Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Na tej lekcji zdefiniujemy szereg harmoniczny oraz uogólniony szereg harmoniczny oraz zaprezentujemy, w jaki sposób wykorzystujemy jego własności do badania zbieżności innych ciągów.

szereg harmoniczny
Definicja: szereg harmoniczny

Szeregiem harmonicznym nazywamy szereg postaci:

n=11n.

Dlaczego ten szereg nazywamy harmonicznym? Nazwa szeregu pochodzi o liczby nazywanej średnią harmoniczną dwóch liczbśrednia harmoniczna dwóch liczb dodatnichśrednią harmoniczną dwóch liczb.

Zwróćmy uwagę, że każdy wyraz ciągu an=1n, z wyjątkiem wyrazu pierwszego, jest średnią harmoniczną dwóch wyrazów sąsiednich:

2n-1+n+1=22n=1n.
o szeregu harmonicznym
Twierdzenie: o szeregu harmonicznym

Szereg harmoniczny jest rozbieżny do +.

Dowód

Podzielmy szereg harmoniczny na grupy składników:

1+12+13+14+15+16+17+18++12n+1+12n+2++12n+12n składników +

Zauważmy, że

1212

13+14>14+14=12

15+16+17+18>18+18+18+18=12

i dla dowolnej grupy składników:

1 2 n + 1 + 1 2 n + 2 + + 1 2 n + 1 > 1 2 n + 1 + 1 2 n + 1 + + 1 2 n + 1 2 n identycznych składników = 1 2 .

Zatem każda grupa składników ma sumę większą od 12, a takich grup jest nieskończenie wiele. Stąd szereg harmoniczny jest rozbieżny do +.

Przykład 1

Wykażemy, że szereg n=112n-1 też jest rozbieżny.

Rozwiązanie

Zauważmy, że zachodzi nierówność 12n-1<1n dla każdej liczby naturalnej n>1, a zatem w tej postaci nie możemy wykorzystać kryterium porównawczegokryterium porównawczekryterium porównawczego.

Skorzystamy z własności mnożenie szeregu przez liczbęo mnożeniu szeregu zbieżnego przez liczbęmnożenie szeregu przez liczbę: jeżeli szereg n=11n jest rozbieżny, to szereg n=112n także jest rozbieżny.

Zauważmy, że 12n<12n-1, a to na podstawie kryterium porównawczego oznacza, że szereg n=112n-1 jest rozbieżny.

Przykład 2

Wykażemy, że szereg n=11n jest rozbieżny.

Rozwiązanie

Zauważmy, że dla każdej dodatniej liczby naturalnej n zachodzi nierówność: 1n1n. Nierówność zachodzi, ponieważ nn.

Na podstawie kryterium porównawczego oznacza to, że szereg n=11n jest rozbieżny.

Teraz zdefiniujemy pojęcie uogólnionego szeregu harmonicznego.

uogólniony szereg harmoniczny
Definicja: uogólniony szereg harmoniczny

Szeregiem harmonicznym rzędu α+ nazywa się szereg postaci:

n=11nα=1+12α+13α+14α+.

Poniżej przedstawiamy bardzo ważne twierdzenie, dowodu którego nie będziemy tu przedstawiać.

o uogólnionym szeregu harmonicznym
Twierdzenie: o uogólnionym szeregu harmonicznym

Szereg n=11nα jest rozbieżny dla α0,1.

Szereg n=11nα jest zbieżny dla α1,+.

Przykład 3

1. Wykażemy, że szereg n=11n3 jest rozbieżny.

2. Wykażemy, że szereg n=11n3 jest zbieżny.

Rozwiązanie

1. Szereg n=11n3 jest szeregiem harmonicznym rzędu 13, więc na podstawie twierdzenia jest szeregiem rozbieżnym.

2. Szereg n=11n3 jest szeregiem harmonicznym rzędu 32, więc na podstawie twierdzenia jest szeregiem zbieżnym.

Przykład 4

Wykażemy, że szereg n=11n2+n+13 jest rozbieżny.

Rozwiązanie

Udowodnimy, że dla każdej dodatniej liczby naturalnej n zachodzi nierówność 12n23<1n2+n+13.

Dla każdej dodatniej liczby naturalnej n zachodzi nierówność

n+1<7n2,

a stąd

n2+n+1<8n2,

czyli

n2+n+13<2n23.

Szereg n=11n23 jest szeregiem harmonicznym rzędu 23, a więc jest rozbieżny. Zatem szereg n=112n23 jest także szeregiem rozbieżnym.

Z kryterium porównawczego, skoro dla każdej dodatniej liczby naturalnej n zachodzi nierówność 12n23<1n2+n+13, to szereg n=11n2+n+13 jest także rozbieżny.

Słownik

średnia harmoniczna dwóch liczb dodatnich
średnia harmoniczna dwóch liczb dodatnich

liczba H=21a+1b, gdzie ab są liczbami dodatnimi

o mnożeniu szeregu zbieżnego przez liczbę
o mnożeniu szeregu zbieżnego przez liczbę

jeżeli szereg n=1an jest zbieżny i jego sumą jest liczba s, to szereg n=1k·an jest także zbieżny, a jego suma jest równa k·s

kryterium porównawcze
kryterium porównawcze

zakładamy, że nierówność 0anbn zachodzi dla prawie wszystkich dodatnich liczb naturalnych n;

jeżeli szereg n=1+bn jest zbieżny, to również szereg n=1+an jest zbieżny;

jeżeli szereg n=1+an jest rozbieżny, to również szereg n=1+bn jest rozbieżny