Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Komunikacja to dział gospodarki  narodowej obejmujący transport (usługi związane z przemieszczaniem ładunków i osób) i łączność (usługi związane z przekazywaniem informacji). W obrębie komunikacji wyróżnia się:

transport

łączność

Przemieszczanie ładunków i ludzi
przy pomocy różnych środków
transportu (np. samochodów, pociągów, samolotów, statków, rurociągów), a dawniej w dużym stopniu także zwierząt.

Przekazywanie informacji za pomocą pocztypocztapoczty, prasyprasaprasy i komunikacji.

Umożliwia ona procesy globalizacji, a jednocześnie wpływa na zmniejszenie roli transportu osobowego. Obecnie wiele rodzajów łączności odznacza się dużą szybkością przekazu, dostępnością i coraz większym zasięgiem, co usprawnia życie ludności i gospodarkę. Natomiast wzrastający ich udział w tworzeniu PKB przyczynia się do zwiększania poziomu rozwoju gospodarczego. Zadaniami łączności jest także rozwój edukacji i kultury.

Więcej informacji dotyczących podziału transportu i łączności znajdziesz w grafice interaktywnej. Natomiast szczegółowe dane o klasyfikacji transportu odszukasz w materiale Kryteria podziału transportu, a informacje dotyczące głównych rodzajów łączności w materiale Zróżnicowanie dostępu do telefonii komórkowej oraz internetu.

bg‑gray1

Rola komunikacji w gospodarce

Zapotrzebowanie na usługi komunikacyjne wzrasta wraz z poziomem rozwoju gospodarczego, jednak zmienia się ich struktura. Na etapie przedindustrialnym obserwuje się małe znaczenie zarówno transportu, jak i łączności. Powszechny jest tam transport niezmechanizowany, a pod koniec fazy - transport kolejowy i żegluga. Na etapie industrialnym, kiedy w gospodarce państw dużą rolę odgrywa przemysł ciężki, wzrasta znaczenie transportu (szczególnie kolejowego i żeglugi), co wiąże się z przewozem surowców i przetworzonych z nich produktów oraz ludzi ich wytwarzających. Natomiast na etapie postindustrialnej rola transportu maleje (choć duże znaczenie ma transport samochodowy i lotniczy, a następnie swój renesans przeżywa transport szynowy), a wzrasta znacząco rola łączności, a szczególnie komunikacji. Dzieje się tak dlatego, że w tym etapie największy udział w tworzeniu PKB i strukturze zatrudnienia mają usługi (zwłaszcza wyższego rzędu), a nie gałęzie produkcyjne. Generują one mniejsze zapotrzebowanie na przewóz osób i towarów, natomiast związane są z przekazywaniem informacji. Transport i łączność są ze sobą ściśle powiązane - nowoczesny transport nie może funkcjonować bez łączności. Postęp, jaki dokonuje się wraz z globalizacją światowej gospodarki, wymusza coraz szybszy dostęp do wiedzy i coraz szybsze przesyłanie informacji. Także życie codzienne (zwłaszcza na obszarach najbardziej rozwiniętych) ulega stopniowym przemianom. Coraz częściej dokonuje się zakupów w sklepach internetowych, opłaca rachunki czy obsługuje konto bankowe przez Internet.

R1olB7ni7LXjx
Zmiany znaczenia transportu i łączności na poszczególnych etapach rozwoju państw
Źródło: T. Rachwał, Oblicza geografii 2, Nowa Era, Warszawa 2013.
Polecenie 1

Wyjaśnij na przykładzie, dlaczego w krajach wysoko rozwiniętych następuje wzrost znaczenia transportu szynowego.

R1WOYzqQIUocj
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym, a następnie podaj przykłady wpływu transportu na życie i gospodarkę człowieka. Wymień czynniki sprzyjające i ograniczające potrzeby transportowe.

1

Źródeł popytu na transport są potrzeby transportowe ludności i różnych działów gospodarki. Potrzeba przemieszczania się jest elementarną potrzebą człowieka, umożliwiającą realizację wielu innych potrzeb wymagających na wstępie pokonania przestrzeni. Przemieszczenia ładunków lub osób są uwarunkowane społecznym i terytorialnym podziałem pracy, co sprawia, że miejsca wytwarzania dóbr i usług oraz miejsca zamieszkania potencjalnych konsumentów są oddzielone. Potrzeby transportowe rosną wraz ze wzrostem liczby ludności, poziomem dochodów, pogłębiającą się kooperacją i specjalizacją produkcji, natomiast są ograniczone m.in. przez relatywnie wysokie koszty i opłaty za przejazd, recesję gospodarczą, niebezpieczeństwa grożące podczas przewozu. Transport (wraz z łącznością i gospodarką magazynową) dostarcza przeciętnie 6‑9% produktu krajowego brutto oraz zatrudnia 5‑7% ludności aktywnej zawodowo, choć występują różnice regionalne. Transport integruje działalność gospodarczą, kulturową i polityczną społeczeństwa w różnej skali przestrzennej; ułatwia rozwój specjalizacji i kooperacji w gospodarce, jest istotnym czynnikiem lokalizacji osiedli oraz różnych form działalności gospodarczej, a także wpływa w istotnym stopniu na wzrost poziomu życia ludności, ponieważ zwiększa mobilność i umożliwia ludności zaspokojenie większej liczby i bardziej różnorodnych potrzeb. Eksport usług transportowych może przyczynić się do zrównoważenia bilansu płatniczego kraju w przypadku ujemnego salda handlu zagranicznego. Transport ma również duże znaczenie militarne.

Indeks górny Źródło:Encyklopedia PWN. Geografia świata. Społeczeństwo i gospodarka, PWN, Warszawa 2008. Indeks górny koniec

R15vMrJUc21Xw
(Uzupełnij).

Kiedyś, aby przekazać wiadomość, wykorzystywano do tego celu np. gołębie pocztowe, tam‑tamy (afrykańskie bębny), znaki dymne (Indianie), a jeszcze do niedawna alfabet Morse’aalfabet Morse’aalfabet Morse’a.

R1RKd9vuPpYTN1
Tam-tamy ludu Bamileke w Kamerunie.
Źródło: By Tatoute - Praca własna, CC BY-SA 3.0, http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=484244.

Obecnie, żyjąc w erze technologii informacyjnych, o wydarzeniach, które miały miejsce po przeciwnej stronie kuli ziemskiej, dowiadujemy się natychmiast z mediów. Mamy dostęp do coraz większej ilości informacji. Za pomocą telefonu czy internetu możemy zaoszczędzić czas i spotkać się wirtualnie - bez potrzeby dojazdu.

Polecenie 3

W jaki sposób w czasach epidemii można prowadzić zajęcia lekcyjne lub spotkania biznesowe/konferencje?

R1Ae3CAxSizAN
(Uzupełnij).

Dzięki sieciom komputerowym można błyskawicznie stworzyć, przetworzyć i przekazać informacje na odległość, nawet te o bardzo dużej objętości. Dotyczy to zarówno osób prywatnych, jak i firm.

Wiele osób coraz częściej podejmuje telepracę. Jest to praca wykonywana w miejscu zamieszkania, korzystając z internetu. Telepraca dotyczy tylko niektórych działalności, które można wykonać w domu, przy komputerze (np. w „chmurze”) zamiast obecności w określonych godzinach w biurze. Jest to atrakcyjna forma zatrudnienia m.in. dla osób niepełnosprawnych i kobiet wychowujących małe dzieci.

Polecenie 4

Podaj kilka przykładów telepracy. Następnie wymień przykłady sytuacji, podczas których można wykorzystać tę formę działalności.

RR12vTXQFVjDP
(Uzupełnij).

Zalety telepracy

Pracodawca

Pracownik

Możliwość zmniejszenia 
kosztów zatrudnienia pracowników. Pracodawca ponosi niższe koszty 
na organizacje i utrzymanie 
stanowisk pracy i obniżenie 
związanych z nieobecnością pracowników.

Alternatywa dla urlopu wychowawczego. Możliwość łącznia pracy z wychowaniem małego dziecka.

Eliminacja lub ograniczenie wydatków związanych z prowadzeniem biura

Możliwość łączenia pracy z opieką nad chorym członkiem rodziny.

Redukcja koszty zatrudnienia poprzez wprowadzenie dla telepracowników zadaniowego systemu czasu pracy.

Możliwość zatrudnienia osób niepełnosprawnych, które nie muszą ruszać się z domu w celu świadczenia pracy.

Wzrost wydajności telepracowników, jak wskazują badania.

Zatrudnienie osoby mieszkającej w dużej odległości od siedziby firmy

Możliwość zatrudnienia wysokiej klasy fachowców, którzy mogliby być niedostępni w normalnej formie świadczenia pracy.

Możliwość wprowadzenia elastycznego czasu pracy

Redukcja zwolnień chorobowych.

Wady telepracy

Pracodawca

Pracownik

Zmniejszenie możliwości kontroli przez pracodawcę działań pracownika

Niezaspokojona potrzeba kontaktów międzyludzkich. Pracownik świadczy pracę z dala od innych pracowników.

Konieczność ponoszenia kosztów związanych z zakupem sprzętu komputerowego dla pracownika

Zacieranie się granic między czasem pracy a prywatnym.

Konieczność posiadania odpowiedniej infrastruktury technicznej w firmie

Możliwość awarii sprzętu i w związku z tym utrudnienia w komunikacji między pracownikiem a firmą

Indeks górny Źródło: Zalety i wady telepracy, kadry.infor.pl [dostęp online: 15.06.2020]. Indeks górny koniec

W wielu wysoko rozwiniętych krajach istnieje także wiele e‑rozwiązań w załatwianiu spraw życia codziennego, np. elektroniczny podpis, e‑recepty, e‑zwolnienia, porady lekarskie w internecie, możliwości rozliczenia podatków, zrobienia zakupów, załatwienia wielu spraw urzędowych, korzystanie z aplikacji na telefon wielu sieci sklepowych dających szereg korzyści, np. zniżek cen itp.

Jednym z rodzajów usług świadczonych tylko przez internet, są usługi typu offshoringoffshoringoffshoring , które polegają na przeniesieniu za granicę, na przykład call center, usług biznesowych, badawczo‑rozwojowych itp.

Przykłady wykorzystania internetu w edukacji:

– źródła informacji dla uczniów i nauczycieli,

– dzienniki elektroniczne,

– informacje o danej szkole, w tym o podręcznikach, programach, platformach e‑learningowych,

– elektroniczna rekrutacja,

Transport nazywa się czasem „krwioobiegiem organizmu państwowego”, ponieważ sieć transportowa łączy inne działy gospodarki i usprawnia ich funkcjonowanie. Umożliwia przewóz surowców i produktów przemysłowych, przewóz niezbędnych produktów, dowóz ludności do szkół, miejsc pracy czy do miejsc destynacji turystycznych.

Słownik

alfabet Morse’a
alfabet Morse’a

alfabet telegraficzny, w którym znaki graficzne (litery, cyfry i in.) są przedstawione w postaci kombinacji kropek i kresek;znaki a.M. są przesyłane zwykle za pomocą impulsów elektrycznych krótkich i długich, a także sygnałów świetlnych lub akustycznych; dawniej powszechnie stosowany w telegrafii i radiotelegrafii, obecnie używany m.in. w radiotelegrafii amatorskiej i mor., podczas działań militarnych, akcji ratowniczych; pierwowzór a.M. opracował 1840 S.F.B. Morse (encyklopedia.pwn.pl)

offshoring
offshoring

przeniesienie za granicę wybranych działalności, działań, zadań w danym przedsiębiorstwie

poczta
poczta

przekazywanie i dostarczanie korespondencji i przesyłek; również budynek, w którym pracuje obsługa tych usług

prasa
prasa

ogół dzienników i czasopism (sjp.pwn.pl)

radiofonia
radiofonia

system przekazywania i rozpowszechniania programów radiowychły elektryczne (w nadajniku) i przeprowadzania operacji odwrotnej (w odbiorniku) (sjp.pwn.pl)

telegraf
telegraf

urządzenie stosowane w telegrafii, służące do przekształcania (zgodnie z zastosowanym alfabetem telegraficznym) znaków pisma na sygnały elektryczne (w nadajniku) i przeprowadzania operacji odwrotnej (w odbiorniku) (endyklopedia.pwn.pl)

telekomunikacja komputerowa
telekomunikacja komputerowa

globalna sieć komputerowa (głównie Internet) zajmująca się przesyłaniem rozmaitych informacji na odległość, np. danych, obrazu, dźwięku, a także prowadzeniem rozmów

telewizja
telewizja

system przesyłania na odległość ruchomych obrazów i dźwięku (sjp.pwn.pl)