Rolnictwo konwencjonalne, zrównoważone czy ekologiczne?

Na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. przyjęto tzw. Agendę 21, wskazującą cele i drogi zrównoważonego rozwoju (ang. sustainable development). W 2000 r. na forum ONZ przyjęto Deklarację milenijną, a w 2015 r. – Agendę 2030, zawierającą 17 celów, których realizacja zapewni warunki rozwoju społecznego i ekonomicznego w połączeniu z ochroną środowiska. Chodzi o takie zarządzanie zasobami naturalnymi, produkcją i społeczeństwem, aby zapewnić dobrobyt obecnym i przyszłym pokoleniom.

Najpoważniejszym problemem współczesnego świata jest degradacja gleb, do czego przyczyniają się głównie: wylesianie, nadmierny wypas, chemizacja i mechanizacja rolnictwa. Dla 2,6 miliarda ludzi na świecie (jednej trzeciej populacji) rolnictwo stanowi główne źródło utrzymania, jednak ziemia, na której gospodarują, jest w aż 52% wyjałowionajałowienie glebywyjałowiona (w średnim lub dużym stopniu).

Porównanie rolnictwa ekologicznego, zrównoważonego i konwencjonalnego

Żeby gospodarstwo mogło zostać uznane za ekologiczne, powinno spełniać określone warunki. Główną zasadą jest recykling: wody, odpadów i innych zasobów – dzięki temu gospodarstwo może być w dużej mierze samowystarczalne.

R6YEfhMV0kbHB1

Zdjęcie przedstawia kilkanaście snopów trzciny związanych sznurkiem. W tle widoczne pole zboża, które nie zostało jeszcze ścięte.

Na przykład wodę użytą do mycia (najlepiej, gdy jest to zebrana deszczówka) można ponownie wykorzystać do podlewania ogrodu. Ścieki z typowej przydomowej oczyszczalni mogą być przetwarzane na naturalny nawóz, a ścieki z oczyszczalni korzeniowych – trafiać na trzcinowisko. Trzcina zasilana biogenami ze ścieków szybko rośnie i można ją zbierać np. do produkcji pokryć dachowych (strzechy), mat budowlanych lub brykietów opałowych.

Odchody zwierząt również są wykorzystywane – po przefermentowaniu stosuje się je jako nawóz zwany obornikiem. Powinien trafić na pola po zebraniu plonów, aby organizmy glebowe miały czas go rozłożyć do soli mineralnych, potrzebnych roślinom na wiosnę. Taki sposób postępowania zapobiega degradacji gleby, nie obciąża środowiska, a przy tym służy zachowaniu różnorodności biologicznej i zdrowiu ludzi.

Najlepszym sposobem upraw jest płodozmianpłodozmianpłodozmian, ponieważ sadzone po sobie w kolejnych latach różne gatunki roślin uprawnych wykorzystują inne związki mineralne. Dzięki temu gleba nie jest wyjaławiana. Uprawy o różnej intensywności w różnych miejscach gospodarstwa przyczyniają się do lepszego wykorzystania zasobów gleby i zmniejszenia nawożenia. Korzystne jest też stosowanie przedplonów i poplonówmiędzyplonprzedplonów i poplonów, czyli gatunków, które rosną na polu przed siewem właściwej rośliny albo po jej zbiorze. Zwykle są to rośliny bobowate (motylkowe), których się nie zbiera, tylko przykrywa ziemią podczas orki, przez co wzbogacają glebę w związki azotowe.

Recykling oznacza też wykorzystanie własnej produkcji jako paszy dla zwierząt. Na określonym obszarze można hodować tylko tyle zwierząt, ile da się wyżywić z własnych upraw. Brak konieczności kupowania paszy obniża koszty gospodarowania. Zwierzęta są chowane w systemie ściółkowymściółkowy chów zwierzątściółkowym, co zmniejsza ilość płynnej gnojowicy, a zwiększa ilość stałego i wzbogaconego o składnik roślinny obornika.

Zwierzęta hodowlane powinny być wypasane w systemie kwaterowym – kolejno na małych, ogrodzonych fragmentach pastwiska. Zostawione tam odchody mogą być efektywnie wykorzystywane przez destruentówdestruencidestruentów, a następnie przez rośliny, gdy skończy się wypas w danej kwaterze. Jeśli przy pastwisku jest strumień, kwatery powinny przylegać do niego węższym bokiem. Ogranicza to spływ biogenówbiogenybiogenów do wód, a tym samym zmniejsza eutrofizację cieków wodnych. Przy brzegach rowów, cieków i jezior należy sadzić drzewa i krzewy, tworząc strefę buforową o szerokości od 2 do 5 m. Zasadzone w ten sposób rośliny wykorzystują biogeny z pastwisk i dzięki temu zapobiegają ich spływowi do wody. Zwiększa się w ten sposób bioróżnorodność w gospodarstwie rolnym. Tę samą funkcję spełniają nasadzenia śródpolne.

Również oczka wodne i podmokłe łąki w gospodarstwie ekologicznym służą zwiększeniu bioróżnorodności. Dostają się do nich biogeny, m.in. z pól i pastwisk, w wyniku czego przyrasta masa roślin naczyniowych, a to powoduje zatrzymanie dalszego spływu biogenów i przeciwdziała eutrofizacji. Stawy i podmokłe łąki to także naturalne siedliska wielu roślin i zwierząt, w tym coraz rzadziej występujących płazów.

Słownik