Znaczenie

Transport morski jest wykorzystywany głównie w międzynarodowym przewozie ładunków masowych niewymagających szybkiej dostawy. Wykonuje on zatem największą pracę przewozową spośród wszystkich rodzajów transportu. Według danych Net‑Cargo transport morski stanowi około 70% przewozów ładunków w handlu zagranicznym. Coraz mniejsze znaczenie mają przewozy pasażerskie oraz przewozy drobnicy i płodów rolnych. W międzynarodowych, a zwłaszcza międzykontynentalnych przewozach tych ostatnich ładunków zdecydowanie na pierwsze miejsce wysunął się transport lotniczy. Przyczyną zmian był znacznie dłuższy czas przewozu transportem morskim przy niewiele różniących się kosztach. Relatywnie duże znaczenie mają jedynie rejsy wycieczkowe oraz przeprawy promowe. Transport morski swoją ważną rolę w obrocie międzynarodowym zawdzięcza m.in. wzrostowi wielkości światowej produkcji, dużemu popytowi, ograniczeniu barier w tej dziedzinie gospodarki, rozwojowi przemysłu stoczniowego oraz nowym metodom transportu towarów - ruchowi wahadłowemu (statki w żadną ze stron nie płyną puste).

Główne szlaki żeglugowe na świecie:

• Europa Zach. ↔ Ameryka Płn. (tzw. północnoatlantycki),

• Zat. Perska ↔ Europa Zach. i Ameryka Płn. (dalekowschodni),

• USA ↔ Japonia i Australia ↔ Japonia (pacyficzny),

• Australia ↔ Europa Zach. i Afryka Płd. ↔ Europa Zach. (południowoatlantycki).

Porty morskie

Rozwój transportu morskiego możliwy jest dzięki portom morskim, w których następuje przeładunek i składowanie towarów.

RTgCcv1QkwXay

Zdjęcie przedstawia teren, na którym znajdują się liczne kontenery. Po prawej stronie są dźwigi. Na pierwszym znajdują się konstrukcje przypominające stalowe, kwadratowe, wysokie bramy.

Do transportu różnych rodzajów ładunku używa się różnych typów statków: drobnicowcówdrobnicadrobnicowców, kontenerowców, masowcówtowary masowemasowców, tankowców (zbiornikowców), chemikaliowców, gazowców, chłodniowców czy samochodowców. Więcej informacji na temat rodzajów statków znajdziesz tutaj. W międzynarodowych przewozach drogą morską największe znaczenie mają surowce energetyczne (głównie ropa naftowa) i produkty ropopochodne. Stąd najważniejsze szlaki żeglugowe to te, które łączą kraje naftowe z Europą, Stanami Zjednoczonymi i Japonią:

• północnoatlantycki (Europa Zachodnia - Ameryka Północna),

• dalekowschodni (kraje naftowe - Europa Zachodnia i Ameryka Północna),

• pacyficzny (USA - Japonia oraz Australia - Japonia),

• południowoatlantycki (Australia - Europa Zachodnia oraz Ameryka Południowa - Europa Zachodnia).

Przewóz ładunków drogą morską wzdłuż wybrzeży między poszczególnymi portami nazywamy żeglugą kabotażową. Żegluga ta jest powszechna w krajach wyspiarskich oraz o bardzo dobrze rozwiniętej linii brzegowej, np. w Japonii, Chile, Brazylii, Stanach Zjednoczonych, Australii, Filipinach, Wielkiej Brytanii czy Chinach. Mały kabotaż to żegluga między portami tego samego kraju po jednym morzu, a duży kabotaż - żegluga po wielu morzach.

Kraje „taniej bandery”

Największą morską flotą handlową dysponują kraje „taniej bandery” oraz kraje określane jako światowe potęgi gospodarcze. „Tanie bandery” to państwa, w których armatorzyarmatorarmatorzy z całego świata (zwłaszcza z państw wysoko rozwiniętych) chętnie rejestrują swoje statki. Wynika to z faktu, iż rejestracja statków w tych krajach wiąże się z niskimi podatkami i niewielkimi opłatami rejestracyjnymi, a kontrola stanu technicznego maszyn odbywa się tam w sposób pobieżny. Ponadto istnieje możliwość zatrudnienia obcokrajowców. Do krajów tych należą m.in. Panama, Liberia, Bahamy, Cypr i Malta.

RX8BB8iWaIdQe

Wykres przedstawia morskie floty handlowe o największym tonażu na podstawie bander w tysiącach GT w 2019 roku: Panama 320 tysięcy GT, Liberia 270 tysięcy GT, Wyspy Marshalla tysięcy GT, Hongkong 200 tysięcy GT, Singapur 130 tysięcy GT, Malta 120 tysięcy GT, Chiny 80 tysięcy GT, Grecja 70 tysięcy GT, Bahamy 70 tysięcy GT, Japonia 40 tysięcy GT.

Kanały morskie

Wielkie znaczenie dla żeglugi światowej mają kanałykanałkanały morskie, zwłaszcza Kanał Sueski i Kanał Panamski. Skracają one drogę i czas przewozu towarów, dzięki czemu bardzo obniżają koszty transportu.

Więcej informacji o znaczeniu tych kanałów znajdziesz w audiobooku zawartym w tym e‑materiale.

Znaczenie

Transport wodny śródlądowy ma w światowych przewozach towarowych i pasażerskich zdecydowanie mniejsze znaczenie niż transport morski. Służy głównie do przewozu towarów masowych o dużej objętości, np. kruszyw, rud metali, drewna, węgla czy produktów rolnych i niewymagających szybkiego dostarczenia. Transport pasażerski, z uwagi na prędkość, ma mniejsze znaczenie - ogranicza się do przewozu turystów statkami wycieczkowymi (biała flotabiała flotabiała flota) i transportu lokalnego między brzegami rzek. Jego niewątpliwymi zaletami są natomiast: niski koszt przewozu (wykorzystywanie naturalnej siły rzeki), szczególna przydatność do transportu ładunków masowych oraz niewielki wpływ na środowisko przyrodnicze. Należy do najstarszych rodzajów transportu (np. Nil, Eufrat i Tygrys w czasach starożytnych), lecz nie odgrywa istotnej roli w skali światowej. Ma duże znaczenie na obszarach oddalonych od morza oraz o słabo rozwiniętym transporcie lądowym, np. na Syberii, w wilgotnych lasach równikowych czy w centralnej części Chin.

Rm1DnXzhurALx

Zdjęcie przedstawia marinę, przy której przyjmuję kilkadziesiąt jachtów. Za nią ciągnie się nadbrzeże, dalej kilkupasmowa jezdnia, pas drzew, a następnie zabudowania wielkiego miasta: wysokie bloki, nowoczesne wieżowce, gdzieniegdzie zabytkowe budynki.

Główne drogi transportu śródlądowego

Czynnikami warunkującymi rozwój tego rodzaju transportu są m.in. duże przepływy wody w rzekach, małe wahania poziomu wód, mały spadek terenu, stała i niezlodzona sieć rzeczna czy brak obecności progów, wodospadów i innych przeszkód naturalnych. Najważniejsze systemy żeglugi śródlądowej na świecie obejmują rzeki (uregulowane) i jeziora połączone sztucznymi drogami (np. kanałami i sztucznymi zbiornikami) wraz ze śluzamiśluzaśluzami i pochylniami:

• system Wielkich Jezior i Rzeki Świętego Wawrzyńca połączone są systemem kanałów z rzeką Missisipi oraz Zatoką Meksykańską;

• system Amazonki i jej dopływów;

• system rzek i kanałów Europy Zachodniej (obejmuje m.in. rzeki: Ren, Łabę, Dunaj, Rodan i Sekwanę) łączący się z prawie wszystkimi większymi rzekami Europy, a także portami morskimi nad Morzem Śródziemnym i Morzem Północnym;

• system Wołgi połączonej z Donem, Dwiną i Newą;

• system Dunaju i Renu (południowo- i zachodnioeuropejski) połączone kanałem Ren‑Men‑Dunaj;

• system Jangcy i Wielki Kanał.

R1bJnGYE4Taf3

Na zdjęciu znajduje się barka na wodzie, przepływająca pod mostem. Na barce znajdują się napisy w języku holenderskim, barka załadowana jest kontenerami.

Inne regiony świata dysponują systemami żeglugi śródlądowej o zdecydowanie mniejszym znaczeniu gospodarczym. Wśród nich na uwagę zasługują następujące systemy:

• Ameryka Południowa: Amazonka i Parana;

• Afryka: Nigr, Zambezi i Nil (tylko w odcinku ujściowym);

• Azja: Ganges, Jangcy i Huang He.

Obecnie dokidokdoki portowe wraz z całą infrastrukturą są przekształcane w tereny usługowe (np. rozrywkowe, handlowe czy finansowe) i mieszkaniowe.

R1FV9k81ScmjZ

Zdjęcie przedstawia na dalszym planie miasto nocą. po prawej stronie widoczne są oświetlone nowoczesne wieżowce, po lewej stronie szeroki, niski obiekt o rozległej kopule - stadion sportowy. Na pierwszym planie woda, w której odbijają się światła miasta.

Więcej o drogach wodnych transportu śródlądowego przeczytasz tutaj.

Słownik