Morze Bałtyckie (zwane też Bałtykiem) jest epikontynentalnymmorze epikontynentalneepikontynentalnym morzem śródlądowym położonym na szelfie kontynentalnym między Półwyspem Skandynawskim a środkową i wschodnią częścią lądu europejskiego. Jest to morze półzamknięte. Z Morzem Północnym łączy się poprzez Cieśniny Duńskie (Mały Bełt, Wielki Bełt, Sund, Kattegat, Skagerrak oraz Limfjorden). Najczęściej za zachodnią granicę Morza Bałtyckiego uważa się umowną linię wyznaczoną pomiędzy północnym cyplem Półwyspu Jutlandzkiego a szwedzką wyspą Tjörn. Przy tak wytyczonej granicy powierzchnia Morza Bałtyckiego wynosi 415,3 tys. kmIndeks górny 2². Linia brzegowa jest bardzo rozwinięta - znajdują się tu liczne zatoki (największe to Zatoka Botnicka, Fińska, Gdańska, Pomorska i Ryska). Morze Bałtyckie zaliczane jest do płytkich mórz, jego średnia głębokość wynosi 52 m. Maksymalna, 459 m, występuje w głębi Landsort na północny zachód od Gotlandii.

Morze Bałtyckie dzieli się na trzy baseny:

• Basen Botnicki o maksymalnej głębokości 294 m,

• Basen Gotlandzki o maksymalnej głębokości 459 m,

• Basen Bornholmski o maksymalnej głębokości 105 m.

R1GbBabRacbWC

Mapa przedstawia położenie i batymetrię Morza Bałtyckiego. Nad Bałtykiem leżą następujące państwa: Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Rosja, Polska, Niemcy, Szwecja. Linia brzegowa Bałtyku jest urozmaicona. Składa się na to duża liczba zalewów, zatok, półwyspów oraz wysp i wysepek, szczególnie licznych przy wybrzeżach północnym i zachodnim. Trzy duże rozgałęzienia Bałtyku tworzą wielkie zatoki: Zatoka Botnicka, Zatoka Fińska i Zatoka Ryska. Do innych większych zatok należą zatoki: Gdańska, Pomorska, Lubecka, Kilońska oraz Zalew Kuroński. Do większych wysp należą: Wyspy Alandzkie, Hiuma, Sarema, Gotlandia, Bornholm, Olandia, Zelandia, Fionia. Średnia głębokość Bałtyku wynosi 54 metry. Największa głębokość wynosi 459 metrów (Głębia Landsort na północny zachód od Gotlandii).

Morze Bałtyckie jest morzem półsłonym, a jego wody zalicza się do wód słonawych (mezohalinowych). Ich średnie zasolenie wynosi ok. 7‰. Najmniejsze zasolenie występuje w zatokach: Botnickiej i Fińskiej (1‑2‰) i maksymalnie osiąga 6‰. Największe zasolenie występuje na granicy Skagerraku i Kattegatu (ponad 20‰). Wpływają na to wlewy słonych wód z Morza Północnego.

Średnia temperatura wód powierzchniowych Morza Bałtyckiego, określona na podstawie wieloletnich pomiarów, waha się zimą od 0° do 2°C, latem – od 12°C w północnej części akwenu do ponad 20°C w południowej. Prowadzone pomiary wskazują jednak, że w ostatnim dziesięcioleciu następuje systematyczny wzrost wartości, co więcej - jest on trzykrotnie szybszy w porównaniu do średniego tempa wzrostu temperatury innych mórz i oceanów.

R1L2Wd8umxamx1

Na mapie przedstawiającej Bałtyk pokazano temperaturę wody z sierpnia 2019 roku. Najwyższa temperatura była na południu akwenu - około 20 stopni Celsjusza. Najniższa na północy od 10 do 15 stopni Celsjusza.

Podczas letnich fal upałów temperatura wód Bałtyku, zwłaszcza w południowej części akwenu, coraz częściej osiąga niespotykany wcześniej poziom powyżej 25°C. Zjawisko to powszechnie łączone jest z globalnymi zmianami klimatu.

Na obszarze zlewiska Morza Bałtyckiego (powierzchnia 1 721 233 kmIndeks górny 2)²⁾ leży 9 rozwiniętych rolniczo i uprzemysłowionych państw (Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Litwa, Łotwa, Rosja, Polska, Niemcy). Są one producentami zanieczyszczeń komunalnych, przemysłowych i rolniczych, które w postaci ścieków, z dopływem rzecznym albo drogą powietrzną, trafiają do morskich wód. Na wybrzeżu rozwinęły się miasta, porty i zakłady przemysłowe (m.in. Rostock, Szczecin, Gdynia, Gdańsk, Sztokholm, Helsinki, Petersburg, Tallinn, Ryga, Kłajpeda), z których w wielu przypadkach ścieki o różnym stopniu oczyszczenia są odprowadzane bezpośrednio do morza. Morze Bałtyckie jest także ważną drogą morską dla państw nadbałtyckich - przez Cieśniny Duńskie i Kanał Kiloński przepływa rocznie ok. 75 tys. statków, które na pełnym morzu zrzucają nieczystości i odpady do wody. Szacuje się, że 97% wszystkich zanieczyszczeń wprowadzanych do Bałtyku powstaje na lądzie, pozostałe 3% - na morzu.

Zanieczyszczenia wprowadzane do wód Morza Bałtyckiego powodują szereg negatywnych skutków, w tym m.in. stwarzają zagrożenie ekosystemu morskiego oraz zdrowia i życia ludzi, obniżają jakość wody morskiej i jej wartość użytkową, a także zmniejszają walory estetyczne morza.

Bardzo wąskie połączenie Bałtyku z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie powoduje, że wymiana wody jest powolna i trwa około 30 lat. Jest to przyczyną dużej podatności tego akwenu na zanieczyszczenie.

Głównymi źródłami zanieczyszczenia wód Morza Bałtyckiego są:

• rzeki uchodzące do Bałtyku, zwłaszcza Wisła, Odra (metale ciężkie, azotany i fosforany),

• miejscowości bezpośrednio położone nad morzem, w tym ośrodki turystyczne (ścieki komunalne),

• wody basenów portowych (substancje ropopochodne),

• statki przebywające w portach lub pływające po akwenie - (substancje ropopochodne, ścieki komunalne), tereny rolnicze (azotany i fosforany, środki ochrony roślin),

• instalacje eksploatacji i transportu zasobów złóż szelfowych (substancje ropopochodne),

• odpady wytworzone przez zakłady przemysłu rybnego (tłuszcze, białko),

• opady atmosferyczne (kwaśne deszcze).

Najwięcej zanieczyszczeń z tych źródeł trafia z wodami rzecznymi do południowego i wschodniego Bałtyku. Strefy przyujściowe dużych rzek (Odry, Wisły, Niemna, Newy i in.) oraz strefa przybrzeżna należą do najbardziej zanieczyszczonych części Bałtyku.

Dostawa zanieczyszczeń chemicznych, zwłaszcza substancji biogennych (głównie związków azotu i fosforu) do Morza Bałtyckiego powoduje eutrofizację wód, uważaną dziś za największe zagrożenie jakości wód morskich. Polega ona na nadmiernym użyźnieniu wód substancjami odżywczymi. Rocznie do Bałtyku dociera około 825 tys. ton azotu i 30,9 tys. ton fosforu, z czego ponad 60% pochodzi ze źródeł antropogenicznych - rolnictwa, ścieków i przemysłu, a pozostała część - z opadów atmosferycznych, bezpośredniej asymilacji azotu z atmosfery, uwalniania z osadów dennych itp. Niestety Polska przoduje w dostarczaniu substancji biogennych do Bałtyku – w 2018 roku wprowadzone zostało około 140,88 tys. ton azotu i 7,70 tys. ton fosforu.

Rj0GbPj8fbKVn

Na czterech mapach przedstawiono stężenie azotanów i fosforanów w wodach Morza Bałtyckiego – czerwiec, grudzień 2019. Najwyższe stężenia azotanów w czerwcu 2019 roku było w zatokach, głównie Botnickiej i Ryskiej. Powyżej 100 miligramów na metr sześcienny. Na pozostałym obszarze było mniejsze. W grudniu wysokie stężenie było podobne do czerwcowego, ale na pozostałym obszarze utrzymywało się wysokie - w granicach 50-100 miligramów na metr sześcienny. Fosforany - największe stężenie było na północy Morza Bałtyckiego - od 1 do 10 miligramów na metr sześcienny, a także częściowo na południu. Są miejsca, w których wynosiło mniej niż 1. W grudniu stężenie było również wysokie, brak miejsc, w których spadłoby poniżej wartości 1.

Początkowym, krótkotrwałym skutkiem eutrofizacji jest zwiększenie rozwoju fitoplanktonu i żywiących się nim organizmów morskich. Nie jest to jednak zjawisko pozytywne. Często, zwłaszcza latem, przy podwyższonej temperaturze wód, występuje zakwit wód Bałtyku będący skutkiem intensywnego rozwoju glonów i ograniczający możliwość bezpośredniego wykorzystania zbiornika.

Ruakybz2Cpzn3

Zdjęcie satelitarne przedstawia zakwit glonów w wodach Morza Bałtyckiego. Woda ma zielonkawą barwę.

R9eojBwYVaQ7V

Na mapie zobrazowano stopień eutrofizacji wód Morza Bałtyckiego (ocena przeprowadzona w polach kwadratowych o boku 100 kilometrów na pełnym morzu i 20 kilometrów w strefie przybrzeżnej). Sytuacja najgorzej przedstawia się u wybrzeży Polski, Niemiec i Finlandii - eutrofizacja jest tam bardzo duża. Na znacznym obszarze Bałtyku jest duża. Na samej północy średnia. Mała i bardzo mała nie występuje.

Z czasem eutrofizacja wywołuje długotrwały, niekorzystny efekt, przyczynia się bowiem do ubytku tlenu w morskich wodach. Sprzyja temu osłabiona wymiana wód Bałtyku z lepiej natlenionymi wodami Morza Północnego. Po okresie wegetacji ogromna masa fitoplanktonu obumiera, opada na dno i podlega rozkładowi. W trakcie tego procesu zużywany jest zawarty w wodzie tlen i uwalniany siarkowodór, wskutek czego na dnie tworzą się strefy martwych, pozbawionych tlenu wód (hypoksji). Szacuje się, że dziś około 18% powierzchni Morza Bałtyckiego zajmują tzw. pustynie tlenowe, gdzie większość organizmów nie jest w stanie przeżyć. Sytuacja taka utrzymuje się od ponad 40 lat. O skali zagrożenia świadczą wyniki długoletnich pomiarów wskazujące, że od lat 70. XX w. siarkowodór jest trwale obecny w Bałtyku na głębokości od 130 do 250 m (wcześniej pojawiał się sporadycznie). Ponadto osłabiona wymiana wód z Morzem Północnym sprawia, że do Bałtyku nie dociera wystarczająca ilość tlenu, niezbędna dla utlenienia rozkładającej się na dnie biomasy. Najnowsze badania wykazały, że od początku XX wieku nastąpił 10‑krotny wzrost powierzchni stref beztlenowych, zwłaszcza w strefie przybrzeżnej. Ich dalsze rozszerzanie będzie miało negatywne konsekwencje nie tylko dla ekosystemu morskiego, ale także dla mieszkańców wybrzeża.

RbzqjLNbgdWkN

Trzy mapy obok siebie. Na mapach przedstawiono rozwój stref beztlenowych w Morzu Bałtyckim w latach 1906-2012. Oznaczono obszary o stężeniu tlenu poniżej 2 miligramów na litr i obszary pozbawione tlenu (średnie dla wszystkich miesięcy). W roku 1906 obszary były znikome. W roku 1955 powiększały się obszary o stężeniu tlenu poniżej 2 miligramów na litr. Niewielką część stanowiły obszary pozbawione tlenu. Strefy powiększały się wokół Gotlandii i Bornholmu. W roku 2012 znaczny obszar w środkowej i północnej części Bałtyku był beztlenowy (obszar pomiędzy Szwecją a Estonią, Łotwą, Litwą). Powiększyły się także obszary o stężeniu tlenu poniżej 2 miligramów na litr.

Duże zagrożenie dla wód Bałtyku stwarzają też metale ciężkie i trwałe związki organiczne wprowadzane m.in. ze ściekami przemysłowymi, mogą one bowiem kumulować się w organizmach żywych i w osadach dennych.

Odpływ metali ciężkich rzekami do Morza Bałtyckiego z terenu Polski w 2018 roku.

Indeks górny Źródło danych: Ochrona środowiska 2019, GUS Indeks górny koniec^{Źródło danych: Ochrona środowiska 2019, GUS}Indeks górny , [online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary‑tematyczne/srodowisko‑energia/srodowisko/ochrona‑srodowiska‑2019,1,20.html Indeks górny koniec^{, [online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary‑tematyczne/srodowisko‑energia/srodowisko/ochrona‑srodowiska‑2019,1,20.html}

R12QEBipVBOjg

Na ilustracji przedstawiającej wodę z pływającymi w niej organizmami oraz z ptakami unoszącymi się na powierzchni wody opisano dopuszczalną zawartość rtęci w surowcach rybnych. Wynosi ona 50 miligramów na kilogram. Tymczasem morświn ma 520 mikrogramów na kilogram, ryby drapieżne 50 mikrogramów na kilogram, ryby planktonożerne 5,5 mikrogramów na kilogram, fitoplankton 5,5 mikrogramów na kilogram, ptaki żywiące się rybami 270 mikrogramów na kilogram.

Długoletnie badania i obserwacje wskazują, że Morze Bałtyckie charakteryzuje się zaawansowanym stopniem degradacji. Objawia się ona nie tylko zanieczyszczeniem wód i osadów dennych (z czym najczęściej jest kojarzona), ale także zmianami ekosystemów morskich oraz liczebności populacji zwierzęcych i roślinnych zasiedlających ten akwen. Wysokie stężenia zanieczyszczeń w wodzie morskiej (np. metali ciężkich, trwałych związków organicznych) stwarzają bowiem ryzyko zatrucia licznych gatunków flory i fauny, a przez to wpływają negatywnie na liczebność ich populacji. Dotyczy to zwłaszcza gatunków o małej odporności na zmianę jakości wód, które zwykle pełnią pożyteczną rolę w ekosystemie.

R1YfTB504knwO1

Na zdjęciu jest morszczyn pęcherzykowaty. To glon morski o taśmowatej plesze opatrzonej pęcherzami pławnymi.

Przykładem może służyć morszczyn pęcherzykowaty i trawa morska (zostera morska), która kilkadziesiąt lat temu porastała całą Zatokę Pucką, tworząc podwodne łąki na głębokości 1‑2 m. Dziś występowanie tych gatunków jest ograniczone do nielicznych stanowisk. W dużym stopniu zubaża to ekosystem przybrzeżny, bowiem podwodne łąki stabilizują osady i ograniczają erozję wybrzeża, powodują dotlenianie wód przybrzeżnych, zapewniając przyjazne środowisko dla organizmów w nich żyjących, poprawiają jakość wody poprzez akumulację zanieczyszczeń (np. metali ciężkich) i nadmiaru składników odżywczych, są wreszcie miejscem życia i żerowania licznych gatunków zwierząt wodnych. Ich miejsce zajmują gatunki odporne na zanieczyszczenia, z których wiele jest nieużytecznych, a nawet szkodliwych.

RHdcCVLYfJk9o

Na zdjęciu na plaży leżą szczątki brunatnic. Sterty brunatnej plechy zostały wyrzucone na brzeg plaży. Mają kształt podłużnych liści.

Ciekawostka

Istotnym zagrożeniem dla Morza Bałtyckiego są wraki okrętów wojennych z okresu II wojny światowej, w zbiornikach których  mogą znajdować się miliony litrów paliwa oraz zatopione, celowo lub przypadkowo, pojemniki z bojowymi środkami trującymi (iperyt, tabun, fosgen, cyklon B, sarin i in.). Szacuje się, że w Bałtyku znalazło się ok. 50 tys. ton broni chemicznej z czego 15 tys. ton stanowią właśnie chemiczne środki bojowe. Znajdują się one głównie w południowo‑wschodniej części Głębi Gotlandzkiej, wschodniej części Głębi Bornholmskiej oraz w cieśninach Mały Bełt i Skagerrak. Potwierdzono istnienie składowisk w polskiej części wód Bałtyku w Głębi Gdańskiej i na tzw. Rynnie Słupskiej. Jednak znana jest lokalizacja tylko części zatopionych środków bojowych. Tymczasem rozszczelnienie zbiorników paliwowych i pojemników, w których przechowywane są środki bojowe może spowodować katastrofę ekologiczną w Morzu Bałtyckim na niespotykaną skalę. Szacuje się, że uwolnienie około 15% środków chemicznych z zalegających na dnie zbiorników mogłoby całkowicie zniszczyć życie w Bałtyku na ponad 100 lat.

RcxNOWWQPUvOK

Na mapie zaznaczono znane miejsca składowania broni chemicznej na dnie Morza Bałtyckiego (miny z pierwszej i drugiej wojny światowej oraz obszary z bronią chemiczną). Stałe rejony zaminowania to obszar wzdłuż polskiego i niemieckiego wybrzeża, spory obszar na północy Niemiec aż po szwedzki Göteborg, a także obszar Bałtyku na wschód od Szwecji po Zatokę Fińską. Na mapie oznaczono także miejsca rozrzuconych pojedynczych min - to między innymi obszar morza na wschód od Sztokholmu aż po estoński Tallin, a także obszar w pobliżu wybrzeża Łotwy. Obszary z bronią chemiczną znajdują się na południe od Gotlandii oraz na morzu na północ od Szczecina.

W celu poprawy stanu wód Morza Bałtyckiego i ich ochrony są podejmowane różnorodne działania na poziomie krajowym i międzynarodowym. Polegają one m.in. na bezpośrednim ograniczaniu dostawy zanieczyszczeń do morskich wód, tworzeniu odpowiednich uregulowań prawnych, monitorowaniu stanu środowiska morskiego, działalności edukacyjnej oraz współpracy międzynarodowej państw nadbałtyckich integrującej wyżej wymienione działania. Specyfika zagrożeń, jakim podlega Morze Bałtyckie sprawia, że priorytetowymi działaniami powinny być te, które polegają na ograniczaniu dopływu zanieczyszczeń i eliminowaniu ich u źródła. Można to osiągnąć poprzez rozwiązania technologiczne oraz różnorodne instrumenty prawne i ekonomiczne, promujące takie działania, jak:

• budowa oczyszczalni ścieków w całym zlewisku Morza Bałtyckiego,

• wprowadzenie nowych wodo- i energooszczędnych technologii produkcji,

• ograniczenie zużycia nawozów sztucznych, w tym substancji biogennych w rolnictwie poprzez wprowadzanie zrównoważonych metod uprawy gleby,

• ograniczanie emisji pyłowych i gazowych,

• szersze korzystanie z odnawialnych źródeł energii,

• wykorzystywanie w gospodarce odpadów i surowców wtórnych,

• wprowadzanie bardziej ekologicznych środków transportu.

Rozwiązania prawne uwzględniają m.in. wprowadzenie i egzekwowanie odpowiednio wysokich kar za zanieczyszczanie środowiska, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” oraz tworzenie systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego uwzględniającego konieczność zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiska i ograniczania antropopresji.

Dbałość o stan Morza Bałtyckiego i jego ochronę jest dziś przedmiotem zainteresowania wszystkich krajów nadbałtyckich. Współpraca w tym zakresie jest regulowana przez konwencje, strategie i programy dotyczące ochrony środowiska Bałtyku. Jednak nie zawsze tak było, bowiem dopiero w latach 70. XX wieku zwrócono uwagę na problem eutrofizacji wód Bałtyku i powiązano ten proces z działalnością antropogeniczną. Spowodowało to podjęcie działań na skalę międzynarodową. Najważniejszym dokumentem regulującym zasady tych działań była podpisana w 1974 roku I Konwencja Helsińska, na mocy której podjęto działania mające na celu zmniejszenie ładunku substancji biogennych o 50%. W 1992 roku powstała II Konwencja Helsińska (Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego). Przystąpiły do niej wszystkie kraje nadbałtyckie. Organem wykonawczym Konwencji jest Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku (Komisja Helsińska, HELCOM), w ramach której działają grupy ekspertów analizujących informacje o stanie środowiska Morza Bałtyckiego i ładunkach wprowadzanych zanieczyszczeń. Na tej podstawie opracowywane są rekomendacje kierowane do państw–sygnatariuszy Konwencji zobowiązujące do podjęcia określonych działań.

Komisja Helsińska określa również zasady monitorowania stanu wód Morza Bałtyckiego, wyznaczając standardy tych działań obowiązujące we wszystkich państwach nadbałtyckich (system monitoringu HELCOM COMBINE). Zintegrowany Program Monitoringu Morza Bałtyckiego COMBINE obejmuje monitoring strefy głębokowodnej oraz uzupełniający program badań strefy przybrzeżnej, zatok i zalewów. W ramach programu wykonywane są badania kilkudziesięciu parametrów fizyczno‑chemicznych i biologicznych (m.in. temperatura, zasolenie, stężenie tlenu, zawartość biogenów, metali ciężkich i trwałych związków organicznych, fitoplankton, zooplankton, fitobentos, zoobentos, ichtiofauna, poziom substancji szkodliwych w wodzie i organizmach morskich i zawartości radionuklidów w wodzie i osadach). Na podstawie uzyskiwanych danych dokonywana jest roczna ocena stanu środowiska Morza Bałtyckiego. Równolegle w ramach systemu SatBałtyk prowadzony jest satelitarny monitoring środowiska Bałtyku.

Istotne znaczenie dla ochrony środowiska Bałtyku ma także Konwencja O rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach, czyli tzw. Konwencja Gdańska z 1973 roku określająca zasady współpracy pomiędzy państwami nadbałtyckimi w zakresie ochrony i zwiększania stanu żywych zasobów Morza Bałtyckiego i Cieśnin Duńskich. Organem wykonawczym jest Międzynarodowa Komisja Rybołówstwa Morza Bałtyckiego (IBSFC).

Przy ochronie wód Morza Bałtyckiego zastosowanie mają także przepisy konwencji regulujących ochronę mórz na świecie w tym:Konwencji O prawie morza (UNCLOS - 1982) zobowiązująca państwa nadbrzeżne do ochrony środowiska przez zapobieganie zanieczyszczeniom ze źródeł lądowych, oraz Konwencji O zapobieganiu zanieczyszczeniom morza przez statki wszystkich typów i platformy wiertnicze (MARPOL - 1973).

Zagadnienia dotyczące ochrony środowiska Morza Bałtyckiego zostały także uwzględnione w działaniach Unii Europejskiej. Należy do nich m.in. opracowanie Ramowej Dyrektywy w sprawie Strategii Morskiej (RDSM) i Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego (SUERMB). Flagowym projektem realizowanym w ramach Strategii był „Baltic Deal”. W jego ramach powstała koncepcja poprawy stanu środowiska naturalnego Morza Bałtyckiego poprzez wdrażanie dobrych praktyk w rolnictwie służących ograniczeniu „ucieczki” azotu i fosforu, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiej produkcji i konkurencyjności.

Informacje zawarte w ostatnim raporcie Komisji Helsińskiej o stanie Morza Bałtyckiego wskazują, że prowadzone działania przynoszą pewne pozytywne rezultaty, choć są one dalekie od oczekiwanych i trudne do dostrzeżenia w krótkim okresie. W porównaniu do lat 90. XX w. stwierdzono m.in. wyraźny spadek całkowitej dostawy azotu i fosforu do wód Bałtyku, poprawę przejrzystości wody i obniżenie eutrofizacji w najbardziej wysuniętych na zachód częściach Morza Bałtyckiego.

RaBL6S8AD50vK

Wykres zależności dostaw fosforu w latach 1900-2016. Maksymalna dopuszczalna dostawa w tonach na rok wynosi 20 000. Krzywą zaznaczono dopływ rzeczny. Krzywa od roku 1900 rośnie, przekraczając maksymalną dopuszczalną dostawę pod koniec lat 30. XX wieku. Rośnie do wartości maksymalnej 70 000 ton w 1980 roku, po czym powoli spada. W roku 2016 nie osiąga jeszcze linii maksymalnej dopuszczalnej, ale jest blisko. Krzywa dostawy całkowitej pokrywa się z krzywą dopływu rzecznego od końca lat 90. XX wieku (w fazie spadku).

R1BQ9KnTfUxt6

Wykres zależności dostaw azotu w latach 1900-2016. Maksymalna dopuszczalna dostawa w tonach na rok wynosi 800 000. Krzywą zaznaczono dopływ rzeczny. Krzywa od roku 1900 od wartości około 300 000 rośnie, przekraczając maksymalną dopuszczalną dostawę pod koniec lat 60. XX wieku. Rośnie do wartości maksymalnej 1 000 000 ton w 1980 roku, po czym powoli spada. Z licznymi wahaniami powoli zaczyna schodzić poniżej maksymalnej dopuszczalnej dostawy od lat 90. XX wieku. W roku 2016 jest już zdecydowanie ponownie pod krzywą wartości dopuszczalnej. Dostawa całkowita biegnie w postaci krzywej z licznymi wahaniami nieco powyżej końcowej części krzywej reprezentującej dopływ rzeczny, czyli w powolnej fazie opadania.

Zmniejsza się także stężenie chlorofilu‑a i azotu w morskich wodach, z wyjątkiem południowej części Basenu Bornholmskiego. Niestety prognozy nie są optymistyczne. Przewiduje się, że zmiany klimatu powodujące wzrost temperatury wód mogą nie tylko nasilić objawy eutrofizacji, ale także spowodować inwazję obcych gatunków flory i fauny morskiej, rozwój trujących glonów, wzrost liczby chorób zwierząt morskich i zmniejszenie zasobów ryb użytkowych. Już w chwili obecnej wody Bałtyku wydzielają więcej dwutlenku węgla do atmosfery niż go pochłaniają, co wyraźnie świadczy o zaburzeniu równowagi ekologicznej akwenu.

Słownik