Przeczytaj
Znad Dunaju…
Kiedy władczyni przyszła na świat? Dokładnie nie wiadomo. Przypuszczalnie między październikiem 1373 a lutym roku następnego. Ojciec jej Ludwik w uznaniu wielkich zasług już za życia otrzymał przydomek Wielki. Matka zaś, Elżbieta Bośniaczka, słynęła z wyjątkowej urody, a czas pokazał, że również z ambicji i żądzy władzy.
Para długo nie miała potomka. Dopiero po 17 latach małżeństwa przyszła na świat pierwsza córka, Katarzyna, a zaraz po niej Maria, przyszła królowa węgierska, po dwóch latach ostatnia – Jadwiga. Późniejsza władczyni Polski imię otrzymała po św. Jadwidze Śląskiej.
Dzieciństwo Jadwiga spędziła w Budzie, na jednym z najświetniejszych ówcześnie europejskich dworów. Tutaj młoda królewna przesiąkła atmosferą żarliwej religijności, posiadła umiejętność czytania, znajomość kilku języków, ogładę towarzyską i zamiłowanie do życia dworskiego, a także obeznanie ze sztuką, nauką, muzyką i literaturą.
…ku brzegom Wisły
Ludwik Andegaweński, by zapewnić córce sukcesję w Polsce, wydał szlachcie w 1374 r. przywilej w Koszycachprzywilej w Koszycach, gwarantujący jej zwolnienie z podatków poza dwoma groszami tzw. poradlnego. Początkowo zgodnie z jego wolą na tron polski została przeznaczona starsza córka, Maria, zaręczona z margrabią brandenburskim Zygmuntem Luksemburskim. Ale panowie małopolscy nie wyrazili na to zgody. Obawiali się, że w razie dalszego kontynuowania unii z Węgrami powtórzy się sytuacja z czasów Ludwika, gdy król rzadko przebywał w Krakowie.
Na tron polski została zatem powołana najmłodsza córka zmarłego we wrześniu 1382 r. króla, Jadwiga. Dwa niemal lata trwały pertraktacje z królową wdową w sprawie przysłania do Polski młodszej córki. W końcu w pierwszych dniach jesieni 1384 r. młodziutka księżniczka wyruszyła wreszcie w drogę ku swojemu nowemu państwu. Trzy dni po przybyciu do Krakowa została koronowana w katedrze wawelskiej na króla Polski. Jest to pierwszy z dwóch przypadków w historii naszego kraju (drugi miał miejsce w XVI w. i dotyczył Anny Jagiellonki), kiedy kobieta została królem. Jadwiga wkrótce po przybyciu do Polski nie była już małoletnia w świetle średniowiecznego prawa. Dziewczynki zdolność do czynności prawnych (w tym samodzielnych rządów i zawierania małżeństw) osiągały w wieku 12 lat (chłopcy 3 lata później). Wraz ze wstąpieniem na tron polscy możnowładcy zaczęli zatem poszukiwać dla młodej władczyni męża.
„Potwór z Litwy”
Na małżonka młodej polskiej królowej i przyszłego króla został wybrany książę litewski Jagiełło. Układ w tej sprawie został zawarty w Krewiew Krewie w 1385 r. Jak pisze Jan Długosz, Jadwiga początkowo miała niechętny stosunek do projektowanego małżeństwa, planując nawet ucieczkę z przybyłym do Krakowa narzeczonym z dzieciństwa Wilhelmem Habsburgiem, synem księcia austriackiego Leopolda III Habsburga.
Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego[Królowa] Niechętna związkowi z księciem litewskim Jagiełłą, [...] celem niedopuszczenia do małżeństwa z barbarzyńcą, mimo zakazu panów polskich, którzy odradzali jej ten krok, w momencie kiedy rozeszła się wiadomość, że książę litewski Jagiełło jedzie do Polski [...], oznajmiła, że zdecydowała się dopełnić małżeństwa z księciem austriackim Wilhelmem. [...] Kiedy jednak [Wilhelma] sprowadzono do zamku królewskiego, do łożnicy, by poznał tajniki łoża z królową Jadwigą, staraniem i na rozkaz panów polskich bardzo niechętnych temu związkowi usunięto go w haniebny i obrzydliwy sposób i wypędzono zarówno z zamku, jak i z sypialni i nie dopuszczono w ogóle do spełnienia małżeństwa ze wspomnianą królową. A królowa Jadwiga [...] zamierzała zejść do niego do miasta. A kiedy staraniem i na rozkaz panów zastała bramy zamknięte, usiłowała je własnoręcznie wyważyć toporem [...].
Źródło: Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981, s. 197–198.
Litwa była krajem leżącym na peryferiach ówczesnej Europy, niewiele wiedziano o ludach zamieszkujących tę ziemię i ludziach sprawujących nad nią władzę. Różne – często nieprawdziwe – informacje krążyły na zamku wawelskim na temat przyszłego męża królowej, budząc niepokój Jadwigi. W końcu, według relacji Długosza, wysłała ona na dwór wileński zaufanego dworzanina, Zawiszę z Oleśnicy, by ten przyjrzał się księciu.
Wzrostu był miernego, twarzy ściągłej, chudej, u brody nieco zwężonej. Głowę miał małą, prawie całkiem łysą, oczy czarne i małe, niestatecznego wejrzenia i ciągle biegające. Uszy duże, głos gruby, mowę prędką, kibić kształtną, lecz szczupłą, szyję długą. Dalej pisał, że król
prostotę łączył z dumą i wyniosłością, a przystępność z książęcą godnością. Współczesne portrety potwierdzają charakterystykę kronikarza.
Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa PolskiegoOglądnął jego urodę i postawę [...]. Książę Jagiełło [...] przyjął posła uprzejmie i życzliwie. A żeby lepiej zobaczył nie tylko jego postać, ale i poszczególne kształty jego ciała, poprowadził go ze sobą do łaźni. Ten napatrzywszy się wszystkiemu do woli [...] po powrocie do królowej Jadwigi donosi, że sylwetka księcia Jagiełły jest zgrabna, kształtna, ciało dobrze zbudowane, wzrost średni, spojrzenie wesołe, twarz podłużna, bez żadnego jednak śladu szpetoty, a obyczaje poważne i godne księcia.
Źródło: Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981, s. 198.
W jakim świetle przedstawił Jan Długosz króla?
15 lutego 1386 roku Jagiełło uroczyście przyjął chrzest oraz przyjął imię Władysław.
Sidus Polonorum (Gwiazda Polaków)
W ciągu 15 lat panowania Jadwiga zasłynęła ze swojej działalności dewocyjnejdewocyjnej i charytatywnejcharytatywnej, jako fundatorka wielu szpitali, kościołów oraz dobrodziejka Akademii KrakowskiejAkademii Krakowskiej, ufundowanej przez Kazimierza Wielkiego. Zmarła 17 lipca 1399 r. prawdopodobnie w wyniku infekcji, która się wdała podczas porodu (tzw. gorączki połogowejgorączki połogowej). Śmierć jej była ogromnym ciosem dla kraju i króla. Tak opłakującego śmierć żony Jagiełłę przedstawił XIX‑wieczny malarz Maksymilian Piotrowski:
Słownik
najstarsza polska uczelnia, jedna z najstarszych w Europie, ufundowana przez Kazimierza Wielkiego w 1364 r., odnowiona w 1400 r., w dużej części dzięki pomocy materialnej Jadwigi Andegaweńskiej
(łac. charitativus → miłosierny) działania mające na celu niesienie pomocy potrzebującym w sposób bezinteresowny
(łac. devotio – ofiarowanie, poświęcenie) postawa charakteryzująca się głęboką religijnością, pobożnością, polegająca na stawianiu sobie wysokich wymagań moralnych i dbaniu o sprawy ducha
inaczej zakażenie połogowe, infekcja powstała na skutek nieprzestrzegania zasad higieny podczas odbierania porodów, do XIX w. najczęstsza przyczyna śmierci okołoporodowej
przywilej wydany przez Ludwika Węgierskiego w 1374 r. obniżający wysokość podatków dla szlachty do dwóch groszy poradlnego
forma zaręczyn stosowana w średniowiecznej i nowożytnej Europie, sankcjonowana przez Kościół, pozwalająca na zawieranie pełnoprawnych małżeństw między małoletnimi (dopełnienie małżeństwa następowało po osiągnięciu przez narzeczonych lat sprawnych)
umowa matrymonialna pomiędzy Elżbietą Bośniaczką a Władysławem Jagiełłą w sprawie małżeństwa z Jadwigą zawarta w 1385 r., potocznie zwana unią
Słowa kluczowe
Jadwiga Andegaweńska, unia w Krewie, unia polsko- litewska, Jagiełło, Ludwik Andegaweński, Akademia Krakowska, Polska w XIV–XV w.
Bibliografia
J. Długosz, Roczniki, czyli sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981.
Dzieje cywilizacji w Polsce Jana Matejki. Wystawa objazdowa; opracowanie katalogu Julia Straszewska, Janina Ruszczycówna, Maria Charytańska; Warszawa 1948.
Homilia św. Jana Pawła II z mszy świętej kanonizacyjnej o Bł. Jadwidze Królowej.
J. Besala, Małżeństwa królewskie. Jagiellonowie. Tajemnice alkowy, przyjaźnie i zdrady, Bellona, Warszawa 2006.
A. Klubówna, Cztery królowe Jagiełłowe, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1990.
E. Rudzki, Polskie królowe, t. I, Instytut Prasy i Wydawnictw Novum, Warszawa 1990.