Geneza zjednoczonej Europy

Genezy integracji europejskiejintegracja europejskaintegracji europejskiej należy doszukiwać się już w epoce średniowiecza, ale dopiero doświadczenia II wojny światowej spowodowały nasilenie się tendencji zjednoczeniowych. Gehenna lat 1939–1945 wpłynęła na Europejczyków mobilizująco – podjęli działania w celu zapewnienia Europie pokoju i dobrobytu. Drogą do tego celu stała się integracja gospodarcza i polityczna.

RoSxPeJwunZOR1

Zdjęcie przedstawia portret starszego, szczupłego i łysiejącego mężczyzny z małym wąsem. Mężczyzna jest ubrany w garnitur, białą koszule i krawat.

Już 9 maja 1950 roku dwóch polityków francuskich: Robert Schuman i Jean Monnet ogłosiło plan Schumanaplan Schumanaplan Schumana, który zakładał współpracę francusko‑niemiecką w sektorze strategicznych surowców – węgla i stali. Wzięcie pod międzynarodową kontrolę i zarząd tego właśnie sektora miało pozwolić na uniknięcie błędów popełnionych po I wojnie światowej, kiedy to Niemcy czuły się upokorzone okupacją ich obszarów przemysłowych. Obecnie na pamiątkę ogłoszenia planu Schumana 9 maja jest obchodzony Dzień Europy. Rezultatem planu Schumana było powstanie w 1951 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS)Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), co zapoczątkowało proces integracji gospodarczej.

Akty prawa pierwotnego

Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich – traktaty paryskie i traktaty rzymskietraktaty rzymskietraktaty rzymskie – są traktowane jako akty prawa pierwotnego dla Unii Europejskiej. Obok traktatów założycielskich taką rolę pełnią protokoły i załączniki do traktatów, traktaty o przystąpieniu państw członkowskich do Unii Europejskiej oraz pozostałe. Prawo pierwotne jest nadrzędnym źródłem prawa, ostatnią jego zmianą był traktat lizboński, który wszedł w życie w 2009 roku. Obok prawa pierwotnego funkcjonuje prawo wtórne, na które składają się akty jednostronne i umowy lub konwencje międzynarodowe.

Traktaty rzymskie

Mianem traktatów rzymskich określa się dwa traktaty, które zostały podpisane przez państwa członkowskie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali 25 marca 1957 roku w Rzymie. Okazało się, że działalność EWWiS w latach 1952–1957 przyniosła duże profity państwom członkowskim, dlatego postanowiono rozszerzyć współpracę na inne dziedziny gospodarki oraz politykę.

RAq5A3SXXLNBv1

Zdjęcie przedstawia starszego, łysiejącego mężczyznę w okularach. Mężczyzna stoi za pulpitem i przemawia. Przed nim widoczne są dwa mikrofony. W tle słuchający ludzie oraz wnętrze pomieszczenia z dużymi oknami.

Próby powstania wspólnoty politycznej zakończyły się niepowodzeniem, ponieważ sprzeciwiła się temu Francja. Spowodowało to wśród polityków sześciu państw EWWiS skupienie się na współpracy w dziedzinie gospodarczej. Dlatego w czerwcu 1955 roku w Messynie we Włoszech spotkali się szefowie państw EWWiS i powołano tam do życia specjalny komitet międzynarodowy pod kierownictwem Belga, Paula‑Henriego Spaaka.

Jego zadaniem było przygotowanie planu rozszerzenia współpracy między państwami członkowskimi EWWiS w sektorze gospodarczym. Na podstawie dokumentu zwanego raportem Spaaka państwa członkowskie EWWiS – Francja, Włochy, Republika Federalna Niemiec, Belgia, Niderlandy (Holandę) i Luksemburg – 25 marca 1957 roku w Rzymie podpisały dwa traktaty:

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG)Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG)Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), zwany również Traktatem EWG;

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, Euratom)Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA, Euratom)Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, Euratom), zwany również Traktatem Euratom.

RwpJzEm7q0twg1

Zdjęcie przedstawia karty traktatu. Oprócz zadrukowanej części na jednej karcie widnieją odręczne podpisy kilkunastu osób.

Oba traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 roku. Przewidywały one wspólną politykę gospodarczą przez stopniowe eliminowanie ceł i innych ograniczeń w stosunkach między państwami członkowskimi EWG i EWEA. Zobowiązywały państwa członkowskie do prowadzenia wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich. W zakresie polityki atomowej traktat przewidywał koordynację badań i inwestycji związanych z energią atomową. Zapowiadał powstanie wspólnego przemysłu atomowego i pokojowe wykorzystywanie tego rodzaju energii. Skorzystała z tego głównie Francja, która w niedługim czasie stała się kolejnym mocarstwem atomowym, obok Stanów Zjednoczonych i Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. Równolegle do traktatów rzymskich podpisano umowę w sprawie wspólnych instytucji dla trzech wspólnot: EWWiS, EWG i EWEA. Na mocy tej umowy w 1958 roku powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono cztery lata później na Parlament Europejski. Powołano też do życia Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (obecnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

Europejska Wspólnota Gospodarcza

Artykuł 2 traktatu rzymskiego o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej mówił:

Tym samym traktat rzymski tworzący EWG jasno określił cel jej utworzenia:

• ustanowienie wspólnego rynku;

• równomierny rozwój gospodarczy;

• dążenie do zrównoważonego wzrostu;

• zacieśnienie związków między państwami członkowskimi;

• dążenie do wzrostu poziomu życia mieszkańców EWG.

Szczególny nacisk miał być położony na rozwój rolnictwa, transportu oraz wymiany handlowej z państwami spoza strefy.

Organy EWG

Ważnym postanowieniem traktatów rzymskich było wprowadzenie zasady, że nowo powołane organy Wspólnot Europejskich będą mogły podejmować decyzje, którym będą się musiały podporządkować państwa członkowskie.

Organami, powołanymi na mocy traktatu o powstaniu EWG, były:

Ponadto utworzony został Komitet Ekonomiczno‑Społeczny, który pełnił funkcję doradczą w procesie podejmowania decyzji przez Zgromadzenie, Komisję i Radę.

Organy wspólnotowe na mocy traktatów rzymskich mogły wydawać następujące dokumenty:

• rozporządzenia;

• dyrektywy;

• decyzje;

• zalecenia;

• opinie.

EWG w praktyce

Powołanie do życia EWG na mocy traktatu rzymskiego zakładało realizację następujących celów:

• doprowadzenie do utworzenia przez państwa członkowskie EWG na ich obszarze unii celnej znoszącej cła wewnętrzne między tymi państwami oraz wprowadzenie jednolitych ceł zewnętrznych na towary przywożone spoza strefy EWG; wymagało to ustanowienia wspólnej polityki handlowej dla obszaru EWG;

• utworzenie wspólnego rynku polegającego na odgórnym ustanowieniu swobód w przepływie osób, kapitału, usług i towarów;

• wprowadzenie elementów unii ekonomicznej;

• koordynacja wspólnej polityki rolnej, handlowej, transportowej, regionalnej, społecznej, przemysłowej i ochrony środowiska;

• utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego, którego zadaniem było zwiększenie szans pracowników na uzyskanie zatrudnienia i poprawę poziomu życia;

• powołanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego, którego zadaniem było finansowanie projektów gospodarczych realizowanych przez EWG.

W traktacie ustanawiającym EWG zapewniono też współpracę z Radą Europy w zakresie zwalczania terroryzmu, przestępczości, handlu narkotykami oraz pochodzącymi z nielegalnych źródeł dziełami sztuki.

Traktat o powstaniu EWG przewidywał, że wspólny rynek będzie tworzony stopniowo przez okres minimum 12 lat. Zakładał on swobodny przepływ osób, usług i kapitału. Zakazano między innymi stosowania dumpingudumpingdumpingu oraz niedozwolonej pomocy przyznawanej przez państwo. Powołano do życia Europejski Bank Inwestycyjny, który miał pomóc w stymulowaniu rozwoju słabiej rozwiniętych regionów oraz w modernizacji lub przekształcaniu przedsiębiorstw. Dużo miejsca w traktatach rzymskich dotyczących EWG poświęcono polityce regionalnej.

Ocena EWG

Ograniczenia w handlu między członkami EWG zostały zniesione już w 1961 roku. Do roku 1968 trwał proces redukcji ceł w obrocie wewnętrznym, co zakończyło się wprowadzeniem unii celnej. Od 1962 roku wdrażano wspólną dla państw członkowskich politykę rolną, co zakończyło się w 1968 roku. Subwencjonowanie produkcji rolnej i dopłaty dla rolników EWG stały się główną częścią budżetu Wspólnot Europejskich.

Z czasem doszło do przyjęcia nowych członków i rozszerzenia się strefy EWG. Kulminacją był traktat z Maastricht, na mocy którego EWG zmieniła nazwę na Wspólnota Europejska. Zacieśniła ona współpracę państw członkowskich w Unii Europejskiej. Kompetencje Wspólnoty Europejskiej na mocy traktatu lizbońskiego w 2007 roku przejęła Unia Europejska, dlatego z dniem wejścia tego traktatu w życie 1 grudnia 2009 roku Wspólnota Europejska przestała istnieć.

Wielkim sukcesem EWG było stworzenie w Europie podstaw funkcjonującego współcześnie jednolitego rynku, którego podstawą są cztery swobody: przepływu osób, towaru, usług i kapitału. Obejmuje on nie tylko kraje członkowskie Unii Europejskiej, lecz także Wielką Brytanię, Norwegię, Islandię, Liechtenstein i Szwajcarię.

Słownik