John Stuart Mill i Thomas Hill Green jako twórcy idei państwa dobrobytu

John Mill był orędownikiem i sprzymierzeńcem klasy robotniczej. W jego filozofii indywidualność stoi w sprzeczności z postępującymi nurtami kolektywizmu. Mill stworzył ideę indywidualnego człowieka, który mógł wykorzystać wolność do bycia niezależnym i samowystarczalnym. Stosunek Milla do państwa, a zwłaszcza do rządów większości, był niechętny. Był zawiedziony, że socjalizm i troska o poprawę warunków klas robotniczych nie pociągnęły za sobą żadnych zasadniczych zmian w status quostatus‑quostatus quo. Indywidualizm i elitaryzm Milla przemawiały bardziej za mniejszością niż większością. W jego filozofii politycznej chodziło przede wszystkim o liberalizm życia publicznego, zakładający prawo do życia prywatnego. Wezwanie Milla do indywidualności myśli i działań nie kłóciło się z roszczeniami życia publicznego i form organizacji społecznej – uważał, że te ostatnie powinny zawsze pozostawiać jednostce pewien obszar autonomii i prywatności.

RpMlv9TnIN0cI

Zdjęcie przedstawia zakład masarski. Na dużej hali wytwarzane są przez rzeźników kiełbasy. Na hakach porozwieszane są świńskie półtusze.

Thomas Green starał się uzupełnić teorię Milla. Wolność, prawa i państwo miały być koncepcją wspólnego obywatelstwa, w którym wszyscy mogliby domagać się wspólnych praw ekonomicznych i politycznych i korzystać z nich. Wolność oznaczała pozytywną siłę robienia czegoś wartościowego. Powszechne dobro powinno być moralnym standardem praw, które powinny być podzielane przez prawo. Dla Greena państwo nie było wrogiem wolności, ale raczej ideałem, który powinien przynosić korzyści wszystkim. Green pozostawił swoje rozważania niedokończone. Mimo to ten pozornie odległy idealista, którego pasja do dobra wspólnego była dominującym motywem, nadal jest początkowym teoretykiem demokratycznego państwa opiekuńczego i pomysłów, jak państwo może rozwijać się przez działanie w służbie wszystkim.

Doktryna nowoczesnych państw dobrobytu

Koncepcja państwa dobrobytu ukształtowała się w pełni po II wojnie światowej (była głoszona zwłaszcza w latach 1970–1980).

R199pPFR04by21

Obraz przedstawia półnagą kobietę, wysypującą kwiaty z wielkiego rogu. Wokół kobiety zgromadzone są krowy, owce, świnia. Jest także orzeł.

Zakłada ona:
1) w sferze ekonomicznej — ingerencję państwa w życie gospodarczego, głównie w celu zapobiegania negatywnym zjawiskom społecznym, np. bezrobociu;
2) w sferze życia społecznego — rozszerzanie systemu świadczeń i usług socjalnych;
3) w sferze ustroju politycznego — demokrację.

Realizacja tych założeń ma umożliwić osiągnięcie powszechnego dobrobytu, przy zachowaniu prywatnej własności środków produkcji. Ingerencja państwa w gospodarkę ma na celu usunięcie zjawisk, wywołanych przez takie działania wolnorynkowe jak: wyzysk pracujących i nierówność szans. Efektem tych działań są wysokie podatki, będące cechą wspólną wszystkich państw dobrobytu, które mają umożliwić opiekuńcze funkcje państwa. Państwa dobrobytu dbają o tworzenie daleko idących planów gospodarczych. Rozwój gospodarczy jest jedną z najważniejszych kwesti i nie może być oparty jedynie na wolnym rynku. Elementem pobudzającym działalność gospodarczą jest interwencjonizm państwainterwencjonizm państwowyinterwencjonizm państwa, który nasila się w czasie kryzysu, by wspierać gospodarkę. Idee państwa dobrobytu mogą być realizowane przede wszystkim w krajach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego. Są wynikiem kompromisu politycznego, który pozwala władzy reformować kapitalistyczną gospodarkę rynkową bez zniszczenia jej siły witalnej.

R1roHO9O6fBxs1

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę w mundurze, z zawieszonym przy szyi dużym orderem. Po piersi ma przypięty Żelazny Krzyż. Mężczyzna ma pociągłą twarz, jest łysiejący, ma gęste, krzaczaste brwi i sumiaste wąsy.

Pojęcie dobrobytu jest szeroko rozpowszechnione w filozofii politycznej. Przykładem może być utylitaryzmutylitaryzmutylitaryzm. Kluczową wartością w utylitaryzmie jest idea, zgodnie z którą dobrobyt społeczeństwa powinien być nadrzędnym celem polityki publicznej.  Dobrostan społeczeństwa jest wyraźnie związany z pojęciami takimi jak „potrzeby” lub „interesy”. Warto zauważyć, że dobrostan jest wynikiem przyjęcia utylitaryzmu zawartym w haśle: „jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi”.  Zatem użyteczność jako główna idea utylitaryzmu jest najważniejsza w procesie podejmowania decyzji i dla rozwoju działań publicznych.

Państwo dobrobytu uwzględniało zarówno zasady liberalizmu jak i postulaty charakterystyczne dla innych idei, chociażby personalizmu chrześcijańskiegopersonalizm chrześcijańskipersonalizmu chrześcijańskiego. Cechą szczególną tej doktryny była jej ponadnarodowość i ponadreligijność. Mimo tego, polityka państwa dobrobytu kłóciła się ze skrajnym libertarianizmem i doktryną socjalistyczną, mimo że była próbą znalezienia złotego środka i pogodzenia przeciwnych stanowisk.

Słownik