Przeczytaj
W tym materiale zajmiemy się zastosowaniem wzorów skróconego mnożenia na sześcian sumy oraz wzorów skróconego mnożenia na sześcian różnicywzorów skróconego mnożenia na sześcian różnicy. Zatem na początek przypomnienie tych wzorów.
Wzór skróconego mnożenia na sześcian sumy dwóch wyrażeń:
Wzór skróconego mnożenia na sześcian różnicy dwóch wyrażeń:
W czasach, kiedy nie znano wzorów na znalezienie pierwiastków równania stopnia trzeciego, bardzo istotną rolę odgrywała umiejętność rozkładu odpowiednich wyrażeń na czynniki. Powstało wtedy wiele tożsamości, które pozwalały na rozwiązywanie równań określonych typów. Niektóre z nich, być może już Ci znane, zawdzięczamy matematykowi włoskiemu Josephowi Lagrange.
Tożsamości Lagrange’a:
Znajomość powyższych tożsamości nie jest obowiązkowa, ale jak się okaże, bardzo przydatna.
Rozwiążemy równanie
.
Przenosimy wyrażenia z prawej strony równania na lewą stronę i wykonujemy mnożenia.
Zauważmy, że cztery ostatnie składniki występujące po lewej stronie równania można zapisać w postaci sześcianu różnicy.
Korzystamy z pierwszej tożsamości Lagrange’a, zapisując lewą stronę równania w postaci iloczynu.
lub
równanie nie ma rozwiązania
Odpowiedź:
Rozwiązaniem równania jest liczba .
Zapiszemy w postaci iloczynu dwumianów, wyrażenie
Wykonujemy potęgowanie i redukujemy wyrazy podobne.
Dodajemy i jednocześnie odejmujemy wyrażenie i wyłączamy przed nawias.
Grupujemy wyrazy i wyłączamy wspólne czynniki poza nawias.
Teraz wspólnym czynnikiem jest ,
Grupujemy wyrażenie w drugim nawiasie i rozkładamy je na czynniki.
Teraz przykład zastosowania wzoru skróconego mnożenia na sześcian różnicy do rozkładu wielomianu na czynniki.
Wykażemy, że wielomian ma tylko dwa pierwiastki rzeczywiste.
Wykonujemy wskazane działania i redukujemy wyrazy podobne.
Rozważany wielomian jest stopnia piątego, zatem, aby znaleźć jego pierwiastki, najdogodniej będzie rozłożyć wielomian na czynniki.
Grupujemy odpowiednio wyrazy.
Wyłączamy wspólne czynniki przed nawias.
Zatem
Odpowiedź:
Jedynymi pierwiastkami rzeczywistymi wielomianu są liczby , .
W kolejnym przykładzie rozwiążemy typowe równanie diofantyczne z dwiema niewiadomymi. W rozwiązaniu wykorzystamy wniosek wynikający z Wielkiego Twierdzenia Fermata.
Znajomość tego twierdzenia nie jest przedmiotem nauki szkolnej, ale z uwagi na to, że jest to jedno z najsłynniejszych twierdzeń świata warto się z nim zaznajomić.
Wielkie Twierdzenie Fermata:
Dla liczby naturalnej nie istnieją takie liczby naturalne dodatnie , , , które spełniałyby równanie
Rozwiążemy w liczbach całkowitych równanie .
Aby skorzystać z Wielkiego Twierdzenia Fermata, musimy tak przekształcić równanie, aby po jednej stronie równania stała potęga pewnej liczby (w naszym przypadku trzecia potęga ), a po drugiej – suma tych samych potęg (czyli u nas trzecich potęg) dwóch innych liczb.
Po lewej stronie pozostawiamy więc , a pozostałe wyrazy przenosimy na prawą stronę równania.
Wyraz wolny sugeruje nam, że w szukanych wyrażeniach podnoszonych do trzeciej potęgi, jednym ze składników będzie liczba . Z kolei .
Dodajemy i zarazem odejmujemy takie wyrażenia, aby otrzymać sześciany odpowiednio sumy i różnicy liczb oraz .
Grupujemy odpowiednio wyrazy i korzystamy ze wzoru skróconego mnożenia na sześcian sumywzoru skróconego mnożenia na sześcian sumy oraz ze wzoru na sześcian różnicy.
Z Wielkiego Twierdzenia Fermata wynika, że
lub
Zatem
i
lub
i
Odpowiedź:
Równanie spełniają dwie pary liczb: , .