Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Mniejszość narodowa

W wyniku procesu historycznego kształtującego współczesne państwa doszło do zmiany granic etnicznych i narodowych. Z tego powodu wiele grup ludności znalazło się na obszarze państw organizowanych przez inne narodynaródnarody, zyskując miano mniejszości narodowej lub etnicznej. Mniejszością narodową w myśl polskiego prawa nazywamy grupę ludzi zamieszkującą obszar danego państwa, odróżniającą się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, posiadającą własne państwo narodowe i silne poczucie własnej tożsamości narodowejtożsamość narodowatożsamości narodowej. By daną grupę w myśl polskiego prawa uznać za mniejszość, jej przodkowie od co najmniej 100 lat powinni zamieszkiwać na obecnym terytorium RP. Warunek taki spełnia dziewięć grup narodowych:

  • Białorusini;

  • Czesi;

  • Litwini;

  • Niemcy;

  • Ormianie;

  • Rosjanie;

  • Słowacy;

  • Ukraińcy;

  • Żydzi.

R1FzkgxFepxk81
Mapa Polski, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. na której zaznaczone są: [bold]województwo dolnośląskie[/] mniejszości narodowe: Niemcy, Rosjanie, Żydzi mniejszości etniczne: Łemkowie, Romowie, Karaimi[bold]województwo kujawsko-pomorskie[/] mniejszości narodowe: Niemcy[bold]województwo lubuskie[/] mniejszości narodowe: Ukraińcy, Niemcy mniejszości etniczne: Łemkowie[bold]województwo łódzkie[/] mniejszości narodowe: Czesi, Niemcy[bold]województwo lubelskie[/] mniejszości narodowe: Ukraińcy[bold]województwo małopolskie[/] mniejszości narodowe: Słowacy, Żydzi, Ukraińcy, Ormianie mniejszości etniczne: Łemkowie, Romowie[bold]województwo mazowieckie[/] mniejszości narodowe: Ormianie, Rosjanie, Żydzi, Białorusini, Czesi, Litwini mniejszości etniczne: Romowie, Żydzi, Tatarzy, Karimi[bold]województwo opolskie[/] mniejszości narodowe: Niemcy, Żydzi[bold]województwo podlaskie[/] mniejszości narodowe: Białorusini, Rosjanie, Litwini mniejszości etniczne: Tatarzy[bold]województwo podkarpackie[/] mniejszości narodowe: Ukraińcy mniejszości etniczne: Łemkowie[bold]województwo pomorskie[/] mniejszości narodowe: Ukraińcy mniejszości etniczne: Łemkowie[bold]województwo świętokrzyskie[/] mniejszości narodowe: Ormianie mniejszości etniczne: Romowie[bold]województwo śląskie[/] mniejszości narodowe: Niemcy[bold]województwo warmińsko-mazurskie[/] mniejszości narodowe: Rosjanie, Ukraińcy, Litwini, Niemcy[bold]województwo wielkopolskie[/] mniejszości narodowe: Niemcy, Żydzi, Ormianie[bold]województwo zachodniopomorskie[/] mniejszości narodowe: Niemcy, Ukraińcy
Oprac. na podst.: Powszechny Spis Ludności i Mieszkań z 2011 r. .
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Mniejszość etniczna

Mniejszość etnicznamniejszość etnicznaMniejszość etniczna to grupa ludności mieszkająca w państwie zdominowanym przez inny naród. Charakteryzuje się takimi samymi cechami, jak mniejszość narodowa; jedyną zasadniczą różnicą jest fakt, że mniejszość etniczna nie posiada narodu zorganizowanego we własnym państwie. Tutaj także obowiązuje zasada, że przodkowie danej mniejszości etnicznej powinni od co najmniej 100 lat mieszkać na ziemiach obecnej Rzeczypospolitej Polskiej. Status mniejszości etnicznej prawo polskie przyznało:

  • Karaimom;

  • Łemkom;

  • Romom;

  • Tatarom.

Sytuacja prawna mniejszości etnicznych i narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawowym dokumentem regulującym sytuację prawną mniejszości etnicznych i narodowych jest Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 35

  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.

  2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

konstytucja Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 6.10.2020 r.].

Kolejnym ważnym dokumentem jest Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnymjęzyk regionalnyjęzyku regionalnym. W myśl jej zapisów:

  • funkcjonują definicje mniejszości narodowej i etnicznej w Polsce;

  • istnieje możliwość używania języka mniejszości jako pomocniczego przed organami gminymożliwośćistnieje możliwość używania języka mniejszości jako pomocniczego przed organami gminy, oraz używania obok urzędowych nazw miejscowości, obiektów fizjograficznych i nazw ulic w języku mniejszości;

  • mniejszości mogą zachowywać i rozwijać swoją tożsamość kulturową, uzyskując środki finansowe od państwa;

  • powołano do życia Komisję Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, która pełni funkcję organu opiniodawczo‑doradczego dla Prezesa Rady Ministrów;

  • przekazano sprawy kultury mniejszości narodowych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji;

  • każdy ma prawo do swobodnego decydowania, czy chce być traktowany jako przedstawiciel mniejszości narodowej lub etnicznej;

  • nikt nie może być zobowiązany, z wyjątkiem przewidzianym prawem, do ujawnienia informacji o swoim pochodzeniu narodowym, etnicznym, używanym języku lub wyznawanej religii;

  • zakazane jest stosowanie środków prowadzących do asymilacji członków mniejszości etnicznych i narodowych w sposób przymusowy, i wbrew ich woli;

  • zakazane jest stosowanie środków mających na celu zmianę proporcji narodowościowych lub etnicznych na obszarze zamieszkiwanym przez daną mniejszość;

  • osoby należące do mniejszości mają prawo do używania i pisowni swoich imion, i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości;

  • organy władzy publicznej mają podejmować działalność zmierzającą do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości.

możliwość

Innym udogodnieniem dla mniejszości narodowych jest zapis Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy przewidujący zwolnienie komitetów wyborczych utworzonych przez organizacje mniejszości narodowych z wymogu uzyskania 5% progu wyborczego w wyborach do Sejmu RP. Z uprawnienia tego regularnie korzysta mniejszość niemiecka, która wprowadza swoich posłów do Sejmu RP.

W Ustawie z 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe nałożono na szkoły publiczne obowiązek umożliwienia podtrzymywania tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej oraz naukę języka, własnej historii i kultury uczniów pochodzących z mniejszości narodowych i etnicznych.

Także w innych ustawach jest mowa o różnych aspektach funkcjonowania mniejszości narodowych i etnicznych.

Działalność Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych

Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych została powołana do życia w 2005 roku jako organ opiniodawczo‑doradczy Prezesa Rady Ministrów. Jej skład tworzą wyznaczeni przedstawiciele organów administracji oraz przedstawiciele mniejszości narodowych i etnicznych funkcjonujących w RP, a także przedstawiciele społeczności posługujących się językami regionalnymi – Kaszubi. Jej podstawowym zadaniem jest:

R1PsW98TDmdIc
wyrażanie opinii w sprawach realizacji praw i potrzeb mniejszości, w tym ocena sposobu realizacji tych praw oraz formułowanie propozycji w zakresie działań zmierzających do zapewnienia realizacji praw i potrzeb mniejszości;, opiniowanie programów służących tworzeniu warunków sprzyjających zachowaniu i rozwojowi tożsamości kulturowej mniejszości;, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących mniejszości;, opiniowanie wysokości i zasad podziału środków przeznaczonych w budżecie państwa na wspieranie działalności zmierzającej do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości oraz zachowania i rozwoju języka regionalnego;, podejmowanie działań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji osób należących do mniejszości.

Ustawodawstwo międzynarodowe obowiązujące w RP

Rzeczpospolita Polska przestrzega też wielu aktów prawa międzynarodowego poświęconego prawom mniejszości narodowych. Do najważniejszych należą:

R1B0HpC15GMxh1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]akty prawa międzynarodowego poświęcone prawom mniejszości narodowych[/]Elementy należące do kategorii [bold]akty prawa międzynarodowego poświęcone prawom mniejszości narodowych[/]Nazwa kategorii: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 rokuNazwa kategorii: Międzynarodowa Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej z 7 marca 1966 rokuNazwa kategorii: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 rokuNazwa kategorii: Konwencja Praw Dziecka z 20 listopada 1989 rokuNazwa kategorii: Konwencja ramowa Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych podpisana przez Polskę w 1995 rokuNazwa kategorii: Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych ratyfikowana przez Polskę w 2003 rokuNazwa kategorii: wszystkie bilateralne traktaty z sąsiadami, w których zawarto porozumienia na temat funkcjonowania mniejszości narodowych i etnicznychKoniec elementów należących do kategorii [bold]akty prawa międzynarodowego poświęcone prawom mniejszości narodowych[/]
Źródło: Englisquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Podsumowanie

W Rzeczypospolitej Polskiej mniejszości narodowe i etniczne mają bardzo dobre warunki do rozwoju, zagwarantowane licznymi aktami międzynarodowymi oraz Konstytucją RP i prawem wewnętrznym.

Słownik

język regionalny
język regionalny

język, którym posługują się mniejsze grupy ludności zamieszkującej państwo; nie jest to odmiana języka narodowego

mniejszość etniczna
mniejszość etniczna

grupa etniczna, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i wyróżnia się odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i religią; nieposiadająca własnego państwa narodowego

mniejszość narodowa
mniejszość narodowa

grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, posiadająca własne państwo narodowe

naród
naród

zbiorowość ludzi wyróżniająca się wspólną świadomością narodową, czyli poczuciem przynależności do wspólnoty definiowanej jako naród, zamieszkująca wspólne terytorium w postaci państwa, charakteryzująca się własnym językiem, kulturą, historią i tradycją narodową

świadomość narodowa
świadomość narodowa

poczucie przynależności do wspólnoty definiowanej jako naród

tożsamość narodowa
tożsamość narodowa

poczucie odrębności wobec innych narodów kształtowane przez czynniki narodowotwórcze