Przeczytaj
Zdarza się, że nie chcemy lub nie mamy czasu się zastanawiać, czy dziennikarze wzięli pod uwagę wszelkie informacje, czy przedstawili wszystkie aspekty sprawy, którą opisują. W ten sposób bardziej lub mniej świadomie pozwalamy innym narzucać nam swoje zdanie. Ale są to nasze decyzje. Wynikają z braku czasu, z braku wiedzy, z wygody. Natomiast wyobraźmy sobie sytuację, kiedy nie mamy możliwości wyboru. Z mediów płynie tylko jeden przekaz i w żaden sposób nie możemy sprawdzić jego prawdziwości. Czy wówczas nasza wiedza o świecie będzie pełna? Raczej nie. Dlatego niezależne i pluralistyczne media są niezbędnym elementem budowania świadomych postaw obywatelskich w państwie demokratycznym.
Pluralizm zagwarantowany prawem
Pluralizmem mediówPluralizmem mediów nazywamy możliwość istnienia w państwie demokratycznym nieograniczonej liczby nadawców medialnych. Funkcjonujemy w społeczeństwach informacyjnych, więc media możemy podzielić na tradycyjne (radio, telewizja, prasa papierowa) oraz elektroniczne (portale internetowe, media społecznościowe). W obu przypadkach zasady pluralizmu są porównywalne i oznaczają, że każdy powinien mieć możliwość wyrażania swoich poglądów i dostęp do informacji. Prawo wolności słowa znalazło się po II wojnie światowej w prawie międzynarodowym.
Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolnościArtykuł 10
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
Źródło: Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Konwencja obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich Rady Europy, co gwarantuje ich obywatelom dostęp do informacji. Ważne jest również prawo przepływu informacji niezależnie od granic państwowych. Świat współczesny jest światem globalnym, a rozwój gospodarczy zależy w dużej mierze od szybkiego dostępu do informacji. Natomiast państwo musi dbać także o interesy swoich obywateli. Ta dbałość to regulacje prawne mające na celu uporządkowanie rynku medialnego, umożliwiające dostęp różnych nadawców społecznych i prywatnych. Z drugiej strony państwa otrzymują również prawo ograniczania dostępu do informacji. Powodem takich działań może być dobro i bezpieczeństwo państwa lub zapobieganie promowaniu poglądów zagrażających ładowi demokratycznemu.
Zastanów się, jakie ograniczenia wolności słowa znajdują się w polskiej konstytucji i dlaczego zostały tam wpisane.
Zagrożenia pluralizmu mediów
W dzisiejszym świecie można zauważyć działania państwa prowadzące do ograniczenia wolności mediów poprzez regulacje prawne. Takie sytuacje zdarzają się w państwach niedemokratycznych i państwach, które zmierzają w kierunku ograniczenia demokracji.
Nie tylko działania państwa mogą być powodem ograniczenia pluralizmu mediów. W przypadku dzisiejszego rynku medialnego, który jest bardzo skomercjalizowany, istnieją różne możliwości nacisku na media. Głównym sposobem finansowania rynku medialnego jest reklama.
Przejrzyj portal internetowy, z którego czerpiesz informacje, i zastanów się nad jego orientacją polityczną.
Drugim ważnym zagrożeniem dla pluralizmu mediów, które można zauważyć we współczesnym świecie, jest koncentracja kapitału medialnego w rękach wielkich koncernów. Często mówi się, że kapitał nie ma narodowości, pewnie nie ma również poglądów. Jednak to nie kapitał, ale jego właściciele decydują o poziomie i sposobie jego inwestowania. Dzisiejsze media są coraz bardziej rozwinięte technologicznie. Ten rozwój łączy się z rosnącymi kosztami eksploatacji mediów i produkcji programów. Dlatego na rynku medialnym utrzymują się tylko wielkie koncerny, które mogą sobie pozwolić na różnicowanie tematyki swoich programów lub artykułów prasowych. Powoduje to zwiększenie liczby odbiorców i dostępności reklam. Coraz rzadziej, zwłaszcza w obrębie prasy lub wydawnictw naukowych, znaleźć można małych wydawców uzupełniających rynek medialnyrynek medialny.
Internet – zagrożenie dla mediów czy szansa
Czy zauważasz na polskim rynku medialnym koncentrację mediów w rękach wielkich koncernów? Jeśli tak, zastanów się, z czego to wynika.
Rodzaje pluralizmu mediów
W państwie demokratycznym relacje między nadawcami są regulowane przez państwo. To ono jest zobowiązane do zapewnienia wolności mediów. Istnieją dwa rodzaje uregulowań prawnych gwarantujących pluralizm medialny.
Pluralizm strukturalny
Związany jest z zadaniami państwa. Jego istnienie gwarantują wydane przez państwo akty prawne zapewniające możliwość funkcjonowania różnych wydawców na rynku medialnym. Regulują też działalność mediów prywatnych i państwowych.
Pluralizm zawartości
Państwo nie ingeruje w treści dostępne na rynku medialnym. Pozwala na istnienie nadawców i wydawców reprezentujących różne poglądy i opinie. Kontrolę przekazywanych treści pozostawia odpowiedzialności redakcji. Reaguje wyłącznie na naruszenia prawa.
Sprawdź, czy w polskim prawie są zagwarantowane oba rodzaje pluralizmu medialnego.
Modele funkcjonowania mediów w państwie demokratycznym
W państwach demokratycznych możemy spotkać dwa modele charakteryzujące rynek medialny: dualny i rynkowy.
Oceń rolę, jaką w państwie demokratycznym mogą pełnić media publiczne.
Słownik
obowiązkowa opłata za posiadanie radioodbiorników i telewizorów nakładana przez państwo na obywateli
obszar mediów, do którego przyzwyczajony jest odbiorca i najczęściej do niego sięga; ogranicza to różnorodność trafiających do odbiorcy informacji i punktów widzenia; często przyzwyczajenie do języka określonej opcji światopoglądowej może spowodować, że odbiorca nie zauważa różnicy między faktem a sposobem mówienia o nim
(z ang. fałszywe wiadomości) nieprawdziwa informacja powielana w określonym celu, często staje się powodem destabilizacji politycznej lub gospodarczej
różnorodność nadawców na rynku medialnym
szerzenie jakichś poglądów, haseł politycznych itp. mające na celu pozyskanie zwolenników; technika sterowania poglądami i zachowaniami ludzi polegająca na celowym, natarczywym, połączonym z manipulacją oddziaływaniu na zbiorowość (na podst. Słownika języka polskiego, PWN)
nadawcy elektroniczni i tradycyjni pozyskujący uwagę odbiorców i przekazujący informacje, opinie, analizy