziemi, a kilka miesięcy później wybuchła pustosząca Europę wojna siedmioletnia. Wszystko to sprawiło, że sceptyksceptycyzmsceptyk Wolter przystąpił do przewartościowania najważniejszych elementów swojego światopoglądu. Załamał się jego oświeceniowy optymizm, pojawiło się zwątpienie w dobro płynące od Boga i natury.

Ciekawostka

1 listopada 1755 roku o godzinie 9.40 mieszkańcy Lizbony odczuli silne wstrząsy. Trzęsienie ziemi, które nawiedziło miasto, zupełnie zniszczyło stolicę Portugalii oraz część wybrzeża aż do Algarve. Siła wstrząsów była tak ogromna, że odczuli ją mieszkańcy odległej Wenecji. Następstwem trzęsienia było potężne tsunami, którego fale osiągały nawet 20 metrów. Na tych obszarach Lizbony, do których nie dotarła woda, wybuchły pożary. Katastrofa pochłonęła ok. 90 tysięcy ofiar. Po tych wydarzeniach Wolter zadał swoje słynne pytanie: Dlaczego Lizbona?.

RHzUCkWmFbRFJ
XVIII-wieczny anonimowy drzeworyt przedstawiający Lizbonę po trzęsieniu ziemi
Źródło: domena publiczna.
Bastylia
Fryderyk II (1712‑1786)

Słownik

deizm
deizm

(łac. deus – bóg, bóstwo) - pogląd filozoficzny zakładający istnienie Boga - stwórcy świata, który jednak nie oddziałuje na bieg wydarzeń na świecie

libertynizm
libertynizm

(fr. libertin – rozpustnik, łac. libertinus – wyzwolony) - zespół zjawisk światopoglądowych i obyczajowych oraz ich przejawów literackich popularnych w Europie od połowy XVI do początku XIX stulecia. Termin „libertyn” w XVIII wieku był wykorzystywany w sporach światopoglądowych jako obelga na określenie człowieka niechętnego tradycyjnym poglądom i formom. Libertyni byli zwolennikami racjonalizmu, opowiadali się za tolerancją religijną, dążyli do pełnej swobody poznania. Dążenie do odrzucenia intelektualnej i obyczajowej dominacji chrześcijaństwa często prowadziło jego przedstawicieli do prowokacji przeciw religii i ogólnie przyjętym normom moralnym. We francuskim libertynizmie XVIII‑wiecznym jednym z naczelnych zagadnień stało się poszukiwanie szczęścia jednostki oraz próba zarysowania granic jej wolności

powiastka filozoficzna
powiastka filozoficzna

narracyjny utwór prozaiczny, w którym świat przedstawiony jest skonstruowany tak, by ilustrować pewną tezę światopoglądową czy moralną. Narrator nie ukrywa, że to on narzuca ukazywanym wydarzeniom oraz bohaterom określone cechy, interpretuje świat rzeczywisty, choć jednocześnie nie unika paradoksalnych pytań i wspólnej z czytelnikiem zabawy. Powiastka filozoficzna była szkołą krytycyzmu i racjonalizmu, narzędziem edukacji filozoficznej oraz moralnej. W wersji Wolterowskiej ważne elementy powiastki stanowiły: satyra, kpina, ironia, aktualne aluzje i paradoksalność myślenia oraz stylu, z czym łączyła się przewrotna postawa narratora wobec pozornie niezależnych bohaterów

sceptycyzm
sceptycyzm

(gr. sképtomai – obserwuję) - stanowisko filozoficzne odrzucające możliwość uzyskania wiedzy wiarygodnej i ostatecznie uzasadnionej