Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Najważniejszymi odcinkami w walcu są: wysokość, promień podstawy, średnica podstawy i przekątna przekroju osiowegoprzekrój osiowy bryły obrotowejprzekroju osiowego.

Przypomnijmy, że przekrój osiowy walca jest prostokątem o wymiarach 2r×h. Przekątna przekroju osiowego ma więc długość 4r2+h2.

ReH2Vhs3NsskF

Na rysunku poniżej zaznaczono kąt pomiędzy przekątną przekroju osiowego, a promieniem (średnicą) podstawy.

R11yVoZDG6oWl

Trójkąt, którego bokami są średnica podstawy, wysokość walca i przekątna przekroju osiowego jest trójkątem prostokątnym.

Przykład 1

Obliczymy miarę kąta nachylenia przekątnej przekroju osiowego walca do średnicy podstawy, jeżeli wysokość walca jest dwukrotnie dłuższa od promienia podstawy.

Rozwiązanie:

Jeżeli wysokość jest dwukrotnie dłuższa od promienia podstawy, to znaczy, że średnica ma długość równą długości wysokości. A zatem trójkąt prostokątny, którego bokami są średnica, wysokość i przekątna jest równoramienny. Szukany kąt ma więc miarę 45°.

Przykład 2

Kąt pomiędzy przekątną przekroju osiowego, a średnicą podstawy walca ma miarę 68°. Obliczymy objętość i pole powierzchni tego walca, jeżeli wysokość tego walca wynosi 10 cm.

Rozwiązanie:

Zróbmy rysunek pomocniczy:

RNz4oXHVTDRDZ

Mamy, że tg68°=102r

Czyli 5r2,4751, a stąd r2,02.

Mamy więc V=π·2,022·1040,8π oraz Pc=2π·2,02·2,02+1048,56π.

Wysokość walca, która zawiera się w jego powierzchni bocznej, nazywamy tworzącą walca. Na rysunku poniżej zaznaczony został kąt pomiędzy przekątną przekroju osiowego, a tworzącą walca.

RxIFAoaUfdzQm
Przykład 3

Przekątna przekroju osiowego walca ma długość 17, a promień 4. Obliczymy tangens kąta pomiędzy przekątną tego przekroju a tworzącą.

Rozwiązanie:

Zróbmy rysunek pomocniczy:

R1Ok4lOsdH8bh

Obliczymy h z z twierdzenia Pitagorasa: 82+h2=172, a stąd h=15. A zatem tgα=815.

Uwaga!

Suma miar kątów pomiędzy przekątną przekroju osiowego, a promieniem podstawy oraz pomiędzy przekątną przekroju osiowego, a tworzącą wynosi 90°.

Przykład 4

Kąt pomiędzy przekątnymi pewnego przekrojuprzekrój bryłyprzekroju walca, prostopadłego do podstawy i odległego od środka o 5, ma miarę 37°. Obliczymy pole tego przekroju wiedząc, że promień walca ma długość 13, a wysokość walca jest krótsza od boku przekroju zawartego w podstawie.

Rozpatrzmy teraz przekrój walca prostopadły do podstawy, różny od przekroju osiowego. Przekrój ten również ma kształt prostokąta.

Rozwiązanie:

Zróbmy rysunek pomocniczy:

R1aSeD3hLETkJ

Obliczymy długość boku przekroju zawartego w podstawie walca:

Korzystamy z twierdzenia Pitagorasa: 52+x2=132. A zatem x=12.

Stąd bok przekroju zawarty w podstawie ma długość 24.

Obliczymy długość przekątnych tego przekroju z twierdzenia cosinusów:

y2+y2-2y2cos143°=242

A stąd 3,5972y2=576, a zatem y12,65. Cała przekątna ma więc długość około 25,3.

Pole przekroju możemy obliczyć ze wzoru P=12p2sinα, gdzie p jest długością przekątnej, a α miarą kąta pomiędzy przekątnymi. Mamy więc P12·25,32·0,6018192,6.

Łącząc każdy z punktów na okręgu podstawy walca ze środkiem drugiej podstawy otrzymujemy odcinki, które są tworzącymi stożka o tej samej wysokości i tym samym promieniu co walec.

Rg9UlpoiMegBP

Mówimy wtedy, że stożek jest wpisany w walec.

Przykład 5

Dany jest walec o promieniu 3 i wysokości 4. W walcu tym poprowadzono przekrój osiowy. Obliczymy miarę kąta pomiędzy odcinkami łączącymi wierzchołki dłuższego boku przekroju ze środkiem drugiej podstawy. Odpowiemy na pytanie, czym ten kąt jest dla stożka powstałego przez połączenie punktów na brzegu podstawy ze środkiem drugiej podstawy.

Rozwiązanie:

Zróbmy rysunek pomocniczy:

R13MWhrOoZGuf

Z twierdzenia Pitagorasa otrzymujemy, że odcinek x ma długość 5. Obliczymy miarę kąta α z twierdzenia cosinusów:

62=52+52-2·5·5·cosα

A zatem cosα=1450=725=0,28. Stąd α74°.

Dla stożka wpisanego w walec kąt ten jest kątem rozwarcia stożka.

Słownik

przekrój bryły
przekrój bryły

figura geometryczna będąca częścią wspólną bryły i płaszczyzny, która ją przecina

przekrój osiowy bryły obrotowej
przekrój osiowy bryły obrotowej

przekrój bryły obrotowej zawierający oś obrotu