Gejzer to rodzaj gorącego źródła występujący w obszarze czynnego lub niedawno wygasłego wulkanu, charakteryzujący się okresowym wyrzucaniem gorącej wody i pary wodnej. Termin „gejzer” pochodzi od islandzkiej nazwy niegdyś największego gejzeru tej wyspy – Stóri Geysir (Wielka Fontanna), położonego w południowo‑zachodniej części kraju.

R1aD8wWbyXVuG

Ilustracja przedstawia powstawanie gejzeru. Na dole schematu zaznaczono ciepło pochodzenia wulkanicznego - ognisko magmowe. To tam przez ognisko wulkaniczne ogrzewana jest woda. Woda przedostaje się ku powierzchni siecią kanałów przypominających korzeń. W kanałach tworzy się para wodna. W pobliżu powierzchni woda ma temperaturę 100 stopni Celsjusza. Przez główny kanał wydostaje się na powierzchnię w postaci słupa gorącej wody i pary wodnej. Woda wraca pod powierzchnię ziemi do przewodów gejzeru, które są na ilustracji po prawej stronie u podnóża stożka gejzeru.

Wyróżnia się dwa typy gejzerów:

• fontannowe – wybuch następuje z niedużego zbiornika wodnego, najczęściej jest to seria gwałtownych i intensywnych erupcji,

• stożkowe – wybuch następuje ze stożka o niewielkich rozmiarach, który utworzył się z wytrącających się osadów. Najczęściej są to spokojne wyrzuty wody, trwające od kilku sekund do kilku minut.

Gejzer zasilany jest głównie wodą z powierzchni ziemi. Woda zasilająca gejzery gromadzi się w podziemnych komorach podgrzewanych przez ogniska magmowe. W dolnej części przewodu woda znajduje się pod wysokim ciśnieniem, nie wrze mimo przekroczenia temperatury 110°C. Dopiero gdy woda w górnej części przewodu osiąga temperaturę wrzenia, woda znajdująca się poniżej zamienia się w parę wodną. Momentalnie pod wpływem wytworzonego ciśnienia (podczas zamiany wody w dolnej części komina w parę wodną) wypycha ona na zewnątrz warstwę wody znajdującą się powyżej. Woda ta może zawierać związki COIndeks dolny 2₂ lub CHIndeks dolny 4,_4,(źródła gazoweźródła gazująceźródła gazowe). Czasem może dojść do samych wyziewów gazowych wraz z parą wodną, czyli soffioni.  Wyczerpanie zasobów wody nagromadzonej w szczelinach kończy erupcję. Ochłodzona na powierzchni spływa z powrotem w głąb ziemi. Spadek ciśnienia oraz dopływ nowych ilości wód gruntowych powoduje fazę uspokojenia. Woda ponownie się nagrzewa, a proces się powtarza. Utrata ciepła wynikająca z ucieczki części wody powoduje, że do kolejnej erupcji gejzeru musi upłynąć pewien czas niezbędny dla nagrzania wody do temperatury wrzenia. Systematyczność wybuchów może wahać się od kilku minut do kilkudziesięciu godzin, może również zamierać na wiele lat lub całkowicie zanikać. Czas ten uzależniony jest od wielkości zbiornika, temperatury podłoża oraz ilości wody jednorazowo wyrzucanej przez gejzer. Gejzery zaliczane są do form o krótkiej żywotności. Ich działalność dość szybko zanika. Występują w niewielu miejscach na świecie, m.in. Islandii, Kamczatce, Japonii, Nowej Zelandii, Parku Narodowym Yellowstone (USA).

R1XjPJbQVCdPq

Na mapie świata zaznaczono występowanie gejzerów. Najsłynniejsze miejsca występowania gejzerów na świecie to: Park Narodowy Yellowstone (Wyoming, USA), Islandia, Wyspa Północna (Nowa Zelandia), Kamczatka (Rosja), Japonia. Pojedyncze gejzery znajdują się w Chile, Meksyku, Indonezji, Chinach, na Azorach i na wyspach Pacyfiku, a także na wyspie Unmak na Alasce i w Basin and Range Province w zachodniej części USA.

Na świecie występuje 6 miejsc szczególnego nagromadzenia gejzerów (Yellowstone, Kamczatka, Alaska, Islandia, Nowa Zelandia i Chile), dużo częściej występują one pojedynczo (np. w Peru, Boliwii, Meksyku, Kenii, Japonii, czy na Azorach). W Yellowstone znajduje się największe na świecie i najbardziej aktywne pole gejzerów. W 9 nieckach zanotowano ich ponad 300 (według innych źródeł: blisko 400). Gejzer Old Faithful w Narodowym Parku Yellowstone jest najbardziej znanym gejzerem na świecie. Działa regularnie od ponad stu lat

Najwyżej położone pole gejzerów na świecie znajduje się na pustyni Atakama w Chile (4300 m n.p.m). Ma powierzchnię ok. 2 km² oraz liczbę gejzerów szacowaną na ponad 100. Pole gejzerów El Tatio jest najaktywniejsze rano, ponieważ aktywność gejzerów jest najwyższa przed wschodem słońca, kiedy temperatura gwałtownie wzrasta z ok. 10°C do ok. 20°C.

Islandia jest terenem aktywnej działalności wulkanicznej (26 czynnych wulkanów, m.in. Hekla 1491 m n.p.m.), z którą związane są liczne gejzery. Dziś Stóri Geysir jest niemal nieaktywny, jednak znajdujący się obok niego gejzer Strokkur wybucha regularnie co 10 minut na wysokość 25 m.

Wyspa Północna Nowej Zelandii jest miejscem występowania wielu gejzerów. Obszar o wyjątkowej aktywności geotermicznej – Wai‑O-Tapu – został specjalnie wydzielony. Jedną z jego największych atrakcji jest gejzer o nazwie Champagne Pool.

Słownik