Witkacy

R19duXCDzrLji

Obraz przedstawia portret mężczyzny. Jest ukazane jego popiersie. To dojrzały mężczyzna. Ma szczupłą, pociągłą twarz. Mężczyzna uważnie przygląda się widzowi. Jest ubrany w płaszcz. Trzyma prawą rękę za pazuchą.

Refleksja o języku

Pisarskiego stylu Witkacego nie można uznać za przezroczysty. Wypowiedzi bohaterów Szewców są mocno nacechowane, a w ich refleksjach silnie wybrzmiewają także osobiste poglądy autora. Na gruncie literackim Witkiewicz mógł dzielić się z czytelnikami własnymi przekonaniami. Czynił to głównie poprzez filozoficzne wypowiedzi bohaterów i konstrukcję fabuły. Wykazywał też wielką dbałość o styl językowy, który również stawał się nośnikiem treści.

Osoby dramatu bezustannie komentują własne słowa, rozważają ich znaczenie, dystansują się do nich. Te częste uwagi potwierdzają, że kwestia języka była dla autora istotna. Witkacy wprowadził do dzieła szereg metajęzykowychmetajęzykmetajęzykowych rozważań. Formułowane były one często przez bohaterów, których codzienne zajęcia dalekie są od zainteresowań kwestiami lingwistycznymi:

Witkacy wyjmuje wyrazy z ich pierwotnego kontekstu, dokonuje rozbioru na sylaby, a następnie kojarzy je z innymi. W ten sposób powstają nietypowe zestawienia słów. Uwagi autora nie mają jednak charakteru językoznawczego – nie istnieje na przykład żadne etymologiczne powiązanie „marionetek” z imieniem „Maria”. Zabieg ten ma świadczyć o refleksyjności postaci dramatu, które poddają analizie zawiłości ludzkiego myślenia.

RQanrIuEfe74x

Obraz przedstawia zakład szewski. Przy stole ustawionym przy oknie siedzi starszy mężczyzna. Ma siwe włosy i wąsy. Trzyma w rękach but i robi coś przy nim narzędziem. Obok mężczyzny, na ścianie, wiszą zawieszone w pięciu rzędach buty. Są różnokolorowe. Na ścianie vis-à-vis mężczyzny wiszą przymocowane narzędzia szewskie.

Neologizmy i wulgaryzmy

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech języka Szewców są rozbudowane konstrukcje słowotwórcze wpisane w wypowiedzi postaci. Neologizmy wypowiadane przez bohaterów często mają wulgarne konotacje i przypominają znane powszechnie przekleństwa. Ordynarność wypowiedzi postaci nie służy jednak odzwierciedlaniu realiów panujących w zakładach rzemieślniczych. Choć słowa szewców brzmią grubiańsko, nie są to pospolite wyrażenia, lecz często kunsztowne gry językowe:

Z dużą częstotliwością występuje w Szewcach neologizm „purwa” utworzony przez zastąpienie jednej głoski w obelżywym wyrazie. Na podobnych zasadach funkcjonują takie słowa jak „sturba”, „gnizda”, „pludra” czy „maść”. Ordynarne wyrażenia przenikają także do nazwisk postaci. Księżna Irina nosi miano Zbereźnickiej‑Podberezkiej. Dwuznaczność nazwiska Scurvyscurvy Scurvy Witkacy wyjaśnia natomiast poprzez wypowiedź Hiper‑Robociarza:

Żargon filozoficzny i kolokwialny język

Styl wypowiedzi bohaterów dramatu często jest oparty na kontraście. Wulgarnym określeniom towarzyszą rozważania filozoficzne, a pospolitym wyrazom wtórują nawiązania do tekstów wybitnych naukowców i myślicieli. Barbara Kasprzak określa tę konwencję jako „styl pseudonaukowy”:

U Witkacego specjalistyczne terminy współwystępują z wyrażeniami gwarowymi i pospolitymi. Autor dowodzi, że kolokwialny język może zostać użyty w sposób literacki, artystyczny. W mowie potocznej ujawniają się te same treści i wątpliwości, które nurtują najtęższe umysły świata. Jednocześnie niektórzy bohaterowie narzekają na brak odpowiedniego wykształcenia i nieznajomość aparatu pojęciowego, za pomocą którego mogliby oddać subtelności swoich wewnętrznych rozważań. Zmuszeni są więc do mieszania erudycyjnych odwołań z trywialną mową:

Nieprzestrzeganie przez Witkacego zasady decorumdecorumdecorum przez wielu współczesnych mu czytelników było odczytywane jako brak wykształcenia autora lub nieumiejętność zachowania spójności tekstu. Artysta używał jednak stylizacji gwarowej, prozaizmów oraz wulgaryzmów w sposób świadomy, tworząc dla swoich dzieł odrębny świat językowy.

RsCTyjwdZULbL

Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. jest ukazane jego popiersie. Widzimy jego lewy półprofil. Mężczyzna ma pociągłą, szczupłą twarz. Jego proste włosy są starannie zaczesane na głowie. Mężczyzna ma wyraźnie zaznaczone brwi. Ma także wydatny, spiczasty nos. Za mężczyzną widoczny jest obraz. Widnieje na nim podpis Ostatni papieros skazańca. W lewym, dolnym rogu widoczny jest dym papierosowy. Rozchodzi się on ku górze obrazu.

Słownik