Ilustracja interaktywna przedstawia leżącą na blacie żarówkę. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Teoria Charlesa Spearmana. Charles Spearman. Zdjęcie przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna jest niemal łysy. Jego twarz jest pociągła. Mężczyzna ma gęste wąsy. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. domena publiczna. W 1904 roku Charles Spearman postawił tezę, że u podłoża wszystkich inteligentnych zachowań leży jeden wspólny czynnik – nazwał go czynnikiem g (od angielskiego słowa general – ogólny). Określał on szeroko rozumianą zdolność do rozumowania i rozwiązywania problemów, fundamentalną zdolność intelektualną odpowiedzialną za zachodzenie dodatnich korelacji między wynikami różnych testów inteligencji. Spearman zauważył, że ludzie, którzy zwykle dobrze radzą sobie w jednym rodzaju zadań angażujących inteligencję (np. rozwiązywanie zadań matematycznych), uzyskują także dobre wyniki w zadaniach innego rodzaju (np. porządkowanie obrazków w logiczny ciąg). Zauważył jednak, że nawet osoby najbardziej inteligentne w pewnych dziedzinach są lepsze niż w innych, stąd drugi czynnik składający się na inteligencję nazwał czynnikiem s (skrót od angielskiego słowa specific – specyficzny). Obejmuje on zdolności specjalne związane z wykonywaniem zadań wymagających określonych rodzajów przetwarzania informacji. Podczas wykonywania jakiegoś zadania człowiek wykorzystuje więc zarówno czynnik g, jak i specyficzne dla tego zadania zdolności, które obejmuje czynnik s. Różne zadania wymagają w różnym stopniu angażowania czynnika g i s, jednak zdaniem Spearmana wysokość ilorazu inteligencji jest warunkowana w największym stopniu czynnikiem g – fundamentalną zdolnością intelektualną., 2. Teoria Louisa Thurstone'a. Louis Thurstone. Zdjęcie przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma krótkie, rzadkie włosy. Jego nos jest duży, spiczasty. Mężczyzna ma małe, okrągłe, druciane okulary. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat, domena publiczna. Amerykański psycholog Louis Thurstone, po wykonaniu analiz czynnikowych różnych testów badających inteligencję, znalazł jedynie ograniczone dowody na istnienie czynnika g. Analiza czynnikowa jest techniką statystyczną pozwalającą wykrywać, które elementy czy pozycje testu mierzą to samo. Na jej podstawie Thurstone odrzucił ideę pojedynczej generalnej zdolności na rzecz siedmiu pierwotnych zdolności umysłowych. Były to: rozumienie słów, płynność słowna, zdolności liczbowe, zdolności przestrzenne, zdolności rozumowania, pamięć i szybkość spostrzegania. Są one niezależne od siebie i nie mają u podstaw żadnych innych zdolności., 3. Teoria Raymonda Cattella. Raymond Cattell; Cattell family. Zdjęcie przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna jest niemal łysy. Jego twarz jest pociągła. Mężczyzna ma gęste wąsy i brodę hiszpankę. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat, licencja: CC BY-SA 3.0. Szczególnie interesujące czynnikowe ujęcie inteligencji zaproponował Raymond Cattell. Postawił on hipotezę, że czynnik g należy rozdzielić na dwa bardziej specyficzne czynniki: inteligencję płynną (fluid intelligence) i skrystalizowaną (crystallized intelligence). Inteligencja płynna warunkowana jest fizjologiczną właściwością struktur nerwowych i zależy głównie od genów. Przenika ona („wpływa” – stąd fluid) wszelkie umysłowe czynności, a najbardziej ujawnia się w rozwiązywaniu zadań wymagających tworzenia nowych rozwiązań problemów, ujmowania stosunków między rzeczami czy elementami w testach niewerbalnych. Inteligencja skrystalizowana to „wynik doświadczenia i uczenia się, które nakładają się na inteligencję płynną. Dzięki kumulującemu się doświadczeniu zmienia się ona wraz z wiekiem (…). Swoją nazwę zawdzięcza temu, że traktowana jest jako końcowy produkt, który ukształtował się w wyniku doświadczenia. Przykładowo, dla wędkarza łowienie ryb to zespół rutynowych czynności – czynności te opierają się zatem na inteligencji skrystalizowanej. Gdyby jednak nie dysponował on potrzebnym sprzętem, musiałby stworzyć inny sposób łowienia – wtedy skorzystałby z inteligencji płynnej. Wraz z wiekiem słabnie inteligencja płynna, z kolei inteligencja skrystalizowana pozostaje często niezmienna – pozwala to na zachowanie umiejętności w dziedzinach, w których jesteśmy biegli.