Rodzina

To pewna forma życia zbiorowego. Jednoznaczne zdefiniowanie rodziny jest trudne i czasami budzi kontrowersje. Najogólniej można ją określić jako małą grupę społeczną, której członkowie połączeni są więzami pokrewieństwa (niekiedy adopcji), małżeństwem, a także siecią wzajemnych zależności. Członkowie rodziny pełnią w niej odpowiednie funkcje (matki, ojca, dziecka, krewnego). Rodzina istnieje w każdym typie społeczeństwa i ma za zadanie zaspokajać określone potrzeby swoich członków. Jest też pierwszym i podstawowym obszarem oddziaływań socjalizacyjnych. Współczesna rodzina podlega dynamicznym procesom przemian, które powodują, że różni się ona od swojego modelu tradycyjnego.

Cechy współczesnej rodziny

Współczesna rodzina:

• mała (nuklearna; najczęściej 2+1);

• z silnym akcentem relacji partnerskich między jej członkami;

• często o charakterze niesformalizowanym (np. konkubinackim).

Typy (rodzaje) rodziny

Jak wynika z komunikatu Centrum Badania Opinii Społecznej z 2019 r. (nr 46/2019) dotyczącego preferowanych i realizowanych modeli życia rodzinnego, w sytuacji licznych zmian społeczno‑ekonomicznych rola rodziny w życiu Polaków mimo wszystko się umacnia. Obserwujemy też zmiany znaczenia słowa „rodzina” – zakres tego pojęcia się rozszerza. Coraz liczniejsze są opinie, że rodzinę stanowią także osoby pozostające w związku nieformalnym i wspólnie wychowujące dzieci z tego związku. Równocześnie coraz częściej za rodzinę uważa się model patchworkowypatchworkowy model rodzinymodel patchworkowy, w którym osoby pozostające ze sobą w związku wspólnie wychowują dzieci z poprzednich związków. Zdecydowana większość Polaków chciałaby, aby ich rodzina była podobna do tej, w której się wychowali. Co siódma osoba chce uniknąć powielania wzorców wyniesionych z domu, a tylko 2% badanych nie ma zdania w tej kwestii. Na ogół Polacy są zadowoleni z typu rodziny, w którym wyrośli, i dążą do tego, aby ich własna była do niego podobna. Wyniki badań dotyczące modeli życia rodzinnego w Polsce ukazują ogólne przemiany widoczne w życiu społecznym. Potwierdza się opóźnianie momentu urodzenia pierwszego i kolejnych dzieci. Coraz mniej osób uważa, że posiadanie jednego dziecka jest rozwiązaniem optymalnym, rośnie liczba osób, które chciałyby mieć troje dzieci. Zmienia się też postrzeganie idealnego modelu rodziny – Polacy chętniej tworzą rodziny wielopokoleniowe.

Instytucje chroniące rodzinę

W obszarze przepisów polskiego prawa istnieje wiele unormowań traktujących o ochronie rodziny. Na pierwszy plan wysuwają się przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, które podnoszą obowiązek wspierania rodziny opartej na związku małżeńskim kobiety i mężczyzny oraz otaczania opieką i pomocą rodzicielstwa i macierzyństwa. Również zapisy zawarte w innych ustawach, które odnoszą się np. do zasady dobra dziecka, mają za zadanie bezpośrednio lub pośrednio ochraniać i wspierać rodzinę. Uchwałą z dnia 21 października 2016 r. w sprawie ustanowienia Dnia Praw Rodziny Sejm Rzeczypospolitej Polskiej m.in. uznał rodzinę za fundament bytu i rozwoju Polski oraz zachęcił wszystkich obywateli, instytucje oraz władze do troski o prawa rodzin.

R3AxBmxWQ7h26

Na zdjęciu dokument. Treść dokumentu: Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa, dnia 26 października 2016 r. Pozycja 1003. UCHWAŁA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 21 października 2016 r. w sprawie ustanowienia Dnia Praw Rodziny. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zatroskany o przyszłość rodziny opartej na trwałym związku mężczyzny i kobiety, otwartym na przekazywanie życia i zaspokojenie podstawowych potrzeb małżonków i dzieci, ustanawia dzień 22 października Dniem Praw Rodziny. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznając, że fundament bytu i rozwoju Państwa Polskiego stanowi rodzina, zachęca wszystkich obywateli, instytucje oraz władze do stałej troski o prawa rodzin. Jednocześnie Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wzywa wszystkie rodziny do komplementarnego wypełniania ich zadań oraz obrony i umacniania należnych im praw. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej dołoży wszelkich starań, aby poprzez stanowienie odpowiedniego prawa, polskie rodziny mogły czuć się bezpiecznie, trwając w przeświadczeniu o stałej trosce państwa o ich byt materialny oraz wszechstronny rozwój.

Do instytucji szeroko rozumianej ochrony rodziny zaliczamy zarówno określone podmioty, jak i instrumenty prawne.

Podmioty chroniące rodzinę

Podmioty chroniące rodzinę to:

• instytucje wsparcia;

• instytucje interwencji kryzysowej;

• formy opieki nad dziećmi i młodzieżą;

• rodzinni kuratorzy sądowi;

• podmioty realizujące współpracę międzyresortową w działaniach na rzecz rodziny.

Poradnie psychologiczno‑pedagogiczne

Publiczne poradnie psychologiczno‑pedagogiczne, w tym także publiczne poradnie specjalistyczne, udzielają dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno‑pedagogicznej związanej z ich wychowywaniem oraz kształceniem. Pomoc ta ma charakter dobrowolny i nieodpłatny. Diagnoza w poradni, a także wydanie informacji o wynikach przeprowadzonej diagnozy czy opinii, odbywa się na wniosek rodzica albo pełnoletniego ucznia. Celem diagnozowania dziecka w poradni jest określenie jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych, a także wyjaśnienie mechanizmów jego funkcjonowania w odniesieniu do zgłaszanego problemu i wskazanie sposobu rozwiązania. Poradnie psychologiczno‑pedagogiczne prowadzą terapię dzieci i młodzieży oraz ich rodzin, wspierają dzieci i młodzież wymagające pomocy psychologiczno‑pedagogicznej lub pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej. Ponadto udzielają pomocy rodzicom w rozpoznawaniu potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży i w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych.

Placówki wsparcia dziennego

Placówki wsparcia dziennego dla dzieci nazywa się również świetlicami środowiskowymi. Ich zadaniem jest niesienie pomocy w szczególności tym rodzinom, które mają trudności z wypełnianiem obowiązków wychowawczych. Ich praca pozytywnie wpływa na rozwój osobowości dzieci, postępy w nauce oraz kształtowanie relacji społecznych opartych na wzajemnej pomocy, współpracy i solidarności.

Placówki te zapewniają wychowankom wszechstronne wsparcie. Pomagają w realizacji zarówno potrzeb podstawowych (opieka, bezpieczeństwo, wyżywienie), jak i pozostałych. Placówki oferują pomoc w nauce, wsparcie emocjonalne w sytuacjach trudnych, interesujące zajęcia rozwojowe. Dzięki uczęszczaniu do placówek dzieci lepiej się zachowują, uczą, radzą sobie w grupie rówieśniczej oraz odkrywają swoje mocne strony, nabierając poczucia własnej wartości.

Placówki opiekuńczo‑wychowawcze

W szczególnych sytuacjach, gdy nie ma możliwości umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, dziecko pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może być umieszczone w placówce opiekuńczo‑wychowawczej. Placówka taka ma zwykle profil  interwencyjny, rodzinny, specjalistyczno‑terapeutyczny lub socjalizacyjny. Placówka opiekuńczo‑wychowawcza zapewnia dziecku całodobową ciągłą lub okresową opiekę, wychowanie i zaspokaja jego niezbędne potrzeby związane z rozwojem, w tym emocjonalne, społeczne oraz religijne. Ponadto zapewnia korzystanie ze świadczeń zdrowotnych i kształcenia.

Rzecznik Praw Dziecka

Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw dziecka, a szczególnie prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie, prawa do godziwych warunków socjalnych i prawa do nauki. Podmiotami działań rzecznika są wszystkie dzieci, a pośrednio tym samym rodziny. W swojej działalności rzecznik kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji RP, Konwencji o prawach dziecka i ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka, w tym szczególnie zasadą dobra dziecka oraz zasadą poszanowania odpowiedzialności, praw i obowiązków obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka.

Instrumenty prawne chroniące rodzinę

Przepisy prawa polskiego kładą duży nacisk na ochronę rodziny. Znajduje to wyraz w wielu aktach prawnych z zakresu prawa rodzinnego, podatkowego, ubezpieczeniowego, procesowego, pomocy społecznej i przeciwdziałania patologiom w rodzinie. Akty te normują szeroki wachlarz instrumentów prawnych mających na celu zabezpieczenie podstawowych potrzeb rodziny, a także zapewnienie jej pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych i kryzysowych.

Słownik