Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Współczesne systemy ochrony praw człowieka. Międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka

Międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka

Rola i znaczenie międzynarodowych systemów ochrony praw człowieka, stojących na straży jego praw i wolności, polegają na:

• tworzeniu standardów praw przez wypracowanie traktatów międzynarodowych w dziedzinie wolności i ochrony praw człowieka na świecie;

• tworzeniu międzynarodowych systemów ochrony praw służących do zewnętrznej kontroli wewnątrzpaństwowych systemów praw człowieka;

• ustanowieniu instytucji międzynarodowych chroniących prawa człowieka przez umożliwienie dochodzenia w sprawie o naruszenia praw, gdy instytucje krajowe nie działają prawidłowo. Międzynarodowe instytucje interweniują, gdy wszystkie krajowe możliwości zostały wyczerpane. Obowiązek składania okresowych raportów przez państwa pozwala tym instytucjom na ocenę realizacji przestrzegania określonych kategorii praw człowieka w tych krajach. Główną rolę w tym systemie odgrywa możliwość wniesienia skargi indywidualnej, zgłaszanej bezpośrednio przez osobę pokrzywdzoną.

System ochrony praw człowieka w ramach ONZ

R1dvGWLDUHh0Y1

Grafika przedstawia flagę ONZ. Na błękitnym tle, w centralnej części widnieje glob ziemski z zaznaczonymi kontynentami. Otoczony jest wieńcem laurowym.

Obecnie obowiązujące w ramach ONZ uregulowania prawne dotyczące praw i wolności człowieka zostały oparte na wymienionych niżej dokumentach. Większa część z nich, wraz z później przyjętymi protokołami dodatkowymi, to traktaty międzynarodowe, co oznacza, że tworzą one prawa i obowiązki dla państw‑sygnatariuszy.

Prawami człowieka zajmują się też niektóre wyspecjalizowane agendy zewnętrzne ONZ, takie jak Międzynarodowa Organizacja PracyMiedzynarodowa Organizacja PracyMiędzynarodowa Organizacja Pracy i UNESCOUNESCOUNESCO, tworzące dodatkowy system ochrony praw człowieka.

Najważniejsze dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka

Karta Narodów Zjednoczonych (San Francisco, 26 czerwca 1945 r.)

Jest to najważniejszy dokument prawny i podstawa działania ONZ. Jako jeden z jego głównych celów wymienia się przywrócenie wiary w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość osoby ludzkiej, w równe prawa mężczyzn i kobiet, jak również narodów dużych i małych. Sygnatariusze Karty wyrażają przekonanie, że prawa człowieka powinny być realizowane bez względu na rasę, płeć, religię czy język. Czuwanie nad przestrzeganiem praw człowieka zostało powierzone Radzie Gospodarczej i Społecznej ONZ.

Powszechna deklaracja praw człowieka (Paryż, 10 grudnia 1948 r.)

R1ammRMfLBrXB1

Grafika przedstawia logo praw człowieka. To symbolicznie ukazana, otwarta dłoń ludzka w błękitnym kolorze, która swoim kształtem przypomina gołębia pokoju.

Została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Stworzyła ideowe podstawy systemu światowego ochrony praw człowieka. Jest pierwszym uznanym na arenie międzynarodowej katalogiem podstawowych praw i wolności. Deklaracja przyjęta jako rezolucja nie ma mocy zobowiązującej, wzywa tylko do poszanowania zawartych w niej praw. Katalog praw był szerszy niż ten, który gwarantowano w większości ówczesnych systemów prawa wewnętrznego w poszczególnych krajach; wpłynął na rozwój prawodawstwa krajowego w krajach europejskich, kształtował pod tym względem konstytucje nowo powstających krajów Trzeciego Świata, jak też inspirował większość kolejnych uregulowań prawnych dotyczących praw człowieka. Deklaracja mówi o równych i niezbywalnych prawach członków wspólnoty ludzkiej jako podstawie wolności, sprawiedliwości i pokoju światowego. W dokumencie zawarte są przede wszystkim prawa i wolności indywidualne oraz polityczne, wymienione są też prawa społeczno‑gospodarcze.

Rozwinięciem niektórych wątków tego dokumentu było przyjęcie przez ONZ w następnych latach:

• Deklaracji praw dziecka z 1959 r.;

• Deklaracji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1967 r.;

• Konwencji o prawach dziecka z 1989 r.;

• Deklaracji o eliminacji przemocy wobec kobiet z 1993 r.

Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (Nowy Jork, 1966 r.)

Prawa gwarantowane tym paktem, czyli prawa i wolności publiczne oraz wolności indywidualne, powinny być zapewnione przez państwo, które ratyfikowało dokument. Na mocy paktu powołany został Komitet Praw Człowieka.

Pierwszy protokół fakultatywny do paktu określa szczegółowo działania Komitetu Praw Człowieka, m.in. zapisano w nim wymóg poddania się kontroli Komitetu przez państwa ratyfikujące dokument. Polska ratyfikowała ten protokół w 1991 r.

Drugi protokół fakultatywny powstał w 1989 r., a wszedł w życie w 1991 r. Dotyczy on zniesienia kary śmierci.

Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (Nowy Jork, 1966 r.)

Prawa zawarte w tym pakcie nie muszą być zagwarantowane przez ratyfikujące je państwo natychmiast, mogą być realizowane progresywnie, stopniowo, w miarę posiadanych środków. Państwo zobowiązuje się do prowadzenia określonej polityki zmierzającej do realizacji celów zawartych w tym dokumencie. Prawa te nie mogą być podstawą roszczeń indywidualnych osób. Powołany na mocy tego paktu Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych analizuje raporty państw dotyczące realizacji tego traktatu i przedkłada sprawozdania Radzie Gospodarczo‑Społecznej.

Konwencje w ramach ONZ

Konwencje są dokumentami rozwijającymi prawa zapisane w innych dokumentach ONZ. Wchodzą w życie po ratyfikowaniu ich przez określoną liczbę państw i, podobnie jak pakty, obowiązują jedynie w tych państwach, które je ratyfikowały. Powołane specjalnie w tym celu komitety zajmują się badaniem przestrzegania poszczególnych praw.

Przykłady konwencji dotyczących praw człowieka:

• Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1965 r.);

• Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979 r.);

• Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (1984 r.);

• Międzynarodowa konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących i członków ich rodzin (1990 r.);

• Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (2006 r.).

Słownik