Dzieje imperium

W ciągu trzydziestu lat panowania Cyrus (VI w. p.n.e.) podporządkował sobie Medię, Babilonię, Syrię, Palestynę, Fenicję oraz większą część Azji Mniejszej, czyniąc z Persji największe mocarstwo na Bliskim Wschodzie. Jego syn Kambyzes II (VI w. p.n.e.) dodał do tych zdobyczy Egipt. Dokonaniami ich następcy Dariusza I Wielkiego (VI/V w. p.n.e.) syna Hystaspesa z rodu Achemenidów, były już w mniejszym stopniu kolejne podboje, w większym natomiast konsolidacja imperium i wprowadzenie sprawnych metod zarządzania gigantycznymi obszarami. Za jego panowania kraj powiększył się „jedynie” o tereny europejskie (m.in. Trację), terytorium współczesnej Gruzji oraz dolinę Indusu na wschodzie.

RxLRdxcp7FDhE

Zdjęcie przedstawia inskrypcję wykutą w skale. Pomiędzy kolumnami trójjęzycznego napisu umieszczony jest relief. Prezentuje on władcę oraz towarzyszących mu dwóch żołnierzy. Są tu także umieszczeni pokonani przez króla buntownicy, w tym najważniejszego z nich, Gaumatę, którego Dariusz miażdży stopą. Nad tą sceną unosi się symbol przedstawiający dostojną postać wyłaniającą się ze skrzydlatego koła. Współcześnie uważa się, że przedstawia on Farna, czyli królewską chwałę.

Podboje ziem leżących w Europie oraz nad Morzem Egejskim doprowadziły do zetknięcia się Persów z cywilizacją grecką. U schyłku panowania Dariusza (początek V w. p.n.e.) oraz za panowania Kserksesa I (V w. p.n.e.) doszło do serii wojen między miastami (poleispolispoleis) greckimi a imperium, w wyniku których Grecy obronili swoją niezależność. Niespodziewana klęska w tej konfrontacji oznaczała koniec perskich podbojów. Od tej pory kraj wszedł w okres narastających napięć wewnętrznych. Każdy z następców Kserksesa zdobywał tron przy użyciu siły, a wojnom domowym sprzyjał brak uregulowań kwestii dziedziczenia tronu. Upadek perskiego kolosa w latach 334–330 p.n.e. nastąpił równie niespodziewanie, co klęska w wojnach z Grekami w V w. p.n.e. Przyczyna leżała jednak nie tyle w słabościach imperium, ile w geniuszu wojennym jednego z najwybitniejszych zdobywców w dziejach – Aleksandra MacedońskiegoAleksander Macedoński (Wielki)Aleksandra Macedońskiego.

Persowie i ich imperium

Na imperium Cyrusa i Dariusza składały się liczne terytoria o różnych tradycjach, obyczajowości i wierzeniach. Za podstawową zasadę jego funkcjonowania przyjęto więc politykę tolerancji i jak najmniejszej ingerencji w wewnętrzne sprawy poszczególnych regionów. Od prowincji (termin grecki pochodzący z języka perskiego: satrapiasatrapiasatrapia) oczekiwano jedynie podstawowych świadczeń w postaci podatków i wojska. Najwyraźniej ten model sprawowania władzy musiał cieszyć się dużym poparciem ludności imperium, gdyż w swojej ponaddwustuletniej historii nie doznało ono zbyt wielu buntów o charakterze wyzwoleńczym.

Na czele kraju stał król, zwany przez Persów królem królów, czyli szachinszachemszachinszachszachinszachem. Dwór królewski był dworem wędrownym – władca i jego otoczenie regularnie podróżowali, co było najprawdopodobniej związane z rozległością państwa i pragnieniem potwierdzania swoją obecnością panowania nad kluczowymi dla imperium regionami. Zarządzali nimi satrapowie odpowiedzialni m.in. za zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, dowództwo nad lokalnymi garnizonami, wymiar sprawiedliwości i kontrolę wpływów podatkowych. Wysokość podatków ustalano w oparciu o ocenione wcześniej możliwości danej prowincji, co było nowością na ówczesnym Bliskim Wschodzie. Niektóre satrapie część swoich zobowiązań wobec władcy płaciły w naturze, np. w postaci złota, hebanu i kości słoniowej (Nubijczycy) lub kadzidła (Arabowie).

Kraj łączyła rozwinięta sieć dróg królewskich, która nie tylko umożliwiała przemarsze wielkich armii, lecz także sprawną i szybką komunikację między odległymi od siebie prowincjami. Najdłuższa z dróg królewskich, łącząca miasto Sardes w Azji Mniejszej z Suzą na Bliskim Wschodzie, miała długość 2575 km. Kurierzy konni pokonywali tę trasę w zaledwie siedem dni.

RjONR8c1KTDg5

Ilustracja przedstawia fragment reliefu z grobowca. Na reliefie przedstawione zostały dwa rzędy postaci są to mężczyźni stojący w dwóch rzędach, trzymający się za ręce. Ponad nimi znajduje się fragment płaskorzeźby postaci.

Zaratustryzm. Religia perska

Wiara Persów w omawianym okresie opierała się na naukach proroka Zaratustry (gr. Zoroaster), którego działalność przypadała na VII/VI w. p.n.e. Był on reformatorem staroperskiej religii zwanej mazdaizmem. Według jego wizji w naszym świecie toczy się nieustanna walka między siłami dobra uosabianymi przez boga Ahurę Mazdę (Ormuzda), a siłami zła pod przewodnictwem Złego Ducha, Arymana. Każdy człowiek uczestniczy w tej walce, a jego czyny mają wymierny wpływ na zwycięstwo jednej ze stron. Po śmierci ludzie zostaną osądzeni i trafią albo do raju, albo w czarną otchłań.

Wielu religioznawców uznaje, że zaratustryzm miał duży wpływ na kształtowanie się religii abrahamowych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu.

R1D4PakbMwE8N

Ilustracja przedstawia symbol przedstawiający mężczyznę w długiej szacie z szerokimi rękawami. Ma on długą brodę, dłuższe włosy do ramion. Na głowie ma koronę. Mężczyzna stoi w okręgu z którego wystają na boki duże skrzydła.

Słownik

Słowa kluczowe

Achemenidzi, Cyrus II Wielki, Dariusz I Wielki, droga królewska, Ekbatana, Kambyzes II, Pasargady, Persepolis, Suza, zaratustryzm, zoroastryzm

Bibliografia

Olmstead A.T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1973.

Oxford. Wielka Historia Świata, t. 2, Cywilizacje Bliskiego Wschodu: Anatolia – Persja, Warszawa 2005.

Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.