Przeczytaj
Starotestamentowa Księga Hioba jest wypełniona dialogami i przemowami. Ze względu na strukturę fabuły porównuje się ją do dramatu, w którym wydarzenia rozgrywają się przede wszystkim w warstwie słownej. Najpierw Bóg i szatan rozmawiają o tytułowej postaci i zakładają się o to, jak postąpi Hiob, gdy zostanie mu odebrane szczęście. Później dysputędysputę prowadzi Hiob z żoną namawiającą go, by zbuntował się wobec Stwórcy, który tak ciężko doświadcza nie tylko jej męża, ale też ją samą. Następnie trzej przyjaciele Hioba wdają się z nim w polemikę na temat przyczyn nieszczęść, które na niego spadły: oni twierdzą, że musiał popełnić jakieś grzechy, on natomiast odrzuca te sugestie. W końcu dochodzi do wymiany zdań między Hiobem a młodym Elihu, opowiadającym o potędze Boga, a ostatecznie przemawia też sam Bóg do wciąż mu wiernego człowieka.
Przypomnienie warstwy fabularnej wskazuje na to, jak ważne w Księdze Hioba są rozmowy między poszczególnymi bohaterami.
Księga Hioba. WstępDyskusje Hioba z przyjaciółmi, mowy Elihu i mowy Boga formą swoją przypominają mowy sądowe.
Źródło: Księga Hioba. Wstęp, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, Poznań 1980, s. 537.
Pojawiają się oskarżenia i wywody zawierające argumenty przeciwne. Padają więc setki słów, które mają pomóc w zrozumieniu, co i dlaczego się stało. Ostatecznie Hiob kładzie palec na ustach – wie, że już niczego nie powinien mówić.
Właśnie takiego, prawie nic niemówiącego Hioba, przedstawiła w poemacie Drugie szczęście Hioba Anna Kamieńska. Na czym polega tytułowe „drugie szczęście”, mówią w wierszach należących do tego poematu przede wszystkim pozostali bohaterowie.
Anny Kamieńskiej pytania stawiane HiobowiHiob w poemacie Kamieńskiej to prawdziwe wyzwanie, które nie daje spokoju gapiom. Przychodzą więc do niego, by go pytać i prowokować, zmuszać do odpowiedzi na przeróżne tematy, szkalować, obrażać a nawet podjudzać. Przychodzą do Hioba, jak przychodzili do Chrystusa: uczeni i mędrkowie, pochlebcy i kusiciele, przychodzi też młodzieniec a nawet kobieta lekkich obyczajów. Przybywają w grupie i w pojedynkę. Przychodzą. Pytają. Nękają. A Hiob, nie zważając na nic, robi swoje: milczy lub mamrocze pod nosem „Panie, Panie”... […] Oto, dalej, wybiega na scenę niespokojny młodzieniec [...], który chce wymusić na Hiobie, by ten został jego nauczycielem i mistrzem. Domaga się, by odpowiedział na jego egzystencjalne pytania dotyczące upływu czasu, przemijania i śmierci.
Źródło: Anny Kamieńskiej pytania stawiane Hiobowi, [w:] Marek Bernacki, "Sborník Prací Filozofické Fakulty Brněnské Univerzity. Studia Minora Facultatis Philosophicae Universitatis Brunensis" X 10, 2007, s. 71–72.
Holenderski malarz epoki baroku, Peter Paul Rubens (1577–1640), autor wielu obrazów o tematyce biblijnej, namalował dzieło zatytułowane Wyszydzanie Hioba. Inspiracją dla twórcy były te fragmenty Księgi Hioba, w których pojawia się postać żony tytułowego bohatera, która namawia go do zbuntowania się wobec Boga.
Hi 2, 1–107 Odszedł szatan sprzed oblicza Pańskiego i obsypał Hioba trądem złośliwym, od palca stopy aż do wierzchu głowy. 8 [Hiob] wziął więc skorupę, by się nią drapać siedząc na gnoju. 9 Rzekła mu żona: «Jeszcze trwasz mocno w swej prawości? Złorzecz Bogu i umieraj!» 10 Hiob jej odpowiedział: «Mówisz jak kobieta szalona. Dobro przyjęliśmy z ręki Boga. Czemu zła przyjąć nie możemy?» W tym wszystkim Hiob nie zgrzeszył swymi ustami.
Źródło: Hi 2, 1–10, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 539–540.
Wprawdzie Hiob jednoznacznie stwierdził, że nie chce sprzeciwić się woli Boga, jednak później padają z jego ust słowa skargi.
Hi 19, 6–1919. 6 Wiedzcie, że Bóg mnie pognębił,
swe sieci rozstawił wokoło.
7 Gdy krzyknę: „Gwałt” - nie ma echa,
„Ratunku!” - ja nie mam prawa.
8 Drogę mi zamknął - nie przejdę;
na ścieżkach ciemności roztoczył.
9 Pozbawił mnie całkiem godności,
koronę zerwał mi z głowy,
10 wszystko poburzył. Odchodzę.
Nadzieję mi podciął jak drzewo.Najbliżsi zawiedli
11 Zapłonął na mnie swym gniewem,
za wroga mnie swego poczytał.
12 Przybyły wszystkie hufce,
wytyczyły drogę przeciwko mnie
i oblegają mój namiot.
13 Bracia ode mnie uciekli,
znajomi stronią ode mnie,
14 najbliżsi zawiedli i domownicy,
zapomnieli mnie goście mego domu.
15 Dla moich służebnic jam obcy,
stałem się w ich oczach nieznany.
16 Na sługę wołałem bez skutku,
me usta musiały go prosić,
17 żonie mój oddech niemiły,
i cuchnę własnym dzieciom,
18 gardzą mną nawet podrostki,
szydzą, gdy staram się podnieść.
19 Odrazę wzbudzam u bliskich,
nastają na mnie kochani.Źródło: Hi 19, 6–19, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 550–551.
Eberhard von Wächter (1762‑1852) uznawany jest za czołowego przedstawiciela niemieckiego klasycyzmu. Wpływy klasycystyczne widać też w dziełach podejmujących tematy biblijne, m.in. w Hiobie i jego przyjaciołach (powstałym między 1797 a 1824). Przedstawił tam scenę nawiązującą do fragmentu Księgi Hioba.
Hi 2, 11–132. 11 Usłyszeli trzej przyjaciele Hioba o wszystkim, co na niego spadło, i przyszli, każdy z nich z miejscowości swojej: Elifaz z Temanu. Bildad z Szuach i Sofar z Naamy 3 Porozumieli się, by przyjść, boleć nad nim i pocieszać go. 12 Skoro jednak spojrzeli z daleka, nie mogli go poznać. Podnieśli swój głos i zapłakali. Każdy z nich rozdarł swe szaty i rzucał proch w górę na głowę.
13 Siedzieli z nim na ziemi siedem dni i siedem nocy, nikt nie wyrzekł słowa, bo widzieli ogrom jego bólu.Źródło: Hi 2, 11–13, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 540.
Przedstawiciel rosyjskiego realizmu, Ilja Jefimowicz Riepin (1844–1930) – podobnie jak Eberhard von Wächter – przedstawił na obrazie zatytułowanym Hiob i jego przyjaciele (1869) spotkanie czterech znajomych. Za komentarz do tego dzieła można by uznać słowa nagany jednego z przyjaciół, Sofara, który strofował Hioba znękanego, ale wciąż powtarzającego, że nie popełnił grzechu.
Hi 11, 1–2011. 1 Wówczas zabrał głos Sofar z Naamy i tak rzekł:
2 «Czyż nie dostanie odprawy gaduła,
a wymowny człowiek ma słuszność?
3 Czy mężowie zamilkną słysząc brednie,
czy szyderstwo nie otrzyma nagany?
4 Rzekłeś: „Nauka moja czysta,
niewinny jestem w Twych oczach”.
5 Lecz gdyby Bóg przemówił
i zaczął z tobą rozmawiać,
6 objawił ci tajniki rozumu,
gdyż wieloraka to mądrość:
poznałbyś, ile Bóg ci zapomniał.
[...]
13 Gdy będziesz miał wierne serce,
do Niego wzniesiesz swe ręce,
14 gdy odsuniesz dłonie od występku
i nie ścierpisz grzechu w namiocie -
15 to głowę podniesiesz: bez winyś;
staniesz się mocnym: bez lęku.
16 Cierpienie twe pójdzie w niepamięć,
jak deszcz miniony je wspomnisz.
17 Życie roztoczy swój blask jak południe,
mrok się przemieni w poranek.
18 Pełen nadziei, ufności,
odpoczniesz bezpiecznie strzeżony.
19 Nikt nie zakłóci spokoju,
a wielu ci będzie schlebiało.
20 Lecz oczy występnych osłabną,
nie znajdą dla siebie schronienia,
ufność ich - wyzionąć ducha».Źródło: Hi 11, 1–20, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 545–546.
Słownik
„ty” liryczne, do którego skierowana jest wypowiedź podmiotu lirycznego; adresatem może być pojedyncza osoba, grupa osób, pojęcie
dyskusja na poważny temat
(ang. essay, fr. essai – próba) gatunek literacko‑publicystyczny, w którym autor prezentuje swoje subiektywne odczucia w stosunku do wybranego tematu
(łac. inter – między, locutor – rozmówca) dyskutant
utwór poetycki; także: twórca utworów poetyckich
liryka inwokacyjna, w której podmiot liryczny występuje w pierwszej osobie gramatycznej, a jego wypowiedź jest nastawiona na adresata, którym może być konkretna osoba lub audytorium, ale także pojęcie lub zjawisko
„ja” liryczne; występująca w utworze lirycznym fikcyjna osoba wypowiadająca w monologu swoje przeżycia lub poglądy
sytuacja nadawcza w utworze, wynikająca ze sposobu mówienia podmiotu lirycznego, określająca usytuowanie tego podmiotu w świecie przedstawionym i wpływająca na kształt monologu lirycznego