Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Umowy UE z innymi państwami

AKP (African, Caribbean and Pacific Group of States, ACP)

Już od lat 60. XX w. rozpoczęto współpracę między WE a częścią dawnych terytoriów zależnych, które uzyskały wówczas niepodległość (państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku). Pierwszą umowę stowarzyszeniową z państwami afrykańskimi podpisano w 1963 r. w Jaunde (Kamerun). Od tamtego czasu zawarto wiele umów stowarzyszeniowych, do których przyłączały się kolejne państwa. Warto pamiętać również o konwencji z Lomé (Togo) z 1975 r. (wówczas zaczęto używać nazwy ACP). Wszystkie te umowy były zawierane na pięć lat, po czym były modyfikowane i podpisywane na nowo. Ostatnią taką umową była konwencja z Kotonu (Benin) podpisana przez 71 państw AKP i państwa UE w 2000 r. na 20 lat. W 2019 r., w związku z faktem, że nie ustalono warunków kolejnej umowy, podpisano umowę przejściową w celu przedłużenia stosowania postanowień umowy o partnerstwie AKP–UE.

Obecnie współpraca polega głównie na rozwijaniu stosunków gospodarczo‑handlowych, co ma doprowadzić do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i integracji tych państw z gospodarką światową. Unia Europejska wspiera także finansowo państwa AKPAKPAKP, a jednym z głównych celów owej współpracy jest zwalczanie biedy i jej skutków. W ramach stowarzyszenia rozpoczęto rozmowy na temat praw człowieka i rozwoju demokracji. Ponadto planuje się całkowitą liberalizację handlu między stronami konwencji z Kotonu.

Państwa należące do AKP

Państwa europejskie

Umowy zawierane przez Unię w Europie, w odróżnieniu od umów z członkami AKP, podpisywane są z państwami, które nie mogą w chwili obecnej przystąpić do UE, ale czynią starania o członkostwo. Umowy te przybierają najczęściej formę stowarzyszenia z UE, które ma wesprzeć przygotowanie gospodarki przyszłego kandydata do konkurencji z gospodarkami państw UE. Celem takiej umowy jest stworzenie unii celnej między sygnatariuszami. Właśnie taką drogę integracji z UE przebyło wiele państw, obecnie już będących członkami UE (Grecja, Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Cypr). Kraj, który przystępuje do UE, jednocześnie traci status państwa stowarzyszonego.

Trzy państwa europejskie – Norwegia, Islandia i Liechtenstein – są stowarzyszone z krajami UE w ramach Europejskiego Obszaru GospodarczegoEuropejski Obszar GospodarczyEuropejskiego Obszaru Gospodarczego.

Państwa EFTA

Na początku lat 70. zawarto umowy między WE a ówczesnymi państwami EFTA: Austrią, Islandią, Portugalią, Szwajcarią i Szwecją. Obecnie UE łączą umowy z Islandią, Liechtensteinem, Norwegią i Szwajcarią (tylko te państwa należą już do EFTA). Celem współpracy było przede wszystkim ustanowienie strefy wolnego handlu na artykuły przemysłowe. W 1991 r. podpisano umowę w Luksemburgu dotyczącą utworzenia od 1994 r. Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), co umożliwia swobodny przepływ artykułów przemysłowych, kapitału, siły roboczej i usług między państwami EFTA a UE. EOG ma również doprowadzić do liberalizacji rynku produktów rolnych. Jedynym państwem EFTA, które nie przystąpiło do OEG, jest Szwajcaria.

Obecnie UE i jej partnerów z EFTA należących do EOG (Norwegię i Islandię) łączą także różnego rodzaju sprawy związane z północnymi krańcami Europy i całym regionem Arktyki. Włącza się w ten wymiar także Rosja (od 2007 r.). W ramach wymiaru północnego powstał organ parlamentarny – Forum Parlamentarne Wymiaru Północnego – którego członkiem założycielem jest Parlament Europejski. Od lipca 2020 r. trwają konsultacje dotyczące uaktualnienia polityki północnej.

Umowy z Ukrainą

W 2007 r. rozpoczęły się rozmowy na temat podpisania umowy o stowarzyszeniu Ukrainy z UE. W czasie szczytu UE we wrześniu 2008 r. Ukraina przedstawiła propozycję umowy stowarzyszeniowej, która przewidywała m.in. dalsze ułatwienia wizowe dla Ukraińców chcących podróżować do Unii. Szwecja w czasie swojej prezydencji w drugiej połowie 2009 r. zamierzała sfinalizować umowę. Zarówno koncepcja Partnerstwa Wschodniego, niepewna sytuacja polityczna na Ukrainie, jak i zmiana polityki zagranicznej Polski, dotychczas najsilniejszego orędownika przyjęcia Ukrainy do Unii (obok krajów bałtyckich, Szwecji i Wielkiej Brytanii), oddaliły wówczas perspektywę przystąpienia tego kraju do Wspólnoty. Negocjacje trwały aż do połowy 2014 r., kiedy to podpisano umowę stowarzyszeniową. 11 lipca 2017 r. Rada przyjęła decyzję o zawarciu w imieniu Unii Europejskiej układu stowarzyszeniowego z Ukrainą, w wyniku czego jest on stosowany od 1 września 2017 r.

6 października 2020 na 22. szczycie UE–Ukraina przywódcy państw potwierdzili, że nadal chcą zacieśniać więzy polityczne i pogłębiać integrację gospodarczą Ukrainy z Unią Europejską.

Partnerstwo Wschodnie

Jest to polsko‑szwedzka inicjatywa zmierzająca do nawiązania ściślejszej współpracy z państwami Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Należą do niej wszystkie państwa UE oraz Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Mołdawia i Ukraina.

Partnerstwo Wschodnie ma na celu zawarcie w przyszłości porozumienia o wolnym handlu, udzielanie wsparcia finansowego uboższym krajom (m.in. małym i średnim przedsiębiorstwom), działania na rzecz bezpieczeństwa energetycznego oraz wprowadzenie bezwizowego ruchu na terytorium UE. Projekt ten jest realizowany w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, które zostało zainaugurowane w czasie prezydencji czeskiej w maju 2009 r. W tym czasie UE przeznaczyła na realizację programu 600 milionów euro.

Obecnie (2020 r.) współpraca ta stała się jeszcze ważniejsza w związku z pandemią COVID-19. UE przygotowała dla krajów Partnerstwa Wschodniego nadzwyczajny pakiet wsparcia – ok. 1 mld EUR. Ma on wesprzeć te kraje przede wszystkim w obszarze zdrowia publicznego, ale także łagodzenia społeczno‑gospodarczych skutków pandemii. Ponadto 18 marca 2020 r. Komisja Europejska opublikowała wspólny komunikat „Polityka Partnerstwa Wschodniego po 2020 r.: wzmacnianie odporności – Partnerstwo Wschodnie, które służy wszystkim”.

Umowy z Rosją

Po raz pierwszy UE podpisała układ o partnerstwie z Rosją 24 czerwca 1994 r. Wszedł on w życie 1 grudnia 1997 r. i obowiązywał przez 10 lat. W jego wyniku rozpoczęły się spotkania na szczycie, a od 1998 r. także spotkania ministerialne Rady Współpracy UE–Rosja. Kolejną umowę z Rosją zablokowała Polska w 2006 r. w związku z zakazem importu polskiego mięsa do Rosji. W 2010 r. rozpoczęto Partnerstwo dla Modernizacji, a w 2011 r. zainicjowano rozwój dwustronnej współpracy w ramach obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Jednak w związku z aneksją Krymu oraz wspieraniem ugrupowań rebelianckich na wschodzie Ukrainy oraz późniejszą interwencją w Syrii przez Rosję od 2014 r. stosunki między UE a Rosją są napięte. UE regularnie odnawia sankcje nałożone na Rosję.

Państwa Maghrebu (Algieria, Maroko, Tunezja)

Umowa o współpracy między państwami WE a Tunezją, Marokiem i Algierią została podpisana w 1976 r. Współpraca ma opierać się na współdziałaniu w dziedzinach gospodarki, finansów, techniki, a zwłaszcza handlu. Na jej mocy WE zniosła wszystkie cła i ograniczenia ilościowe obejmujące towary przemysłowe, w zamian za co w państwach Maghrebu państwa WE/UE są najbardziej uprzywilejowane w regionie. UE zobowiązała się również do udzielania pomocy finansowej tym krajom.

Po przekształceniu się WE w UE europejska polityka sąsiedztwa (EPS) dotyczy nie tylko Algierii, Maroka i Tunezji, ale i Egiptu, Izraela, Jordanii, Libanu, Libii, Palestyny, Syrii i Turcji. Obejmuje ona zarówno dwustronne strategie polityczne między UE i każdym z tych państw, jak i ogólne ramy współpracy regionalnej w ramach Unii dla Śródziemnomorza (patrz: niżej).

W reakcji na wydarzenia w latach 2010–2011 r. w jej południowym sąsiedztwie Unia Europejska w 2011 r. zwiększyła wsparcie dla demokratycznych przemian w poszczególnych krajach. Obecnie ważną rolę w stosunkach z tymi państwami odgrywa Parlament Europejski, który śledzi sytuację polityczną w krajach partnerskich dzięki regularnej wymianie poglądów z wysokimi rangą urzędnikami państwowymi, ekspertami i podmiotami społeczeństwa obywatelskiego. Jego przedstawiciele biorą też udział w licznych unijnych misjach obserwacji wyborów w południowych krajach partnerskich.

Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego

Została zawarta w 2008 r. między państwami UE a Albanią, Algierią, Bośnią i Hercegowiną, Chorwacją, Czarnogórą, Egiptem, Izraelem, Jordanią, Libanem, Marokiem, Mauretanią, Monako, Autonomią Palestyńską, Syrią, Tunezją i Turcją. Jest kontynuacją współpracy z tymi krajami w ramach procesu barcelońskiego rozpoczętego w 1995 r., w Barcelonie mieści się też siedziba Unii.

Do UfM (z ang. Union for the Mediterranean) nie przystąpiła Libia, której przywódca Muamar al Kaddafi uznał pakt za przejaw europejskich dążeń kolonialnych. Obecnie Libia jest obserwatorem działań UfM. Natomiast w 2011 r. swoje członkostwo zawiesiła Syria.

Porozumienie ma na celu zacieśnienie współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, transportu, nauki i kultury, pomocy humanitarnej, a także w zakresie polityki i bezpieczeństwa.

W 2016 r. UfM ustaliła harmonogram działań, bazując na następujących priorytetach:

• regionalny rozwój społeczny;

• regionalna integracja;

• regionalna równowaga.

Na podstawie tych priorytetów Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego realizuje swoją misję. Ponadto Unia Europejska zadeklarowała pomoc krajom basenu Morza Śródziemnego w walce ze skutkami COVID-19.

Umowy z USA

Już na początku istnienia EWWiS USA mianowały swojego stałego obserwatora, a w 1961 r. powstała Misja USA przy Wspólnocie Europejskiej (USEU). Od lat 70. XX w. odbywają się liczne spotkania międzyparlamentarne. Partnerstwo Transatlantyckie ukonstytuowało się w 1990 r., kiedy podpisano deklarację transatlantycką między WE a USA, w której określono ścisłą współpracę w zakresie spraw wojskowych oraz gospodarczych. Najważniejszą umowę między USA a UE – Nowy program transatlantycki, zawarto w 1995 r. Deklaracja ta zakłada współpracę sygnatariuszy w dziedzinach gospodarczych, bezpieczeństwa (również wojskowego) i polityki zagranicznej. Ma się ona odbywać na czterech płaszczyznach:

W celu jego realizacji Nowego programu transatlantyckiego w 1998 r. utworzono Transatlantyckie Partnerstwo Gospodarcze. Równocześnie doprowadzono do nawiązania partnerstwa w zakresie współpracy politycznej. Miała się ona opierać na zwoływaniu wspólnych szczytów, w czasie których podejmowano takie tematy, jak: wojna w Czeczenii, sytuacja w krajach Europy Środkowo‑Wschodniej czy zwalczanie handlu bronią. Jeszcze przed zamachami z 11 września 2001 r. ujawniała się różnica zdań między USA a UE dotycząca zasad polityki obronnej UE. Prezydent George W. Bush poparł ideę europejskiej polityki obronnej, lecz sprzeciwił się temu, aby interwencje UE miały miejsce tam, gdzie zdecydowało się na prowadzenie działań NATO. Państwa UE i USA zgadzały się też co do potrzeby zwalczania AIDS, przede wszystkim w Afryce.

Po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 r. przedstawiciele UE i sekretarz stanu USA wydali wspólne oświadczenie dotyczące walki z terroryzmem. Nie doszło jednak do podpisania umowy międzynarodowej. Niektóre państwa UE, chcąc wesprzeć USA w działaniach bezpośrednich, utworzyły razem z innymi państwami świata koalicję antyterrorystyczną (działającą od września 2001 r. i obejmującą ponad 80 państw). Ponowne próby podpisania umowy współpracy dwustronnej w zakresie polityki azylowej i migracyjnej nie powiodły się.

W latach 2013–2016 odbywały się negocjacje w sprawie Transatlantyckiego Partnerstwa Handlowo‑Inwestycyjnego (TIPP). Zakończyły się one ustaleniem wytycznych, ale decyzją Rady Europejskiej z 2019 r. zostały one uznane za nieaktualne. Relacje UE–USA mają być przedmiotem rozmów na najbliższych szczytach UE, a ponadto szef Rady Europejskiej Charles Michel zaprosił prezydenta Joego Bidena na szczyt UE w pierwszej połowie 2021 r.

Umowa gospodarczo‑handlowa UE–Kanada (CETA)

Relacje z Kanadą WE rozpoczęła już w 1972 r., a 6 lipca 1976 r. zawarto ramowy układ o handlu i współpracy gospodarczej. Od tego momentu regularnie odbywały się szczyty WE–Kanada. W 2005 r. UE i Kanada zawarły kilka kolejnych umów, które dotyczyły m.in. przekazywania danych osobowych pasażerów samolotów latających między regionami i umowy Europolu z kanadyjskim rządem o współpracy operacyjnej.

W 2009 r. rozpoczęto negocjacje w sprawie umowy handlowej. We wrześniu 2014 r. podano do publicznej wiadomości treść kolejnej umowy: gospodarczo‑handlowej UE z Kanadą (CETA). Podpisanie umowy CETA nastąpiło 30 października 2016 r. na szczycie Unia Europejska – Kanada. Parlament Europejski wyraził zgodę na zawarcie umowy CETA 15 lutego 2017 r.

Słownik