Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Przypomnij sobie, czym była średniowieczna ascezaascezaasceza. Zanotuj swoje skojarzenia. Przygotuj uzasadnienie dla swojej wypowiedzi.

RCN9shLKIW8RJ
Średniowieczna asceza to... (Uzupełnij).

Średniowieczna legenda

R1L51ciO8wFYL1
Św. Aleksy Rzymski, ikona
Źródło: domena publiczna.

Miano legendarnego człowieka przypisuje się osobie, która dokonała tak wielkich i niezwykłych czynów, że z czasem zostały one spisane w legendzie, czyli gatunku literackim sławiącym życie świętych lub bohaterów, łączącym w sobie elementy cudowne i fantastyczne. Legendy rozwijały się wraz z początkiem chrześcijaństwa. Początkowo przekazywano je ustnie z pokolenia na pokolenie, a dopiero potem spisywano. Niezwykłe opowieści o świętych stały się tak bardzo popularne, że:

Legenda

W średniowiecznych klasztorach w dniu uroczystości świętego lub męczennika odczytywano podczas posiłku jego żywot.

lege Źródło: Legenda, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. A. Kowalczykowa, J. Bachórz, Wrocław 1991, s. 468.

Dlatego legenda jest to opowieść, która powinna być przeczytana (łac. legere – czytać). Za jedną z bardziej rozpowszechnionych historii można uznać Legendę o świętym Aleksym. Miała ona charakter parenetycznyparenetycznyparenetyczny, co oznacza, że propagowała wzorzec świętego – ascety, który dobrowolnie wyrzekł się dóbr ziemskich i umęczał swoje ciało, aby osiągnąć zbawienie wieczne. Historia Aleksego stała się inspiracją dla Kazimiery Iłłakowiczówny, która napisała wiersz pt. Opowieść małżonki świętego Aleksego. Poetka w przewrotny sposób nawiązuje do średniowiecznej legendy. Bohaterem jej wiersza nie jest bowiem Aleksy, zaś sens jego ascezy zostaje podany w wątpliwość.

O autorce

ReOSiLN9El2wb1Kazimiera Iłłakowiczówna
Kazimiera Iłłakowiczówna
Źródło: Станислав Бжозовски, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Kazimiera Iłłakowiczówna (1894–1983) to pisarka, poetka, tłumaczka debiutująca w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Towarzysko związała się z grupą literacką Skamander, wypracowała jednak odrębną poetykę. Wydała osiemnaście tomików poetyckich, w tym: Ikarowe loty (1911), Rymy dziecięce (1923), Obrazy imion wróżebne (1926), Płaczący ptak (1927), Słownik litewski (1936).

Słownik

asceza
asceza

(starogreckie askezis – ćwiczenie, trening) umartwianie się, prowadzenie wstrzemięźliwego trybu życia w celu osiągnięcia zbawienia wiecznego

feretron
feretron

(łac. feretrum) nosidło, na którym obnoszono w Rzymie posągi podczas triumfu. Potem – rzeźby i obrazy (zazwyczaj obustronne) noszone podczas procesji

hagiografia
hagiografia

(gr. hagios – święty, grafein – pisać) żywoty świętych, legendy z nimi związane i opisy dokonywanych cudów

intertekstualność
intertekstualność

relacje zachodzące między różnymi tekstami kultury; aluzje i nawiązania do innych tekstów

lamentacja
lamentacja

(łac. lamentum – narzekanie, krzyk żałosny) skarga, przepełnione żalem narzekanie

literatura parenetyczna
literatura parenetyczna

(gr. paraneisis – pouczenie) literatura propagująca określony wzorzec zachowania, np. w średniowieczu - idealnego władcy, rycerza lub świętego

parenetyczny
parenetyczny

(gr. paraneisis – pouczenie) zachęcający do naśladowania jakiegoś zachowania czy postawy

poetyka
poetyka

(gr. poietike) sposób pisania; formalne cechy charakterystyczne dla twórczości danego pisarza, szkoły poetyckiej, kierunku lub prądu literackiego

utwór intertekstualny
utwór intertekstualny

tekst kultury, w którym pojawiają się aluzje lub nawiązania do innych tekstów