Przeczytaj
Na tej lekcji zdefiniujemy szereg harmoniczny oraz uogólniony szereg harmoniczny oraz zaprezentujemy, w jaki sposób wykorzystujemy jego własności do badania zbieżności innych ciągów.
Szeregiem harmonicznym nazywamy szereg postaci:
Dlaczego ten szereg nazywamy harmonicznym? Nazwa szeregu pochodzi o liczby nazywanej średnią harmoniczną dwóch liczbśrednią harmoniczną dwóch liczb.
Zwróćmy uwagę, że każdy wyraz ciągu , z wyjątkiem wyrazu pierwszego, jest średnią harmoniczną dwóch wyrazów sąsiednich:
Szereg harmoniczny jest rozbieżny do .
Podzielmy szereg harmoniczny na grupy składników:
Zauważmy, że
i dla dowolnej grupy składników:
.
Zatem każda grupa składników ma sumę większą od , a takich grup jest nieskończenie wiele. Stąd szereg harmoniczny jest rozbieżny do .
Wykażemy, że szereg też jest rozbieżny.
Rozwiązanie
Zauważmy, że zachodzi nierówność dla każdej liczby naturalnej , a zatem w tej postaci nie możemy wykorzystać kryterium porównawczegokryterium porównawczego.
Skorzystamy z własności mnożenie szeregu przez liczbęmnożenie szeregu przez liczbę: jeżeli szereg jest rozbieżny, to szereg także jest rozbieżny.
Zauważmy, że , a to na podstawie kryterium porównawczego oznacza, że szereg jest rozbieżny.
Wykażemy, że szereg jest rozbieżny.
Rozwiązanie
Zauważmy, że dla każdej dodatniej liczby naturalnej zachodzi nierówność: . Nierówność zachodzi, ponieważ .
Na podstawie kryterium porównawczego oznacza to, że szereg jest rozbieżny.
Teraz zdefiniujemy pojęcie uogólnionego szeregu harmonicznego.
Szeregiem harmonicznym rzędu nazywa się szereg postaci:
Poniżej przedstawiamy bardzo ważne twierdzenie, dowodu którego nie będziemy tu przedstawiać.
Szereg jest rozbieżny dla .
Szereg jest zbieżny dla .
1. Wykażemy, że szereg jest rozbieżny.
2. Wykażemy, że szereg jest zbieżny.
Rozwiązanie
1. Szereg jest szeregiem harmonicznym rzędu , więc na podstawie twierdzenia jest szeregiem rozbieżnym.
2. Szereg jest szeregiem harmonicznym rzędu , więc na podstawie twierdzenia jest szeregiem zbieżnym.
Wykażemy, że szereg jest rozbieżny.
Rozwiązanie
Udowodnimy, że dla każdej dodatniej liczby naturalnej zachodzi nierówność .
Dla każdej dodatniej liczby naturalnej zachodzi nierówność
,
a stąd
,
czyli
.
Szereg jest szeregiem harmonicznym rzędu , a więc jest rozbieżny. Zatem szereg jest także szeregiem rozbieżnym.
Z kryterium porównawczego, skoro dla każdej dodatniej liczby naturalnej zachodzi nierówność , to szereg jest także rozbieżny.
Słownik
liczba , gdzie i są liczbami dodatnimi
jeżeli szereg jest zbieżny i jego sumą jest liczba , to szereg jest także zbieżny, a jego suma jest równa
zakładamy, że nierówność zachodzi dla prawie wszystkich dodatnich liczb naturalnych ;
jeżeli szereg jest zbieżny, to również szereg jest zbieżny;
jeżeli szereg jest rozbieżny, to również szereg jest rozbieżny