Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

System polityczny

Pojęcie system politycznysystem politycznysystem polityczny pojawiło się po raz pierwszy w 1953 roku za sprawą Davida Eastona, który użył go do zatytułowania swojej pracy. Tym samym zastąpił on dotychczasowe określenie system rządów, które wykorzystywano do definiowania spraw zastrzeżonych obecnie dla pojęcia system polityczny.

Systemem politycznym nazywamy zespół organów państwowych, partii politycznych, organizacji i grup społecznych, które uczestniczą w działaniach politycznych na terenie danego państwa. Do szeroko rozumianej definicji tego pojęcia zaliczamy również ogół zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi.

RN88VM5UJgV9S1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]elementy systemu politycznego[/]Elementy należące do kategorii [bold]elementy systemu politycznego[/]Nazwa kategorii: społeczność, w której on funkcjonujeNazwa kategorii: organizacje społeczne, które reprezentują interesy społeczeństwa, np. partie polityczne dążące do zdobycia i utrzymania władzyNazwa kategorii: instytucje władzy państwowej, mające monopol na uzgadnianie interesów społecznych za pomocą środków perswazjiNazwa kategorii: normy społeczneNazwa kategorii: ideologie i strategie polityczneNazwa kategorii: instytucje i organizacje międzynarodowe, w których funkcjonuje dane państwoKoniec elementów należących do kategorii [bold]elementy systemu politycznego[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Funkcje systemu politycznego

W pracy System polityczny i jego klasyfikacje Małgorzata Podolak i Marek Żmigrodzki przedstawili następujące funkcje systemu politycznego:

System polityczny i jego klasyfikacje
  • funkcja regulacyjna – kierowanie procesami na podstawie przyjętych reguł obowiązujących w systemie politycznym;

  • funkcja adaptacyjna – można do niej zaliczyć usprawnianie działań instytucji;

  • funkcja mediacyjna – mediacjamediacjemediacja oraz rozwiązywanie konfliktów;

  • funkcja innowacyjna – polega na wdrażaniu nowych reguł do otoczenia.

system Źródło: System polityczny i jego klasyfikacje, [w:] Małgorzata Podolak, Marek Żmigrodzki, Współczesne systemy polityczne, Warszawa 2013, s. 3.

Klasyfikacja systemów politycznych

Istnieje wiele kryteriów, według których możemy charakteryzować poszczególne systemy polityczne. Do najważniejszych możemy zaliczyć takie zmienne, jak: reżim politycznyreżim politycznyreżim polityczny (ustrój państwa), zasady organizacji aparatu państwowego (forma państwa), struktura terytorialna państwa.

Podział ze względu na reżim polityczny (ustrój państwa)

  1. Demokratyczny – zwany także reżimem państwa obywatelskiego, obywatele mają wpływ na decyzje państwa i je kontrolują. By reżim demokratyczny mógł funkcjonować w państwie, musi zostać zawarty konsensus, czyli zgoda między władzą a podległymi jej obywatelami. Szczególnym rodzajem reżimu demokratycznego jest reżim liberalny, w którym władza przypisuje sobie jedynie wąski zakres działań, nie ingerując jednocześnie w sprawy, w które ta ingerencja nie jest konieczna.

  2. TotalitarnytotalitaryzmTotalitarny – (z łac. totus – cały); to system, w którym organy państwa dążą do absolutnej kontroli nad całym życiem społecznym. Nie dotyczy to tylko stosunków międzyludzkich, ale też czuwania nad prawidłowością poglądów. W reżimie totalitarnym istnieje najbardziej rozwinięty aparat policyjny i przymusu.

  3. AutorytarnyautorytaryzmAutorytarny – (z łac. auctoritas – władza); to system, w którym władza uznaje się za stojącą ponad obywatelami, w związku z tym wymaga od nich podporządkowania.

Podział ze względu na zasady organizacji aparatu państwowego (formę państwa)

a) Monarchie to państwa, w których władza należy do monarchy pełniącego swoją funkcję dożywotnio i niepodlegającego prawu. Monarchie dzielimy na:

  • absolutne, w których monarcha sprawuje pełnię władzy w zakresie stanowienia prawa, władzy wykonawczej oraz sądownictwa; nie podlega prawu, które stanowi, i jakiejkolwiek innej kontroli;

  • konstytucyjne, w których władza monarchy jest ograniczona przez obowiązującą w państwie konstytucję;

  • parlamentarne, w których władzę sprawuje wybrany w wyborach powszechnych parlament i odpowiedzialny przed nim rząd, tym samym władza monarchy jest jedynie symboliczna; władca – tak, jak jest to w Anglii – panuje, nie rządzi.

b) Republiki – to państwa, w których najwyższe władze państwowe pochodzą z wyborów na określony czas, zwany kadencją. Mają one charakter demokratyczny.

Podział ze względu na strukturę terytorialną państwa

  • państwa unitarne,

  • państwa złożone.

Podział ze względu na zależności między władzą ustawodawczą a wykonawczą

  1. System parlamentarny, w którym funkcja głowy państwa i szefa rządu jest rozdzielona; parlament pochodzący z wyborów powszechnych zajmuje nadrzędne stanowisko w stosunku do innych instytucji władzy wykonawczej; rząd jest powoływany przez większość parlamentarną i jest odpowiedzialny przed parlamentem; można łączyć funkcje w rządzie i parlamencie, głowa państwa może rozwiązać parlament; system charakterystyczny m.in. dla Wielkiej Brytanii.

  2. System prezydencki (prezydialny), w którym prezydent pochodzi z wyborów i jednocześnie pełni funkcję głowy państwa oraz szefa rządu; prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej i nie może rozwiązać parlamentu; przykładem prezydenckiego systemu rządów są Stany Zjednoczone.

  3. System parlamentarno‑prezydencki, zwany też systemem semiprezydenckim lub mieszanym, jest połączeniem elementów systemu parlamentarnego i prezydenckiego; prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych, podobnie jak parlament; władza wykonawcza spoczywa w ręku prezydenta i rządu, który jest odpowiedzialny przed parlamentem, a czasem i prezydentem; system ten występuje np. we Francji.

  4. System parlamentarno‑komitetowy, system komitetowy, rządów konwentu, opiera się na zasadzie jednolitości władzy państwowej; najwyższą władzą w państwie jest parlament reprezentujący naród i sprawujący władzę na zasadzie wyłączności; rząd nie jest powoływany przez głowę państwa, a przez parlament; rząd nie sprawuje samodzielnie swoich funkcji, lecz jest komitetem wykonawczym parlamentu, przed którym jest odpowiedzialny politycznie; głowę państwa bezpośrednio powołuje parlament; prezydent ma funkcję jedynie reprezentacyjną, nie może rozwiązać parlamentu przed upływem jego kadencji; jest to system charakterystyczny tylko dla Szwajcarii.

Słownik

autorytaryzm
autorytaryzm

forma ustroju politycznego polegająca na skupieniu władzy w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia; przywódca jest obdarzony dużą dawką autorytetu, decyzje podejmuje samodzielnie bez konsultacji z innymi organami władzy; ustrój ten cechuje marginalizacja opozycji oraz brak alternatyw politycznych

dominium brytyjskie
dominium brytyjskie

jedna z form ustrojowych funkcjonujących w imperium brytyjskim polegająca na istnieniu częściowo samodzielnych kolonii, które w przyszłości mogą uzyskać niepodległość

mediacje
mediacje

(z łac. mediatio od mediare – być w środku, pośredniczyć; od medius – środkowy, bezstronny); technika rozwiązywania sytuacji spornych przy pomocy osoby trzeciej, która prowadzi rozmowy i ułatwia dojście do porozumienia; mediacje są dobrowolne

reżim polityczny
reżim polityczny

wszystkie metody, środki formalne i nieformalne, które wykorzystuje władza w danym państwie w stosunkach z ludnością, organizacjami społecznymi i politycznymi; są to też zasady, według których jest sprawowana władza w państwie

system polityczny
system polityczny

zasady, partie polityczne, organizacje społeczne, grupy społeczne, które tworzą zorganizowaną całość pozwalającą na sprawowanie władzy państwowej

totalitaryzm
totalitaryzm

system rządów, w którym organy władzy mają całkowitą kontrolę nad społeczeństwem, w tym celu wykorzystują one monopol informacyjny, oficjalną ideologię państwową, terror oraz monopartyjny system polityczny