Przeczytaj
Szwajcaria
W grudniu 1832 roku Juliusz Słowacki (1809‒1849) opuścił Paryż, główne miejsce pobytu Wielkiej EmigracjiWielkiej Emigracji, i wyjechał do Szwajcarii. Zamieszkał wówczas na przedmieściach Genewy nad Jeziorem Lemańskim, które wywarło na nim duże wrażenie.
W jednym z listów do matki, Salomei Bécu, wspomniał:
Listy do matkiPatrząc na jezioro, napisałem kilka lirycznych kawałków, które malują stan mojego umysłu przez te kilka miesięcy.
Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, [w:] Dzieła, t. 13, red. Julian Krzyżanowski, Wrocław 1952, s. 258.
To wtedy powstały takie wiersze, jak: Przeklęstwo, Rozłączenie, Stokrótki, Chmury, Ostatnie wspomnienie Laury, a także poemat W Szwajcarii. Wszystkie te utwory są świadectwem romantycznego przeżywania oraz poczucia osamotnienia, które coraz częściej towarzyszyło Słowackiemu.
Ważnym wydarzeniem w życiu poety była również dwutygodniowa wycieczka w Alpy. Słowacki odbył ją w towarzystwie zaprzyjaźnionej rodziny Wodzińskich, która w latach trzydziestych XIX wieku podróżowała po Włoszech, Szwajcarii i Niemczech. Dom Wodzińskich w Genewie był w tym czasie schronieniem i centrum spotkań wielu Polaków przebywających na emigracji. Na prośbę piętnastoletniej wówczas Marii WodzińskiejMarii Wodzińskiej, Juliusz Słowacki wpisał do jej sztambuchasztambucha wiersz [Tam byli, kędy śnieżnych gór błyszczą korony…].
WstępBardzo poważnie i nie bez ironii wobec adresatki potraktował Słowacki prośbę Wodzińskiej: dał jej mistrzowski wiersz, arcydzieło odległe od grzecznościowej poezji sztambuchowej.
Źródło: Zbigniew Przychodniak, Jacek Brzozowski, Wstęp, [w:] Juliusz Słowacki, Wiersze, Wrocław 2013, s. 24.
Pejzaż górski
W trakcie dwutygodniowej wycieczki po Alpach Juliusz Słowacki miał możliwość kontemplacji natury, co ożywiło i wzbogaciło jego poetycką wyobraźnię. Towarzyszące mu przemyślenia wpłynęły na jego dalszą twórczość i spowodowały, że Słowacki zaczął wykorzystywać nowe środki artystycznego wyrazu. W epoce romantyzmu ważne były bowiem relacje między człowiekiem a naturą. Zgodnie z romantyczną teorią naturocentryzmunaturocentryzmu przyroda przestała być jedynie tłem dla rozgrywających się wydarzeń. Zaczęto ją traktować jako osobny, obdarzony zdolnością odczuwania byt. Rozwinął się również panteizmpanteizm, czyli doktryna historiozoficznahistoriozoficzna, zgodnie z którą wierzono, że natura, a nawet cały wszechświat jest uosobieniem Boga.
Pejzaż romantycznyPrzyroda przemienia się w jakiś odrębny, groźny, tajemniczo uduchowiony byt; staje się osobliwym partnerem zafascynowanego nią człowieka, napełnia go lękiem i kusi nadzieją poznania. […] Pojąć naturę mogą tylko ci, którzy zaufają intuicji, posiądą umiejętność głębokiej kontemplacji i – przede wszystkim – nawiążą z naturą kontakt bezpośredni, a więc w jakiś sposób przypominający komunikację mistyczną. To wyraz romantycznej postawy wobec natury, którą badacze określają jako «naturocentryczną». Natura została wyposażona w samoistną postać egzystencji, żyła własnym, tajemniczym życiem.
Źródło: Alina Kowalczykowa, Pejzaż romantyczny, Kraków 1982, s. 38–39.
Słownik
(gr. anaphorá – podniesienie) – celowe powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku następujących po sobie części danej wypowiedzi
(łac. inversio – odwrócenie) – przestawnia; szyk polegający na celowym przestawieniu wyrazów, które pozostają w zależności składniowej
(gr. historía – badanie, informacja, opowiadanie + sophía – mądrość) – filozofia historii, filozofia dziejów dotycząca rozważań nad przebiegiem procesu dziejowego oraz sensem dziejów
(łac. natura – przyroda + centrum – środek) – pogląd rozwinięty w epoce romantyzmu; stawianie natury w centrum zainteresowania poetów i artystów, traktowanie przyrody jako potęgi, obdarzonego duszą, żywego i tajemniczego bytu
(gr. pán – wszystko + theós – Bóg) – doktryna filozoficzna, zgodnie z którą Bóg jest tożsamy ze światem, istnieje wewnątrz niego, a nie ponad nim lub obok niego; popularna w epoce romantyzmu
(gr. parallēlismós – zestawienie, porównanie; parállēlos – równoległy) – składniowy środek stylistyczny polegający na podobieństwie składniowym kilku analogicznych segmentów utworu literackiego
(łac. psyche - dusza) zabieg artystyczny służący ukazaniu stanu duszy postaci; stany psychiczne zostają przeniesione na naturę
(niem. das Stammbuch, łac. album amicorum) – pamiętnik niedużych rozmiarów składający się z pojedynczych, związanych z sobą kartek przeznaczonych do wpisywania tekstów (wierszy, dedykacji) lub rysowania szkiców przez właściciela notatnika, znajomych, przyjaciół lub rodzinę; sztambuchy były szczególnie popularne w epoce romantyzmu