Rekonstrukcja, czyli zmiana

Zgodnie z artykułem 161 Konstytucji RP Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów.

Dokonana w tym trybie zmiana w składzie rządu nosi nazwę rekonstrukcji Rady Ministrów. Co ważne, należy odróżnić to pojęcie od sytuacji powołania całkowicie nowej Rady Ministrów, np. po wyborach parlamentarnych lub wskutek dymisjidymisjadymisji poprzedniego rządu. Gdy zmienia się Prezes Rady Ministrów lub cały jej skład, nie mówimy o rekonstrukcji starej Rady Ministrów, a o powstaniu nowej.

Rekonstrukcja Rady Ministrów może okazać się konieczna wskutek decyzji jednego ministra. Może on zrezygnować ze stanowiska, np. z powodów osobistych, lub „oddać się do dyspozycji premiera”, kiedy dopuści się poważnych błędów w swojej pracy. Wówczas ostateczna decyzja o udzieleniu ministrowi dymisji należy do premiera. Śmierć ministra także powoduje konieczność obsadzenia zwolnionego przez niego urzędu.

Premier może również sam zadecydować, że nie jest zadowolony z pracy jednego lub kilku swoich ministrów i zwrócić się z wnioskiem do Prezydenta RP o ich zmianę. Prezydent odwołuje wówczas i powołuje wskazanych przez szefa rządu ministrów.

Wotum nieufności

Na mocy artykułu 159 Konstytucji RP sejm może wyrazić wobec ministra wotum nieufnościwotum nieufnościwotum nieufności. Jest to przejawem kontrolnej funkcji sejmu, który w ten sposób egzekwuje odpowiedzialność politycznąodpowiedzialność politycznaodpowiedzialność polityczną wobec ministra. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności musi zgłosić co najmniej 69 posłów. Jeśli taki wniosek uzyska większość bezwzględną, Prezydent RP zmuszony jest odwołać ministra. W historii III RP wielokrotnie opozycja podejmowała próby uchwalenia wotum nieufności wobec różnych ministrów. Jak dotąd, bezskutecznie.

Wyrok Trybunału Stanu

Ostatnią możliwością zaistnienia konieczności usunięcia ze składu rządu jednego z ministrów może być utrata przez niego urzędu orzeczona przez Trybunał Stanu na skutek egzekwowania odpowiedzialności konstytucyjnejodpowiedzialność konstytucyjnaodpowiedzialności konstytucyjnej. Taka sytuacja również nie zaistniała jeszcze w III RP.

Po odwołaniu niektórych ministrów, bez względu na okoliczności, w jakich to nastąpiło, Prezes Rady Ministrów wskazuje osoby, które zajmą ich miejsce, zwracając się ze stosownym wnioskiem w tej sprawie do Prezydenta RP. Prezydent powołuje nowych członków rządu najczęściej podczas specjalnej uroczystości, w trakcie której nowi ministrowie zostają również zaprzysiężeni wobec głowy państwa.

Słownik