Przeczytaj
PobrzeżaPobrzeża polskie to pas krajobrazowy, a także region fizycznogeograficzny, który położony jest wzdłuż polskiego wybrzeża Bałtyku oraz granicy z Rosją (Obwód Kaliningradzki). Rozciąga się od wyspy Wolin (okolice ujścia Świny) po Jezioro Oświn (w okolicach górnego odcinka nieukończonego Kanału Mazurskiego). Szerokość pasa jest zmienna. Waha się od kliku do kilkunastu kilometrów.
Pobrzeża polskie zostały ukształtowane głównie w wyniku trzech czynników rzeźbotwórczych, czyli lądolodu, morza i rzeki.
Charakteryzują się one dość dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, jednocześnie odzwierciedlając wpływ wyżej wspomnianych czynników.
Pod względem hipsometrycznym wysokość obszaru zwykle nie przekracza 100 m n.p.m. Jednakże występują wyniesienia i wzgórza morenowe wyższe niż 100 m n.p.m. Należy do nich choćby Wzniesienia Górowskie (216 m n.p.m.). Działalność lądolodu można dostrzec w miejscach, gdzie wysoczyzna morenowa sąsiaduje bezpośrednio z morzem. Czasami wysoczyzna i morze oddzielone są klifem i wąską platformą abrazyjną.
Najbardziej widoczną działalność lądolodu obserwuje się na terenach oddalonych od morza. W niektórych miejscach lądolód skandynawski pozostawił osady o miąższości 100 m. W części południowej pasa pobrzeża polskiego spotykane są wysokie wały moren czołowych fazy poznańskiej zlodowacenia Wisły.
Na ukształtowanie wybrzeża największy wpływ wywiera morze. W wyniku niszczącej działalności fal powstają klify. Ciekawe klify można spotkać na wyspie Wolin, w okolicy Ustronia Morskiego oraz w Gdyni. Fale morskie nie tylko oddziałują niszcząco, ale także budująco. Przykładem takiej działalności są:
– mierzeje, które znajdują się we wschodniej części pobrzeży; powstają one na skutek transportowania piasku oraz gromadzenia go wzdłuż linii brzegowej przez przybrzeżne prądy morskie,
– plaże rozciągające się wzdłuż całego polskiego wybrzeża; są dość szerokie (miejscami przekraczają 100 m); mogą one być zbudowane z drobnego piasku, kamieni, a czasami z błota,
– wydmy powstają w wyniku transportowania suchego piasku przez wiatr; w momencie napotkania przeszkody, np. roślinności, tworzy się ta forma ukształtowania terenu; wiatr może nieustannie transportować piasek, czego skutkiem jest przesuwanie się wydm (mówi się wtedy o zjawisku „ruchomych wydm”).
W Polsce najwięcej wydm występuje w okolicach Łeby. Są to wydmy, które zaliczane są do najwyższych w Europie (niektóre przekraczają 50 m wysokości). Uznane zostały za „ruchome wydmy”, ponieważ piasek, z którego są zbudowane, ciągle jest transportowany przez wiatr. Szacuje się, że pojedyncza wydma może „przemieścić się” nawet o 20 m w ciągu kilku lat.
Część krajobrazu pobrzeży polskich, która graniczy od północy bezpośrednio z morzem, tj. strefa wybrzeża o długości ok. 500 km, jest bardzo zróżnicowana. Składa się ze strefy zaplecza (teren/ląd) oraz przedpola (teren zanurzony pod wodą). Oddziałują na nią procesy morskie i lądowe. Postawienie granicy między częścią nadwodną i podwodną jest bardzo trudne, ponieważ linia brzegowa jest ciągle przeobrażana w wyniku wahań poziomu morza.
Na pas pobrzeży ciągle oddziałuje morze. Jego działalność na wybrzeże wpływa pozytywnie (budująco) lub negatywnie (niszcząco), przyczyniając się do powstania różnych form, m.in. mierzei czy jezior przybrzeżnych.
Na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego wyróżnia się dwa typy brzegów - abrazyjne oraz akumulacyjne. W wyniku niszczenia powstaje i rozwija się wybrzeże klifowe (wysokie). Spotykane jest w miejscach, gdzie wysoczyzna morenowa bezpośrednio dochodzi do linii brzegowej. Klif może bezpośrednio dochodzić do morza lub być od niego oddalony. Drugi przypadek wskazuje wtedy na bardzo zaawansowaną działalność fal morskich.
Dzięki działalności budującej powstają i rozwijają się wybrzeża wydmowe (niskie). Wśród tego typu wybrzeży wyróżnia się jeszcze trzy rodzaje - brzegi równin nadmorskich, brzegi mierzejowo‑wydmowe oraz brzegi wydmowe odcinków morenowych. Występują one w miejscach, gdzie morze graniczy bezpośrednio z obszarami niskimi i płaskimi. Dla tego typu form terenu charakterystyczne są szerokie plaże, które występują prawie na całej długości polskiego wybrzeża.
Klimat pobrzeży jest w bardzo dużym stopniu kształtowany przez morze, chociaż ukształtowanie terenu również ma na niego wpływ. Oddziaływanie tych elementów przekłada się między innymi na:
– występowanie latem chłodniejszych dni na pobrzeżach niż w głębi lądu (nie uwzględniając pasa pojezierzy) oraz cieplejszych nocy,
– wstępowanie zimą cieplejszych dni na pobrzeżach, ponieważ ląd ogrzewany jest przez ciepło, które zostało zmagazynowane przez morze latem,
– większe opady w ciągu roku – jest to skutek dużej wilgotności powietrza,
– silne wiatry wiejące z obszarów nadmorskich, które pozbawione są przeszkód terenowych,
– obecność lokalnego wiatru, tak zwana bryza (dzienna i nocna), która powstaje w wyniku bliskiego sąsiedztwa danego terenu z dużym zbiornikiem wodnym.
Pas pobrzeży polskich to miejsce, w którym znajdują się ujścia rzek dwóch głównych rzek (Wisły i Odry) odprowadzających wody z terenu zwanego przymorzem. Obie największe rzeki w kraju utworzyły delty przy ujściach. W tej części główny nurt rzeki rozgałęzia się.
Delta Wisły posiada wiele licznych odnóg. Wcześniej delta ta wyglądała inaczej. Obecne Żuławy Wiślane były niegdyś zatoką oddzieloną od Bałtyku mierzeją. W wyniku transportowania do zatoki przez Wisłę osadów następował powolny proces jej zasypywania oraz rozgałęziania się rzeki na liczne odnogi. W 1895 roku przekopano starą mierzeję, żeby ułatwić odpływ wód wprost do Morza Bałtyckiego. Obecnie pozostałością po zatoce jest Jezioro Druzno, które leży w depresji.
Delta Odry charakteryzuje się długim lejem, który posiada dwa ramiona (Odra Zachodnia i Odra Wschodnia). Sięga on do płytkiego Zalewu Szczecińskiego. Wcześniej Odra uchodziła bezpośrednio do morza daleko na północy. Wtedy też Zalew Szczeciński i Zatoka Pomorska były lądem. Z czasem, kiedy poziom morza zaczął się podnosić, teren ten został zalany. Jedynie wyspy Wolin i Uznam pozostały ponad powierzchnią wody. Obecnie Zalew Szczeciński jest połączony z Bałtykiem poprzez Dziwnę i Świnę.
W pasie pobrzeży polskich, na obszarach deltowych występują głównie mady. Przy ujściu Odry spotykane są również czarne ziemie i gleby bagienne. Są one typowe dla zagłębień bezodpływowych oraz jezior przybrzeżnych. Na równinach morenowych w tym pasie dominują gleby bielicowe i płowe. W niektórych miejscach pojawiają się gleby brunatne.
Główną roślinnością naturalną w pasie pobrzeży są lasy sosnowe i mieszane. Największe ich kompleksy to Puszcza Goleniowska, Koszalińska i Słupska. Przykładem są bory bażynowe porastające wydmy oraz buczyny pomorskie, które występują na podłożu gliniastym. Spotykane są także łąki bagienne, wrzosowiska oraz torfowiska z roślinnością trawiastą i trzcinową. W strefie nadbrzeża (na plażach i wydmach) występuje bardzo dobrze znany gatunek chroniony - mikołajek nadmorski.
Wzdłuż wybrzeży często można spotykać gęste zarośla. Nie bez przyczyny znajdują się akurat w tych miejscach. Ich główną funkcją jest umocnienie brzegu. Korzenie tych roślin powodują, że wiatr nie rozwiewa piasku.
Ciekawym przykładem zmian linii brzegowej są okolice miejscowości Trzęsacz. Kilka wieków temu został wybudowany kościół, który pierwotnie znajdował się z dala od brzegu. Jednakże w wyniku niszczącej działalności morza kościół zaczął niszczeć i zapadać się do morza. Współcześnie z kościoła pozostała tylko jedna ściana. Właśnie na takim przykładzie można zaobserwować, jak silnie morze kształtuje ląd.
Uwzględniając elementy środowiska przyrodniczego w pasie polskich pobrzeży wyróżnić można: krajobrazy wydmowe, deltowe, jeziorno‑bagienne, wysoczyznowe, równin i wzgórz morenowych oraz pradolin.
Pas pobrzeży zajmuje ok. 22 tys. kmIndeks górny 22 obszaru Polski. Według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego pas ten mieści się w podprowincji Pobrzeża Południowobałtyckiego oraz Pobrzeża Wschodniobałtyckiego.
W części Pobrzeża Południowobałtyckiego wyróżnia się trzy makroregionymakroregiony, a w granicy Pobrzeża Wschodniobałtyckiego jeden makroregion:
Słownik
jedna z jednostek podziału fizycznogeograficznego Polski; w jego granicach mieści się obszar o podobnych cechach środowiskowo‑krajobrazowych, który różni się od obszarów sąsiednich
jest to pas lądu, który graniczy z morzem; posiada charakterystyczne cechy środowiskowe i krajobrazowe; zazwyczaj stanowi krainę geograficzną
jednostka podziału fizycznogeograficznego Polski; w jej granicach mieści się obszar o podobnych cechach środowiskowo‑krajobrazowych, który różni się od obszarów sąsiednich; obejmuje obszar większy niż makroregion
to jeden z rodzajów regionalizacji, który polega na wydzieleniu na danej przestrzeni regionów fizycznogeograficznych, które są w pewnym stopniu ze sobą powiązane
jest to pas, który znajduje się na granicy lądu i morza; granicami obejmuje część nadwodną i podwodną