Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Spółdzielnia, czyli co?

Majątek spółdzielnispółdzielniaspółdzielni jest majątkiem wspólnym jej członków. Spółdzielnia działa nie tylko dla zysku, podobnie jak firmy, ale również dla rozwoju jej członków i lokalnego środowiska. Przystępując do spółdzielni, obowiązani jesteśmy do wniesienia wpisowegowpisowewpisowego lub wkładu rzeczowego. Każdy z jej członków ma równe prawa w decydowaniu o niej.

Na gruncie polskiego prawa pojęcie spółdzielni określa ustawa:

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze

Art. 1

§ 1. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowymfundusz udziałowy spółdzielnifunduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.

§ 2. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo‑kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. (…)

Art. 3

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.

ustawa Źródło: Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 7.08.2020 r.].
Ważne!

Podczas XXXI Jubileuszowego Kongresu Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, który odbył się w Manchesterze w dniach 20–22 września 1995 r., po raz pierwszy oficjalnie ustalono definicję spółdzielni.

Definicja

Spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia aspiracji i potrzeb ekonomicznych, kulturalnych i socjalnych przez założenie wspólnego, demokratycznie zarządzanego przedsiębiorstwa.

Jaki jest cel działania spółdzielni?

Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie zrzeszonych członków.

Jeden członek = jeden głos

Najwyższa władza spółdzielni to walne zgromadzenie wszystkich członkówczłonek spółdzielniczłonków spółdzielni. Spółdzielnia posiada organ kontroli i nadzoru (radę nadzorczą) oraz zarząd (jednoosobowy bądź kolegialny). Organy te pochodzą z demokratycznego wyboru podejmowanego na walnych zgromadzeniach. Każdy członek spółdzielni ma na nich jeden głos, tak samo ważny.

RonRvXAEuJnrt
Walne zgromadzenie członków wrocławskiej spółdzielni mieszkaniowej. Na ponad 12 tysięcy członków przybyło ok. 10%. Jakie mogą być powody tak małej frekwencji? A może to dobry wynik? Czy ty albo ktoś z twojej rodziny uczestniczył w zebraniu członków spółdzielni?
Źródło: Julo, domena publiczna.

Podstawowe zasady spółdzielcze określa się mianem zasad roczdelskich. Przyjmuje się, że zostały one stworzone w jednej z pierwszych spółdzielni tkaczy angielskich, którą założono w 1844 r. w mieście Rochdale.

R1Zhvj6brPKVo
Autorzy siedmiu pionierskich zasad spółdzielczości. Zastanów się, z których warstw społecznych wywodzili się założyciele tej pierwszej na świecie spółdzielni. Czy miało to wpływ na zasady, które ustanowili? Jakie znasz inne postaci ruchu socjalistycznego w Wielkiej Brytanii tamtego okresu?
Źródło: domena publiczna.

Zasady te były wielokrotnie modyfikowane i dostosowywane do współczesnych realiów. Ostatniej zmiany dokonano na Kongresie Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w 1995 r. Ustalono, że każda spółdzielnia musi działać według tych zasad.

Zasady działania spółdzielni

R1b6ekKIRUz77
Ilustracja przedstawia sieć połączeń, która wychodzi od jednej postaci umiejscowionej w centralnej części i rozgałęzia się łącząc ze sobą inne postacie. Dalej omówione zostały zasady działania spółdzielni. 1. Dobrowolne i otwarte członkostwo. Członkostwo w spółdzielni opiera się na zasadzie dobrowolności i otwartości dla wszystkich, którzy mogą mieć z niego korzyść i są gotowi ponieść związaną z nim odpowiedzialność bez względu na płeć, rasę, pozycję społeczną, wyznawaną religię oraz poglądy polityczne., 2. Demokratyczna kontrola członkowska Spółdzielnie to demokratyczne organizacje kontrolowane przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w kształtowaniu polityki i podejmowaniu decyzji zgodnie z zasadą: jeden członek – jeden głos. Przedstawiciele pochodzący z wyboru są odpowiedzialni wobec członków., 3. Ekonomiczne uczestnictwo członków Członkowie demokratycznie kontrolują kapitał swojej spółdzielni. Co najmniej część tego kapitału stanowi własność wspólną. Członkowie sami określają wysokość udziałów członkowskich i podejmują decyzję dotyczącą podziału nadwyżki, której część powinna być przeznaczona na rozwój spółdzielni lub utworzenie rezerw., 4. Samorządność i niezależność Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami samopomocowymi kontrolowanymi przez swoich członków. Wszelkie porozumienia z innymi organizacjami są możliwe pod warunkiem zachowania zasady demokratycznej kontroli i utrzymania pełnej spółdzielczej niezależności., 5. Kształcenie, szkolenie i informacja Spółdzielnie zapewniają możliwość szkolenia swoim członkom, przedstawicielom i pracownikom, jak również dbają o informowanie społeczeństwa o zasadach i wartościach spółdzielczych., 6. Współpraca międzyspółdzielcza Spółdzielnie najskuteczniej służą swoim członkom i wzmacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w strukturach lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych., 7. Troska o społeczność lokalną Spółdzielnie są zobowiązane dbać o zrównoważony rozwój społeczności lokalnej, na terenie której działają.
Źródło grafiki: CC0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Spółdzielnia a spółka

Te same produkty (np. mleko) lub usługi (np. bankowe) są dostarczane zarówno przez firmy, jak i spółdzielnie. Działają one jednak na podstawie innych zasad i wyznają odmienne wartości. Przedstawia to poniższa tabela.

Kryteria

Spółdzielnia

Spółka

Czy na start potrzebne są pieniądze?

Nie są wymagane.

Wymagany kapitał założycielski.

Kto może przystąpić?

Otwarte drzwi – każdy spełniający wymogi statutu może być członkiem spółdzielni.

Do przystąpienia wymagana jest zgoda wspólników lub organów spółki.

Jak można zrezygnować?

Spółdzielca może w każdej chwili (np. po upływie miesięcznego okresu wypowiedzenia) wystąpić ze spółdzielni.

Aby wystąpić ze spółki, udziałowiec musi szukać nabywcy na swoje udziały (co w firmach o złym stanie finansowym może nie być łatwe).

Kto podejmuje decyzje?

Panuje demokracja: równość wszystkich osób w podejmowaniu decyzji.

Znaczenie głosu udziałowca zależy od wartości posiadanych przez niego udziałów.

Jak działa?

Kieruje się wartościami.

Kieruje się kalkulacją zysków i strat (rachunkiem ekonomicznym).

Po co działa?

Zaspokaja potrzeby ekonomiczne, społeczne, kulturalne i edukacyjne swoich członków.

Dla zysku – zaspokaja potrzeby ekonomiczne.

Co jest jej istotą?

Ludzie (kapitał społeczny).

Pieniądze (kapitał finansowy).

Jak współpracuje z innymi?

Spółdzielnie działają w ramach przyjaznego i solidarnego ruchu spółdzielczego.

Spółki działają samodzielnie na konkurencyjnym rynku.

Dzień spółdzielcy

W 1923 r. Międzynarodowy Związek Spółdzielczy proklamował obchody Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości w każdą pierwszą sobotę lipca. W Polsce to święto obchodzone jest od 1925 r. i do połowy lat 90. XX w. przypadało na jedną z pierwszych niedziel czerwca. Obecnie obchody Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości zgodnie z uchwałą sejmu z dnia 21 kwietnia 1995 r. organizowane są 1 lipca.

Flaga spółdzielcza

Słownik

członek spółdzielni
członek spółdzielni

osoba fizyczna lub prawna (np. firma), która złożyła deklarację wstąpienia do spółdzielni; prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni są dla wszystkich członków równe

fundusz udziałowy spółdzielni
fundusz udziałowy spółdzielni

fundusz powstający z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł

fundusz zasobowy spółdzielni
fundusz zasobowy spółdzielni

fundusz powstający z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach

spółdzielnia
spółdzielnia

na gruncie polskiego prawa jest to dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą

wpisowe
wpisowe

kwota, którą członek spółdzielni jest obowiązany wnieść wraz z zadeklarowanymi udziałami, stosownie do postanowień statutu; tylko do wysokości tych kwot uczestniczy on w pokrywaniu strat spółdzielni