StylistykastylistykaStylistyka wyróżnia stylestylstyle typowe (gatunku literackiego, epoki literackiej, kierunku literackiego, style funkcjonalne) oraz indywidualne (autora, utworu).
Style typowe kształtują się znacznie dłużej i w bardziej skomplikowany sposób niż style indywidualne.

R19v8TesFy82U

Na zdjęciu znajduje się stos otwartych książek.

Jak przejawia się istnienie tych różnych stylów w kontekście języka polskiego rozumianego całościowo? Czy polszczyzna jest jednorodna? Czy można mówić o istnieniu kilku języków polskich? Ostatnie z tych pytań może zaskakiwać, ponieważ zazwyczaj myślimy o jednym języku narodowym. Style funkcjonalne nie są osobnymi językami, a charakterystycznymi zespołami cech językowych. Autorzy Stylistyki polskiej tłumaczą, że:

W polszczyźnie wyróżnia się style: potoczny, urzędowy, naukowy, publicystyczny, artystyczny. Najtrudniejszy do uchwycenia i opisania, ze względu na indywidualny charakter, jest styl artystyczny.

Istnieje kilka rejestrów polszczyzny, co sprawia, że ich wzajemne zderzanie się i przenikanie jest nieuniknione. Podczas lekcji możesz bezwiednie wplatać do starannej wypowiedzi elementy języka potocznego, tzw. kolokwializmy – w tej sytuacji ocierasz się o błąd stylistyczny. Natomiast kiedy autor dzieła literackiego celowo czerpie np. ze stylu potocznego albo kiedy używa wyrazów i form, które dawno wyszły z praktyki językowej Polaków (archaizmy), mamy do czynienia ze stylizowaniem wypowiedzi na mowę potoczną bądź na mowę dawną. Taki zabieg jest nazywany stylizacją językowąstylizacja językowastylizacją językową. Autor może korzystać z repertuaru historycznoliterackiego lub historycznojęzykowego (wszelkie gry z konwencją), z dialektów i gwar, z języka potocznego, naukowego, urzędowego, a także ze stylów charakterystycznych dla innych autorów czy dzieł (stylizacja językowa to podstawa pastiszupastiszpastiszu i parodiiparodiaparodii).

Do najbardziej popularnych w literaturze zabiegów stylizacyjnych należą: archaizacjaarchaizacjaarchaizacja – włączanie do języka tekstu form językowych, które wyszły z użycia, np. w celu podkreślenia kolorytu minionej epoki (Józef I. Kraszewski, Stara baśń); dialektyzacjadialektyzacjadialektyzacja – też: stylizacja gwarowa, wprowadzanie do tekstu, a zwłaszcza dialogów przedstawianych postaci, cech gwarowych (Władysław Reymont, Chłopi); kolokwializacjakolokwializacjakolokwializacja – operowanie elementami stylu potocznego, zbliżające język utworu do języka codziennego, a oddalające od wrażenia „literackości” (Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego). Kiedy mówi się o stylu danego autora, np. stylu Marii Konopnickiej czy stylu Stefana Żeromskiego, chodzi o takie ukształtowanie wypowiedzi literackiej, które jest charakterystyczne właśnie dla dorobku tego, a nie innego pisarza czy poety, tej, a nie innej pisarki czy poetki. To właśnie styl sprawia, że czyjaś twórczość wyróżnia się na tle innych. Zdarza się, że wpływ stylu autora na odbiorców jest tak znaczny, że pojawiają się jego epigoniepigonepigoni (gr. epígonos – później urodzony), czyli autorzy nieświadomie powielający rozwiązania mistrza. Zjawisko epigoństwa powstaje zwykle u schyłku danej mody czy epoki, lecz może trwać bardzo długo. W XXI wieku pojawiło się wielu naśladowców stylu Stephena Kinga, Jo Nesbø, ale też np. Charlesa Bukowskiego, tworzącego w poprzednim stuleciu.

Słownik