Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Transport to dział gospodarki narodowej obejmujący przewóz osób i towarów, a także przesyłanie energii. Nie dotyczy przekazywania informacji, ponieważ tą działalnością zajmuje się łączność. Powyższe dwa pojęcia wchodzą w skład komunikacji. Działalność transportowa umożliwia przewożenie surowców i artykułów przemysłowych, zapewnia odbiorcom niezbędne im produkty, ułatwia dotarcie do miejsc pracy, nauki i wypoczynku (ruchliwość społeczeństwa). Umożliwia też kontakty międzyludzkie, wymianę poglądów i doświadczeń, a także wpływa na rozwój handlu wewnętrznego i zagranicznego. Tworzy nowe miejsca pracy oraz przyspiesza procesy urbanizacji i globalizacji.

Do prawidłowego funkcjonowania transportu potrzebny jest szereg elementów, które składają się na zintegrowany system transportowyzintegrowany system transportowyzintegrowany system transportowy (ZST).

Pierwszą jego składową są oczywiście środki transportu, na przykład samochody, pociągi lub statki. Drugim elementem jest odpowiednia infrastruktura transportowainfrastruktura transportowainfrastruktura transportowa, do której zalicza się sieć transportową oraz inwestycje towarzyszące. Do sieci transportowej należy układ szlaków komunikacyjnych, czyli dróg lądowych, linii kolejowych, uregulowanych szlaków żeglownych lub korytarzy powietrznych, które obejmują węzły transportowe (miejsca skrzyżowania dróg) oraz połączenia transportowe (odcinki dróg miedzy węzłami). Z kolei do inwestycji towarzyszących zaliczyć można dworce kolejowe, lotniska, porty czy stacje paliw. Ostatnim – trzecim elementem ZST - jest zaplecze magazynowo‑składowe.

Istnieje cały szereg klasyfikacji transportu. Można go podzielić pod względem następujących kryteriów:

- środowiska, w którym się odbywa, rodzaju środka transportu,

- przedmiotu przewozu,

- odległości,

- stosowanego napędu lub jego braku,

- zasięgu,

- względów organizacyjno‑funkcjonalnych,

- organizacji przewozów,

- dostępności użytkownika czy formy własności.

W praktyce jednak bardzo często łączy się pierwsze i drugie kryterium, tworząc syntetyczny obraz podziału transportu.

Rx7cIPAgob0hf1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: transport lądowy
    • Elementy należące do kategorii transport lądowy
    • Nazwa kategorii: zmechanizowany
      • Elementy należące do kategorii zmechanizowany
      • Nazwa kategorii: samochodowy
      • Nazwa kategorii: motocyklowy
      • Nazwa kategorii: trolejbusowy
      • Koniec elementów należących do kategorii zmechanizowany
    • Nazwa kategorii: niezmechanizowany
      • Elementy należące do kategorii niezmechanizowany
      • Nazwa kategorii: juczny
      • Nazwa kategorii: zaprzęgowy
      • Nazwa kategorii: pieszy
      • Koniec elementów należących do kategorii niezmechanizowany
    • Nazwa kategorii: szynowy
      • Elementy należące do kategorii szynowy
      • Nazwa kategorii: kolejowy
      • Nazwa kategorii: tramwajowy
      • Nazwa kategorii: metro
      • Nazwa kategorii: kolej linowa
      • Koniec elementów należących do kategorii szynowy
      Koniec elementów należących do kategorii transport lądowy
Podział ze względu na rodzaj środka transportu
R1XIaxaE9UYjT1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: transport
    • Elementy należące do kategorii transport
    • Nazwa kategorii: powietrzny
      • Elementy należące do kategorii powietrzny
      • Nazwa kategorii: lotniczy
      • Nazwa kategorii: kosmiczny
      • Koniec elementów należących do kategorii powietrzny
    • Nazwa kategorii: wodny
      • Elementy należące do kategorii wodny
      • Nazwa kategorii: morski
      • Nazwa kategorii: pełnomorski
      • Nazwa kategorii: przybrzeżny
      • Nazwa kategorii: śródlądowy
      • Koniec elementów należących do kategorii wodny
    • Nazwa kategorii: przesyłowy
      • Elementy należące do kategorii przesyłowy
      • Nazwa kategorii: naftociągowy
      • Nazwa kategorii: gazociągowy
      • Nazwa kategorii: wodociągowy
      • Nazwa kategorii: ciepłociągowy
      • Nazwa kategorii: laktociągowy
      • Nazwa kategorii: kanalizacyjny
      • Nazwa kategorii: przewodowy (prąd)
      • Nazwa kategorii: taśmociągowy
      • Koniec elementów należących do kategorii przesyłowy
      Koniec elementów należących do kategorii transport
Podział transportu ze względu na środowisko, w którym się odbywa

Obecnie w krajach wysoko rozwiniętych inwestuje się w transport kombinowanytransport kombinowanytransport kombinowany, czyli przewóz ładunków wykorzystujący więcej niż jedną gałąź transportu. Cechą charakterystyczną tego rodzaju transportu jest wykorzystanie tylko jednej jednostki ładunkowej (na przykład kontenera lub wymiennego nadwozia) na całej trasie przewozu, bez przeładunku samego towaru, a także korzystanie z transportu kolejowego, żeglugi śródlądowej bądź morskiej na głównej trasie. Natomiast trasa dowozu i odwozu do głównego środka odbywa się za pomocą transportu samochodowego. Odmianami transportu kombinowanego są: transport bimodalny (przewóz przy użyciu dwóch środków transportu bez przeładunku, np. przewóz naczepy samochodowej transportem drogowym i kolejowym), intermodalny (przewóz przy użyciu więcej niż jednego rodzaju transportu bez przeładunku samego towaru przy zmianie rodzaju transportu) oraz multimodalny (przewóz przy użyciu więcej niż jednego środka transportu, lecz z możliwą wymianą jednostki transportowej).

Celem takich zmian jest utworzenie uniwersalnej sieci transportowej w całej Europie, odznaczającej się jednakowymi parametrami technicznymi. Transport kombinowany sprawdza się chociażby w takiej sytuacji, którą można zaobserwować w Polsce i u naszych wschodnich sąsiadów - odpowiada za to różny rozstaw szyn (odpowiednio: 1435 mm oraz 1520 mm). Różnice te wymagają sprawnego zastosowania tego rodzaju transportu. Należy mieć świadomość, że sieć transportowa każdego państwa łączy pozostałe gałęzie gospodarki narodowej w całość i usprawnia ich funkcjonowanie. Większa jakość i gęstość sieci drogowej, kolejowej, regulacja rzek oraz obecność portów morskich sprzyja szybszemu rozwojowi gospodarczemu. Z tego względu geografowie transportu nazywają ten dział komunikacji „krwiobiegiem organizmu państwowego”.

Bardzo duże znaczenie w systemie transportowym mają terminaleterminalterminale, czyli miejsca rozładunku, załadunku lub przeładunku towarów i osób między kolejnymi środkami transportu. Istnieją terminale morskie (porty), kolejowe (stacje i dworce), lotnicze (lotniska i punkty obsługi klienta) czy autobusowe (przystanki, dworce).

RHiuF8o4Rw4h5
Port Lotniczy im. L. Wałęsy w Gdańsku
Źródło: autor – Mariusz Nasieniewski - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Port_Lotniczy_im_Lecha_Walesy_Terminal_2.jpg#/media/Plik:Port_Lotniczy_im_Lecha_Walesy_Terminal_2.jpg..

Słownik

zintegrowany system transportowy
zintegrowany system transportowy

pojęcie odnoszące się do wyposażenia i organizacji transportu na danym obszarze, obejmujące m.in. środki transportu, infrastrukturę transportową i zaplecze magazynowo‑składowe

infrastruktura transportowa
infrastruktura transportowa

sieć transportowa (drogi) wraz z inwestycjami towarzyszącymi, np. portami, stacjami benzynowymi, dworcami

terminal
terminal

miejscu rozładunku, przeładunku lub załadunku towarów lub osób między kolejnymi środkami transportu

transport juczny
transport juczny

gałąź transportu polegająca na bezpośrednim wykorzystaniu siły zwierząt (głównie koni, wielbłądów, osłów, mułów, jaków czy słoni) do transportu osób i towarów

transport zaprzęgowy
transport zaprzęgowy

gałąź transportu polegająca na wykorzystaniu zaprzęgu, czyli pojazdu poruszającego się dzięki sile zwierzęcia pociągowego (najczęściej konia) lub człowieka (riksza)

transport kombinowany
transport kombinowany

przewóz ładunków wykorzystujący więcej niż jedną gałąź transportu; w zależności od liczby środków transportu i możliwości przeładunku samego towaru lub jej braku, wyróżnia się transport kombinowany bimodalny, intermodalny i multimodalny