Przeczytaj
Geneza ideologii politycznych
Nowoczesna myśl politycznamyśl polityczna sięga swoimi korzeniami do oświecenia i końca XVIII wieku. Za jej ojca jest uznawany Jean‑Jacques Rousseau, w mniejszym stopniu John Locke. Ale nie można zapominać chociażby o Tomaszu Morusie, który już w 1516 roku, publikując Utopię, położył podwaliny pod doktrynydoktryny utopijne. Z czasem liczba ideologiiideologii zaczęła się zwiększać, co było konsekwencją rozwoju myśli politycznej. Do podziału ideologii na prawicowe, lewicowe i centrowe doszło w konsekwencji Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 roku. We francuskim parlamencie nastąpił podział na duchowieństwo i arystokrację, które popierały dotychczasowy ustrój polityczny, i ich przeciwników ze stanu trzeciego, żądających zmian społecznych i politycznych. Środek sali obrad zajmowały osoby, które nie opowiadały się za żadną z powyższych stron, zajmując stanowisko uzależnione od aktualnej sytuacji w państwie oraz opinii publicznej. Dlatego jako ludzi bez poglądów nazywano ich bagnem. Zwolenników dotychczasowego stanu rzeczy określano później konserwatystami, a jako że zasiadali po prawej stronie sali obrad, przylgnęła do nich nazwa prawica. Przedstawiciele stanu trzeciego, domagający się zmian, zasiadali po lewej stronie sali obrad, i stąd określenie lewica*.* Ich inna nazwa brzmiała wtedy górale, gdyż zasiadali na górze sali obrad. Oczywiście należy pamiętać, że jest to bardzo umowny podział.
Myśl polityczna
Myśl polityczna wyraża poglądy na temat pożądanego i rzeczywistego kształtu życia społecznego i politycznego oraz mechanizmów historycznych, które na nie wpływają. Oddziałuje ona na system wartości funkcjonujący w społeczeństwie. W każdej populacji występuje duża różnorodność poglądów i opinii, dlatego w myśli politycznej występują zróżnicowane nurty polityczne, które ze sobą polemizują. We współczesnej demokracji najczęściej spotykamy się z czterema nurtami politycznymi.
Myśl polityczna jest wyrażana za pomocą ideologii, doktryny i programu politycznegoprogramu politycznego.
Prawica i lewica
Jedną z podstawowych klasyfikacji myśli politycznej tworzy się na podstawie stopnia radykalizacji, czyli stosunku, jaki ma państwo do wolności jednostki. Z tego powodu wyróżniamy:
Amerykański polityk David Nolan stworzył wykres preferencji politycznych, który pomaga zwizualizować kształt współczesnej sceny politycznej.
Istotą diagramu Nolana jest taki podział sceny politycznej, w którym pod uwagę bierzemy poglądy gospodarcze pod kątem ingerencji państwa w gospodarkę oraz poglądy społeczne na przeciwstawnej linii konserwatyzmu i liberalizmu.
Lewica zawsze jest bardziej radykalna niż prawica. Dąży do szybkich i gwałtownych zmian. Prawica jest dużo bardziej zachowawcza, unika rewolucji, stara się chronić dotychczasowy system polityczny. Jednak we współczesnym świecie trudno znaleźć czysty podział na prawicę i lewicę. Partie polityczne, by osiągnąć sukces w wyborach, sięgają do różnych ideologii, mieszając w swoich programach hasła lewicy i prawicy, co prowadzi do zacierania się klasycznego podziału. Ten podział też nie zawsze jest odzwierciedlony w sali posiedzeń danego parlamentu.
Podział na prawicę i lewicę we współczesnej Polsce
Transformacja polityczno‑ustrojowa, która nastąpiła w Polsce po 1989 roku, spowodowała odsunięcie od władzy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przekazanie władzy w ręce reprezentantów „Solidarności” o różnych poglądach. Jednak już po kilku latach doszło do przetasowań na polskiej scenie politycznej. W rezultacie naprzemiennie lewica i prawica zyskiwała lub traciła poparcie, co przekładało się na sprawowanie władzy. Ilustruje to poniższy wykres, który pokazuje, jak zmieniały się sympatie polityczne Polaków w latach 1990–2015.
Na takie postawy społeczeństwa polskiego wpływ miały pewne anomalie, które występują na polskiej scenie politycznej. Mianowicie, im większą władzę zdobywa jedna z formacji, tym bardziej rośnie popularność jej przeciwników. Innymi słowy, kiedy rządzi prawica, popularność zyskuje lewica i na odwrót. Można odnieść wrażenie, że popieranie w danym momencie określonej formacji politycznej przez naszych rodaków ma charakter sprzeciwu wobec rządzących.
W 2000 roku CBOS przeprowadziło badania na reprezentatywnej próbie mieszkańców Polski, z których możemy się dowiedzieć, z czym kojarzyła się im lewica i prawica.
Reasumując, można stwierdzić, że na stanowisko Polaków względem prawicy i lewicy duży wpływ ma historia, przywiązanie do narodu i religii. Klasyfikowanie przez Polaków partii i ich programów w ujęciu lewica – prawica odbywa się na podstawie światopoglądu, przy jednoczesnej marginalizacji kwestii gospodarczych. Niepokojący jest natomiast bardzo duży odsetek osób, które nie mają żadnej wiedzy na ten temat. Ich liczba wynosiła 46% w przypadku lewicy i 44% ankietowanych w kontekście prawicy. Tym bardziej nie dziwi problem z rozróżnieniem, kto współcześnie prezentuje poglądy lewicowe, a kto prawicowe.
Lewica w RP
Po rozwiązaniu w styczniu 1990 roku Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) utworzona została Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP), którą następnie w grudniu 1999 roku rozwiązano i utworzono Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD).
Na scenie polskiej lewicy po 1989 roku funkcjonowały między innymi:
Polska Partia Socjalistyczna;
Polska Partia Pracy;
Nowa Lewica;
Partia Zielonych;
Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej;
Unia Pracy;
Zieloni 2004;
Sojusz Lewicy Demokratycznej;
Unia Lewicy;
Wiosna;
Lewica.
Do podstawowych postulatów lewicy należy zaliczyć ideę równości i sprawiedliwości społecznej, walkę z dyskryminacją, popieranie praw socjalnych w społeczeństwie, interwencjonizm państwowy, gospodarkę rynkową, rozdział Kościoła od państwa.
Prawica w RP
Polska prawica jest przywiązana do tradycji i religii katolickiej. Partie prawicowe w Polsce opowiadają się za polityką wolnorynkową przy jednoczesnym zapewnieniu społeczeństwu minimum socjalnego. Są przeciwnikami liberalizacji życia społecznego. Ważną rolę dla polskiej prawicy odgrywa patriotyzm oraz historia. Na polskiej prawicy funkcjonowały po 1989 roku:
Polska Razem;
Prawo i Sprawiedliwość;
Solidarna Polska;
Ruch Odbudowy Polski;
Ruch Katolicko‑Narodowy;
Polska Jest Najważniejsza.
Słownik
(z łac. doctrina – nauczanie, wiedza); zespół twierdzeń i założeń z dziedziny polityki, które są konkretyzacją danej ideologii politycznej w określonej rzeczywistości politycznej państwa
(z fr. idéologie, gr. idéa – kształt, postać, przedstawienie, pojęcie; lógos – słowo, nauka); zbiór powiązanych poglądów, które pozwalają na całościowe interpretowanie i przekształcanie świata
określenie partii znajdujących się po lewej stronie sceny politycznej; są one zwolennikami egalitaryzmu; uważają, że dobro społeczne jest ważniejsze od dobra jednostki, dążą do tworzenia programów socjalnych, państwowej edukacji, służby zdrowia oraz opieki społecznej, w gospodarce dopuszczają ingerencję państwa w jej funkcjonowanie
zespół poglądów dotyczących kształtu życia społecznego, politycznego, systemu wartości obowiązującego w danym społeczeństwie
partie polityczne po prawej stronie sceny politycznej, które dążą do wspierania gospodarki wolnorynkowej, ochrony własności prywatnej, poszanowania tradycji, hierarchii społecznej oraz są przeciwne wszelkim gwałtownym przemianom społecznym i politycznym
zbiór celów i pomysłów, które dana partia polityczna chce osiągnąć w określonej rzeczywistości politycznej; wynika on z konkretnej ideologii i doktryny politycznej, ale może też czerpać z różnych ideologii i doktryn