Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.), które znajdziesz w arkuszach egzaminacyjnych. Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, czego możesz się spodziewać po poszczególnych poleceniach w arkuszu:
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodziło i dlaczego
scharakteryzuj
podobnie jak powyżej należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, podając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy
porównaj
twoim zadaniem jest zestawianie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp., zarówno pod kątem występujących różnic, jak i podobieństw
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” – oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen
rozważ
tu natomiast trzeba sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów; każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji
udowodnij
w poleceniu zawarta jest teza, a od osoby wykonującej to polecenie oczekuje się stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy
wykaż
masz wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj (wymień, wskaż) – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których masz miejsce na odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba zdająca maturę z wiedzy o społeczeństwie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce
W ustawie o mniejszościach narodowychmniejszościach narodowych i etnicznychetnicznych oraz o języku regionalnymjęzyku regionalnym z 2005 r. mniejszość narodowa i etniczna jest zdefiniowana jako grupa obywateli polskich, która spełnia następujące warunki:
Mniejszość narodowa | Mniejszość etniczna |
|---|---|
• Jest mniej liczna od pozostałej części ludności RP. | • Jest mniej liczna od pozostałej części ludności RP. |
Środki niedozwolone/zabronione
Zabronione jest stosowanie środków, których celem jest asymilacjaasymilacja osób należących do mniejszości narodowej lub etnicznej (jeśli są stosowane wbrew ich woli).
Zabroniona jest dyskryminacja wynikająca z przynależności do mniejszości narodowej lub etnicznej.
Zobowiązania władz publicznych
Władze publiczne zobowiązane są do popierania równości (w sferze życia ekonomicznego, społecznego, politycznego i kulturalnego) i ochrony osób dyskryminowanych z powodu przynależności do mniejszości.
Używanie języka mniejszości
Prawa osób należących do mniejszości:
zapisywanie swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni, łącznie z prawem do ich rejestracji w aktach stanu cywilnego,
posługiwanie się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie, nauka języka mniejszości lub w języku mniejszości,
w gminach zarejestrowanych w Urzędowym Rejestrze Gmin, gdzie jest używany język mniejszości:
a) prawo do używania języka mniejszości narodowej przed organami gminy,
b) prawo do stosowania dodatkowych tradycyjnych nazw w języku mniejszości: urzędowych nazw miejscowości, nazw ulic obok nazw polskich (nie mogą one jednak nawiązywać do nazw z okresu 1939–1945 nadanych przez władze Trzeciej Rzeszy lub ZSRS) po uchwaleniu takiego wniosku przez mieszkańców gminy.
Warunki rejestracji gminy, w której jest używany język mniejszości, w Urzędowym Rejestrze Gmin:
liczba mniejszości narodowych jest nie mniejsza niż 20 proc. ogółu mieszkańców gminy,
złożenie wniosku przez radę gminy o wpisanie do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język mniejszości.
Język regionalny jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez mniejszość obywateli. Nie jest on dialektem oficjalnego języka ani językiem imigrantów z innego kraju.
W Polsce za język regionalny uznano kaszubski. Ludności posługującej się językiem regionalnym przyznano prawo do nauki tego języka lub w tym języku. Organy władzy publicznej są zobowiązane do wspierania rozwoju języka regionalnego i jego zachowania.
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, 6 stycznia 2005 r.
Art. 4.1
Każda osoba należąca do
mniejszości ma prawo do
swobodnej decyzji o traktowaniu
jej jako osoby należącej
bądź też nienależącej do
mniejszości, a wybór taki lub
korzystanie ze związanych
z tym wyborem praw nie
pociąga za sobą jakichkolwiek
niekorzystnych skutków.
Art. 4.2
Nikt nie może być obowiązany,
inaczej niż na podstawie ustawy,
do ujawnienia informacji
o własnej przynależności do
mniejszości lub ujawnienia
swojego pochodzenia, języka
mniejszości lub religii.
Art. 4.3
Nikt nie może być obowiązany do
udowodnienia własnej przynależności
do danej mniejszości.
Art. 4.4
Osoby należące do mniejszości
mogą korzystać z praw
i wolności wynikających
z zasad zawartych w niniejszej
ustawie indywidualnie, jak też
wspólnie z innymi członkami
swojej mniejszości.
Język pomocniczy może być używany jedynie w gminach, w których liczba mniejszości jest nie mniejsza niż 20 proc. ogółu mieszkańców. Ponadto muszą one zostać wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język mniejszości.
Słownik
przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie jej kultury i przyswojenie sobie cech właściwych tej grupie
język mniejszości narodowej lub etnicznej albo język regionalny, dopuszczony do użycia obok języka urzędowego (języka polskiego), wyłącznie przed organami gminy
mowa tradycyjnie używana na terenie państwa przez mniejszą liczebnie od reszty grupę obywateli, różniąca się od oficjalnego języka urzędowego oraz niebędąca ani dialektem oficjalnego języka tego państwa, ani językiem migrantów
grupa osiedlona na terytorium innej zbiorowości i wyróżniająca się odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i religią; nie ma własnego państwa
grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią; ma własne państwo