Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Nauczyliśmy się rozwiązywać równania postaci sinx=a oraz cosx=a, gdzie a jest pewną liczbą rzeczywistą. W tej lekcji każde równanie, o ile to tylko możliwe, będzie starali się sprowadzić do równania postaci sinx=a lub cosx=a.

Pamiętajmy o kilku charakterystycznych elementach rozwiązywania równań:

  1. Sprawdzamy dziedzinę równania. Najczęściej wypisujemy założenia związane z dzieleniem i pierwiastkowaniem: mianownik ułamka musi być różny od 0 i wyrażenie pod pierwiastkiem stopnia parzystego musi być nieujemne.

  2. Sprowadzamy równanie do wartości jednej funkcji trygonometrycznej.

  3. Często stosujemy podstawienie t=sinx lub t=cosx.

Przykład 1

Rozwiążemy równanie tgxcosx-1=0 w zbiorze liczb rzeczywistych.

Rozwiązanie:

Wykorzystamy tożsamość tgx=sinxcosx, zakładając jednocześnie, że cosx0.
Wówczas równanie z zadania przyjmuje postać: sinxcosx(cosx-1)=0.
Zapiszmy założenia: cosx0cosx1, czyli xπ2+kπx2kπ, gdzie k.
Rozwiązaniami równania są liczby spełniające założenia oraz warunek: sinx=0.
Otrzymujemy zatem x=πkxπ2+kπx2kπ, gdzie k.

Ostatecznie odpowiedź jest następująca: x=π+2πk, gdzie k.

Przykład 2

Rozwiążemy równanie: 1+cos2xcosx=0 w zbiorze liczb rzeczywistych.

Rozwiązanie:

Równanie 1+cos2xcosx=0 jest równoważne koniunkcji warunków: cos2x=-1cosx0.

Otrzymujemy zatem:

2x=π+2kπxπ2+kπ, gdzie k.

Ostatecznie otrzymujemy:

x=π2+kπxπ2+kπ, gdzie k. Zatem nie istnieją liczby x spełniające równanie.

Przykład 3

Rozwiążemy równanie 1-sinx·cosx+sinx-cosx=0 w zbiorze liczb rzeczywistych.

Rozwiązanie:

Będziemy postępować tak, aby uzyskać postać iloczynupostać iloczynowa równaniapostać iloczynu dwóch wyrażeń:
1+sinx-(sinx·cosx+cosx)=0
1+sinx-cosx(sinx+1)=0
(sinx+1)(1-cosx)=0
Stąd dostajemy warunki: sinx=-1 lub cosx=1.

Otrzymujemy zatem odpowiedź:

x=-π2+2kπ lub x=2kπ, gdzie k.

W następnym przykładzie wykorzystamy metodę podstawiania.

Przykład 4

Rozwiążemy równanie 2cos2(3x)-5cos(3x)+2=0

Rozwiązanie:

Zauważmy, że równanie przypomina równanie kwadratowe. Wobec tego wprowadźmy nową zmienną: t=cos(3x).
Równanie przyjmuje postać: 2t2-5t+2=0.
Obliczamy Δ=25-4·2·2=9.
Pierwiastki równania są równe: t1=2,t2=12.
Wracamy do zmiennej x:
cos3x=2 lub cos3x=12.
Równanie cos3x=2 jest sprzeczne, a równanie cos3x=12 ma rozwiązania:
3x=π3+2kπ lub 3x=-π3+2kπ, gdzie k.

Odpowiedź:

x=π9+2kπ3 lub x=-π9+2kπ3, gdzie k.

Przykład 5

W zależności od wartości parametru m rozwiąż równanie: cos(m+x)-cos(m-x)=0

Zatem rozwiązaniem są: m+x=m-x+2kπ lub m+x=-m+x+2kπ, gdzie k.

Otrzymujemy zatem równania: x=kπ lub m=kπ, gdzie k.

Teraz kluczowa jest interpretacja wyniku.

  1. Jeżeli mkπ, to x=kπ, gdzie k.

  2. Jeżeli m=kπ, x jest dowolną liczbą rzeczywistą.

Przykład 6

Rozwiążmy układ równań: cosx+cosy=0x-y=4π3

Rozwiązanie:

Wyliczmy x z równania drugiego x=y+4π3 i podstawmy do równania pierwszego:
cosy+4π3+cosy=0. Zapiszmy równanie w postaci:
cosy+4π3=-cosy,
Co możemy zapisać jako:
cosy+4π3=cos(π-y).
Wówczas:
y+4π3=π-y+2kπ lub y+4π3=-π+y+2kπ, gdzie k.

Drugie równanie jest sprzeczne, natomiast pierwsze równanie daje rozwiązanie
y=-π6+kπ, gdzie k. Zatem rozwiązaniem układu jest para liczb

x=π6+(k+1)πy=-π6+kπ, gdzie k.

Przykład 7

Rozwiążemy równanie cos2x-cosx=x2+2x+3 w liczbach rzeczywistych.

Zwróćmy uwagę na to, że mamy do porównania dwie funkcje: trygonometryczną i kwadratową. Nie istnieje ogólny sposób rozwiązywania takich równań. Ale w szczególnych przypadkach możemy rozwiązać to równanie korzystając z porównania zbiorów wartości funkcji y=cos2x-cosxy=x2+2x+3.
Zauważmy, że funkcję kwadratową y=x2+2x+3 można przedstawić w postaci y=(x+1)2+2, a zatem jej zbiorem wartości jest zbiór 2,+). Wartość najmniejszą 2 funkcja przyjmuje dla x=-1.
Wprowadźmy oznaczenie: t=cosx, gdzie t-1,1. Wówczas funkcja y=cos2x-cosx przyjmuje postać funkcji kwadratowej y=t2-t, której dziedziną jest przedział: -1,1. Wówczas zbiór wartości tej funkcji to -14,2. Wartość największą 2 funkcja przyjmuje dla t=-1, czyli dla cosx=-1.

Zatem równanie cos2x-cosx=x2+2x+3 ma rozwiązanie dla x spełniającego warunki: x=-1cosx=-1.

Odpowiedź: Taki x nie istnieje.

Słownik

postać iloczynowa równania
postać iloczynowa równania

to taka postać równania, gdy po jednej stronie równania występuje 0, a po drugiej iloczyn kilku czynników; dzięki takiej postaci równanie jest równoważne alternatywie kilku równań.