LiberalizmliberalizmLiberalizm jako nurt polityczny rozwijał się od schyłku XVII wieku. U źródeł jego narodzin znalazły się ideologiczne potrzeby nowych sił społecznych zainteresowanych rozwojem kapitalizmu – arystokracji i burżuazji. Celem tych grup społecznych było z jednej strony obalenie przestarzałych struktur feudalnych, a z drugiej – wyrażenie dzięki założeniom liberalizmu własnych myśli i pragnień. Wykorzystując stan trzeci, jeszcze całkowicie nieświadomy swojego znaczenia, przeprowadzono wielkie zmiany rewolucyjne w Anglii, Francji, Stanach Zjednoczonych i Niderlandach.

Dzięki tym rewolucjom idee liberalizmu zaczęły dominować w nowym, kapitalistycznym społeczeństwie. Zdaniem wielu badaczy liberalizm wyrasta z ruchów wolnościowych, których apogeum była europejska Wiosna Ludów, a konsekwencją powstanie państw narodowych. Dla wielu równie istotnym źródłem liberalizmu były idee europejskiego konstytucjonalizmu. Zaliczamy do nich zasadę suwerenności narodu, umowę społeczną, radykalnie zmieniającą postrzeganie pochodzenia władzy czy rozdziału sfery publicznej od sfery prywatnej. Za kulminację związków liberalizmu z konstytucjonalizmem uznaje się Deklarację niepodległości Stanów Zjednoczonych czy francuską Deklarację praw człowieka i obywatela.

Głównymi twórcami idei liberalizmu klasycznego byli oświeceniowi filozofowie, którzy wyznawali idee podziału i kontroli władzy i umowy społecznej. Wystarczy wspomnieć jednego z nich, Johna Locke'a, którego dzieło zatytułowane Dwa traktaty o rządzie do dziś uważane jest za próbę sformułowania zasad liberalizmu politycznego.

Według teoretyków liberalizmu politycznego władza w państwie powinna gwarantować obywatelom między innymi wolność słowa, sumienia, druku, zgromadzeń. Ustrój państwa w doktrynie liberalnej to demokracja, a ponieważ liberalizm głosi również zasadę trójpodziału władzy, to forma państwa – monarchia czy republika – nie ma znaczenia. Państwo powinno kierować się zasadami konstytucyjnymi w celu obrony obywateli i ochrony ich przed nadużyciami władzy.

Równocześnie rodzą się idee liberalizmu ekonomicznego. Poza Johnem Lockiem, w którego dziele zawarte są podstawy monetaryzmu, do twórców tego nurtu możemy zaliczyć Adama Smitha i Davida Ricardo.

Główne założenie liberalizmu ekonomicznego to państwowa gwarancja wolności pracy, produkcji i handlu w warunkach wolnej konkurencji, umożliwiającej nieskrępowany rozwój własności prywatnej.

R1PIH9fFNrlap

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna jest odwrócony lewym półprofilem do widza. Jego długie, siwe, układające się włosy sięgają mu niemal do ramion. Twarz mężczyzny jest bardzo szczupła, pociągła. Jego nos jest długi, haczykowaty. Oczy są osadzone głęboko. Na twarzy mężczyzny widoczne są zmarszczki.

R1Ftj8ip65G2M

Obraz przedstawia prawy profil dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma długie, proste włosy zebrane w kitkę. Nad uchem widoczne są dwa loki. Mężczyzna ma wydatny noc i wyłupiaste oczy. Widać lekko zarysowany drugi podbródek.

R1KjL86qRFRli

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz, falujące, zaczesane na twarz włosy. Na jego twarzy widoczne są nieliczne zmarszczki. Mężczyzna ubrany jest w surdut, widzimy go siedzącego w fotelu.

Ewolucja liberalizmu

liberalizm klasyczny – od schyłku XVII w. do połowy XIX wieku

liberalizm klasyczny – od schyłku XVII w. do połowy XIX wieku

R7N0SrO97V3C01

Zdjęcie przedstawia dużą, wysoką salę, Stoją w niej na kolumnach popiersia, widać ekspozycje muzealne w gablotach oraz posąg stojącego mężczyzny. Na ścianie wisi ogromny obraz ukazujący dużą grupę osób.

– sojusze burżuazyjno‑feudalne, kompromis arystokracji z burżuazją w państwach europejskich;

– Stany Zjednoczone – początek konfliktu między liberalizmem klasycznym a rodzącymi się ideami liberalizmu demokratycznego i socjalnego.
Zwolennicy liberalizmu demokratycznego wskazywali na konieczność wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego i interwencji państwa w sytuacjach kryzysowych. Natomiast liberałowie klasyczni pozostali wierni idei „niewidzialnej ręki rynku”, czyli pozostawienia mechanizmom rynkowym wszystkich regulacji, bez interwencji czynników zewnętrznych.

liberalizm demokratyczny – od połowy XIX wieku do wybuchu I wojny światowej.

liberalizm demokratyczny – od połowy XIX wieku do wybuchu I wojny światowej.

– równoważenie znaczenia idei wolności z ideami demokracji wyrażanymi w upowszechnianiu praw wyborczych;

– wejście na rynek polityczny nowych grup społecznych, wcześniej upośledzonych politycznie.

ReaaXfZl7YEN2

Obraz przedstawia tłum ludzi zgromadzony przed budynkiem. Na ziemi leżą martwe osoby. Wśród tłumu są żołnierze oraz inni ludzie z bronią. Kilka osób niesie flagi.

liberalizm socjalny – od lat 80. XIX wieku do dziś.

liberalizm socjalny – od lat 80. XIX wieku do dziś.

– polityczne i ekonomiczne ustępstwa na rzecz ludzi zagrożonych niedostatkiem i strachem; dostrzeżenie, że prawa polityczne nie gwarantują wolności wszystkim;

– dopuszczenie interwencji państwa w mechanizmy wolnego rynku w celu zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego najuboższym.

R5dZPxoO6nKp9

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi na ulicy. Ludzie manifestują, część trzyma transparenty. Między ludźmi jeżdżą samochody.

liberalizm konserwatywny – II wojna światowa i okres powojenny.

liberalizm konserwatywny – II wojna światowa i okres powojenny.

– krytyka interwencjonizmu państwowego;

– powrót do idei liberalizmu klasycznego i zasad leseferyzmuleseferyzmleseferyzmu.

R1e4DcXhgxNaf1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Ma krótkie, zaczesane do tyłu siwe włosy. Ma krótkie wąsy. Na jego owalnej twarzy widoczne są zmarszczki. Mężczyzna jest uśmiechnięty, ubrany jest w garnitur.

Ludwig Von Mises Mentalność Antykapitalistyczna

Wszelkie odmiany ingerencji (rządowej) w zjawiska rynkowe nie tylko nie pozwalają osiągnąć zamierzonego przez ich autorów celu, ale na dodatek powodują, że zaistniała sytuacja nawet z ich punktu widzenia jest mniej pożądana, niż poprzednia, którą zamierzali zmienić.

1 Źródło: Ludwig Von Mises, Mentalność Antykapitalistyczna, Warszawa 2012, s. 51.

Słownik