Przeczytaj
Sztuki piękne w czasach romantyzmu
Na przykładzie malarstwa w epoce romantyzmuromantyzmu można wskazać zakres tematyki, który upodobali sobie romantyczni artyści.
Jednym z tematów romantycznych jest z pewnością pejzażpejzaż, choć ówcześni mistrzowie wybierali rozmaite sposoby jego przedstawiania. Anglik William Turner malował naturę groźną i dynamiczną, a do jego ulubionych motywów należały sztorm i wichura, on też wprowadził do malarstwa najnowszy wynalazek techniki – parowóz. W tym samym czasie jego rodak John Constable tworzył jednak zupełnie inne krajobrazy: spokojne, nieco sentymentalne, przesycone grą świateł.
Pejzaże Niemca Caspara Davida Friedricha nasycone są metaforykąmetaforyką i ukazują potęgę natury oraz jej Stwórcy, skontrastowaną z niewielkimi sylwetkami ludzi albo ruinami potężnych niegdyś budowli, które dla romantyków stały się symbolem wiecznotrwałego piękna, lecz i nieuchronnego przemijania.
Romantycy chętnie uprawiali też malarstwo historyczne, tematem płócien czyniąc zwłaszcza wydarzenia sobie współczesne. Za arcydzieło tego gatunku uchodzi obraz Francisca de Goi y Lucientes Rozstrzelanie powstańców madryckich, stanowiący poniekąd ekspiację nadwornego malarza Burbonów hiszpańskich za jego wcześniejszą pracę na dworze Józefa Bonapartego, osadzonego na tronie przez okupacyjne wojska francuskie. Nie mniej słynne stały się dzieła Eugéne’a Delacroix, przedstawiające epizody toczącego się w latach 20. powstania greckiego przeciw Turkom (m.in. Rzeź na Chios) oraz inspirowane paryską rewolucją lipcową 1830 r., na czele z alegorycznąalegoryczną Wolnością wiodącą lud na barykady.
Specyficznym przypadkiem malarstwa historycznego jest Tratwa „Meduzy” Géricaulta, przedstawiająca głośną w swoim czasie tragedię rozbitków z tytułowego statku, którzy wiele dni spędzili, dryfując po morzu na drewnianej tratwie. Realistyczna scena, w której jedni bohaterowie wpatrują się intensywnie w horyzont w nadziei na ratunek, inni zaś pogrążeni są w rezygnacji lub rozpaczy, w epoce rewolucyjnych wstrząsów była szczególnie wymowną metaforą ludzkiego losu.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1qQ8UKX0
Film nawiązujący do treści materiału pod tytułem "Sztuki piękne w czasie romantyzmu".
Sztuki plastyczne I połowy XIX w.
W dziedzinie sztuk plastycznych I połowy XIX w. wyróżnia się, poza dominującym romantyzmem, także nazarenizm i naturalizm. Francuskie oświecenie przyczyniło się do pomniejszenia, można nawet powiedzieć: usunięcia inspiracji religijnej. Próbą wyjścia z tego stanu były poszukiwania „nowej duchowości” w odrodzeniu tradycyjnej religijności, w różnych formach mistycyzmu czy w zaangażowaniu w walki narodowo‑wyzwoleńcze.
W I połowie XIX w. także w muzyce dominował romantyzm. Muzyka romantyczna narodziła się w Niemczech. W pełni wyrażała idee epoki – rewolucji i buntu. Z jednej strony apelowała do emocji odbiorcy, miała podniosły ton, a z drugiej strony – akcenty pesymistyczne, nostalgiczne i melancholijne. Do głównych form tego okresu zalicza się: podniosłe symfonie, opery z akcentami ludowymi, pieśni i koncerty fortepianowe. Swój ślad w muzyce romantycznej pozostawili również polscy kompozytorzy. Należą do nich twórcy oper Karol Kurpiński i Stanisław Moniuszko – najważniejszy przedstawiciel polskiej opery narodowej, skomponował m.in. Halkę, Hrabinę i Straszny dwór. Jest również autorem pieśni i melodii do tekstów literackich. Geniuszem polskiej muzyki romantycznej był natomiast Fryderyk Chopin (pisał mazurki, koncerty, etiudy, nokturny, preludia).
Słownik
w literaturze i sztuce: postać, motyw lub fabuła mające poza znaczeniem dosłownym stały umowny sens przenośny
przenośnia; figura stylistyczna występująca zwykle w poezji, oparta na skojarzeniu dwóch zjawisk i przeniesieniu nazwy jednego zjawiska na drugie
termin opisujący doświadczenie religijne polegające na bezpośredniej, czyli niezależnej od rytuałów i obrzędów, relacji człowieka z rzeczywistością pozamaterialną, pozazmysłową lub transcendentną.
(fr. paysage) krajobraz
europejski prąd ideowy, literacki i artystyczny z początku XIX w., odwołujący się do idealizmu, natury, uczucia, wprowadzający motywy ludowe, elementy fantastyki oraz idee patriotyczne
Słowa kluczowe
romantyzm, nazarenizm, naturalizm
Bibliografia
J. Kulczycka‑Saloni, Naturalizm [hasło w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej. Wrocław 2002.
D, Gwizdalanka, Historia muzyki 2, Kraków PWM 2006.
Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.
Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.