Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Na początku przypomnijmy definicje oraz wzory, które będą przydatne podczas rozwiązywania zadań na tej lekcji.

prostopadłościan
Definicja: prostopadłościan

Prostopadłościan to wielościan o trzech parach przeciwległych równoległych ścian, które są prostokątami.

RV7WXoHP6jaC7
własności prostopadłościanu
Własność: własności prostopadłościanu

ProstopadłościanprostopadłościanProstopadłościan ma sześć ścian, osiem wierzchołków oraz dwanaście krawędzi.

Dla prostopadłościanu o długościach krawędzi podstawy a i b oraz wysokości c prawdziwe są następujące wzory:

  • objętość prostopadłościanu V=abc,

  • pole powierzchni całkowitej Pc=2ab+ac+bc,

  • pole powierzchni bocznej Pb=2ac+bc,

  • długość przekątnej prostopadłościanu d=a2+b2+c2.

Wzór na długość przekątnej prostopadłościanu wyprowadzamy korzystając dwukrotnie z Twierdzenia Pitagorasa:

  1. wyznaczając kwadrat długości przekątnej podstawy: p2=a2+b2,

  1. wyznaczając kwadrat długości przekątnej prostopadłościanu: d2=p2+c2, stąd d2=a2+b2+c2 i dalej d=a2+b2+c2.

sześcian
Definicja: sześcian

Sześcian to prostopadłościan, którego wszystkie ściany są przystającymi kwadratami.

R1P4CErjkq1YR

Objętość sześcianu V=a3.

Pole powierzchni całkowitej Pc=6a2.

Pole powierzchni bocznej Pb=4a2.

Długość przekątnej sześcianu d=a3.

W zadaniach z kontekstem praktycznym mamy często do czynienia z takimi wielkościami jak gęstośćgęstośćgęstość materiału, gramatura papierugramatura papierugramatura papieru czy wydajność urządzenia. Niezawodnym sposobem na wydedukowanie tego, jakim wzorem obliczana jest dana wielkość, jest zwrócenie uwagi na jednostkę, w jakiej jest wyrażana. I tak, jeżeli wydajność wentylatora podana jest w m3h oznacza to, że aby ją wyliczyć, należy podzielić objętość pomieszczenia (w metrach sześciennych) przez czas, w którym zostanie wymienione całe powietrze z tego pomieszczenia (w godzinach).

Przykład 1

Czy wentylator o wydajności 300 m3h wymieni w ciągu 10 minut całe powietrze z pomieszczenia o wymiarach 5 m×4 m×3 m?

Rozwiązanie:

Objętość tego pomieszczenia wynosi V=5·4·3=60 m3.

Obliczamy, ile powietrza wymienia ten wentylator w ciągu 10 minut, czyli w ciągu 16 h:

300=x16

x=50 m3

Wentylator w ciągu 10 minut wymieni 50 m3 powietrza.

Odp. Danemu wentylatorowi nie wystarczy 10 minut na wymianę całego powietrza w tym pomieszczeniu.

Przykład 2

Jakie wymiary ma jednokilogramowa sześcienna sztabka czystego złota? Wykonaj obliczenia wiedząc, że gęstość złota wynosi 19300 kgm3.

Rozwiązanie:

Z gęstości złota dowiadujemy się, że 1 m3 tego kruszcu waży ponad 19 ton. Chcąc obliczyć wymiary jednokilogramowej sztabki, zamieniamy jednostkę na kilogram na centymetr sześcienny.

ρ=19300 kgm3=19,3 kgdm3=0,0193 kgcm3

Z definicji gęstości wynika, że: V=mρ.

Obliczamy objętość jednokilogramowej sztabki złota.

V=10,019352 cm3

Objętość sześcianusześciansześcianu o krawędzi a wyraża się wzorem a3, zatem:

a3=52

a3,7

Odp. Jednokilogramowa sześcienna sztabka czystego złota ma krawędź długości ok. 3,7 cm.

Przykład 3

Ile waży puste prostopadłościenne pudło o wymiarach 65 cm×25 cm×30 cm zbudowane z papieru o gramaturze 300 gm2?

Rozwiązanie:

Zauważmy, że w definicji gramatury papieru nie ma znaczenia jego grubość, a jedynie pole powierzchni arkusza (jest wyrażana w gramach na metr kwadratowy). W związku z tym, aby obliczyć masę papieru potrzebnego do zbudowania pudła, potrzebujemy pola powierzchni całkowitej prostopadłościanu.

Pc=20,65·0,25+0,65·0,3+0,25·0,3=0,865 m2

Masę wyrażoną w gramach obliczamy następująco:

m=0,865·300=259,5 g

Odp. Pudło waży 259,5 g.

Przykład 4
RG1jCqYC181Y81

Pan Adam dysponuje samochodem dostawczym o przestrzeni bagażowej będącej prostopadłościanem o wewnętrznych wymiarach (długość × szerokość × wysokość) 3 m×2 m×2 m, spód bagażnika jest zawieszony 50 cm nad ziemią. Pan Adam chce przewieźć tym autem pręt o długości 5 m, mocując go po przekątnej całej przestrzeni, jednak pręt wystaje. Okazuje się, że trasa przejazdu przebiega pod wiaduktem o wysokości 3 m. Czy panu Adamowi uda się w ten sposób przetransportować załadunek? Grubość pręta uważamy za pomijalną.

Rozwiązanie:

Rr6hJdfrUfVvJ

Najpierw obliczamy, jaka jest długość przekątnej przestrzeni bagażowej, czyli jaka część pręta zmieści się w samochodzie.

d=32+22+224,12

Zatem co najmniej 4,12 m pręta będzie przewożone wewnątrz auta.

Pozostaje jeszcze 0,88 m pręta, który będzie wystawał. Rzutując prostopadle odcinek oznaczający pręt na płaszczyznę podstawy otrzymujemy boki trójkąta prostokątnego IJB.

R1c86dCFXFQ5w
RzMk5hZoiOeEZ

Trójkąty IJB oraz HDB są podobne z cechy kąt, kąt, kąt, ponieważ oba są prostokątne i mają wspólny kąt o mierze α (zatem JIB=DHB=90°-α). Z tego faktu wynika, że:

BHBI=HDIJ

4,125=2h

h2,427

h<2,43

Spód bagażnika jest umieszczony 0,5 m nad ziemią, zatem górny koniec pręta znajduje się niżej niż 2,93 m.

Odp. Pan Adam może przetransportować pręt w zaplanowany sposób.

Słownik

prostopadłościan
prostopadłościan

to wielościan o trzech parach przeciwległych równoległych ścian, które są prostokątami

sześcian
sześcian

to prostopadłościan, którego wszystkie ściany są przystającymi kwadratami

gęstość
gęstość

stosunek masy pewnej ilości substancji do zajmowanej przez nią objętości: ρ=mV

gramatura papieru
gramatura papieru

masa wyrobu papierniczego wyrażona w gramach podana na metr kwadratowy