Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Skąd czerpać dane do stworzenia mapy?

Częstym problemem, z którym od samego początku muszą zmierzyć się osoby, które chcą samodzielne wykonać mapę, jest pozyskiwanie danych do stworzenia autorskiej wizualizacji. Granice kraju, sieć rzeczna, ukształtowanie powierzchni to informacje, które z łatwością odczytujemy z map, jednak ich samodzielne wykonanie może odstraszyć początkujących użytkowników. Co ważne – nie ma potrzeby, żeby samodzielnie opracowywać te elementy. Istnieje wiele stron internetowych, które udostępniają bezpłatnie różnego rodzaju warstwy map  – można je pobrać i zastosować w swojej kompozycji (tab. 1). Najpopularniejszym formatem zapisu danych przestrzennych stosowanym w systemach informacji geograficznej (ang. GISGISGIS - Geographic Information System) są pliki grafiki wektorowejgrafika wektorowawektorowej Shapefile (.shp). Programy obsługują także pliki rastrowegrafika rastrowarastrowe, takie jak .geotiff, .jpeg, .img itd.

1
Tabela 1. Przykłady darmowych danych do tworzenia map

Warstwy map dla Polski

https://gis‑support.pl/dane‑do‑pobrania/
http://www.gugik.gov.pl/pzgik/dane‑bez‑oplat/dane‑z‑panstwowego‑rejestru‑granic‑i‑powierzchni‑jednostek‑podzialow‑terytorialnych‑kraju‑prg

Warstwy map dla świata

https://www.naturalearthdata.com/downloads/

Dane statystyczne

https://bdl.stat.gov.pl

Oprogramowanie – od czego zacząć?

Wśród wielu programów i aplikacji internetowych do tworzenia map GIS największą popularnością w Polsce cieszą się oprogramowanie ArcGIS (z narzędziem ArcMap, które nie wymaga instalowania oprogramowania na komputerze) oraz QGIS. O zaletach i wadach tych programów możesz znaleźć więcej wiadomości na stronach internetowych ich producentów oraz forach internetowych użytkowników oprogramowania GIS. Do wykonania pierwszego kartogramu posłużymy się programem QGIS, który bez opłat pobierzesz ze strony internetowej producenta: qgis.org.

Kartogram gęstości zaludnienia Polski – krok po kroku

Po uruchomieniu programu rozpocznij tworzenie mapy od dodania podkładu, którym będzie podział administracyjny Polski na województwa. W tym celu wybierz zakładkę Warstwa, następnie opcję Dodaj warstwęDodaj warstwę wektorową (ryc. 1). Jako typ źródła danych pozostaw aktywną warstwę Plik. Z kolei w sekcji Źródło wybierz trzy kropki widoczne po prawej stronie i wskaż warstwę Województwa.shp (znajdziesz ją w pobranym zbiorze plików ze strony GUGiK). Aby zakończyć dodawanie warstwy, wybierz opcję Dodaj.

R1CnnyG1b7pod
Ryc. 1. Dodawanie warstwy wektorowej – mapy województw Polski
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Jeżeli po dodaniu mapa wygląda tak, jak zaprezentowano na ryc. 2, tzn. jest rozciągnięta horyzontalnie, musisz zmienić widok (układ współrzędnych) mapy.

R1STvLgf38Rui
Ryc. 2. Mapa wymagająca zmiany układu współrzędnych
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

W tym celu wybierz widoczny u dołu ekranu po prawej stronie przycisk EPSG: 4326. W oknie Filtr wpisz wartość 2180 i wybierz poniżej z listy układ Poland CS92. Potwierdź wybór przyciskiem ZastosujOk.

Kolejnym krokiem jest przypisanie każdemu z województw wartości gęstości zaludnienia. W warstwie wektorowej każdy obiekt (w tym przypadku województwo) ma przypisany szereg informacji (atrybutów). Te można odnaleźć w Tabeli atrybutów. Aby przejść do tabeli, wybierz prawym przyciskiem myszy warstwę Województwa widoczną w oknie po lewej stronie, a następnie Otwórz tabelę atrybutów (ryc. 3). Aby dodać nową kolumnę z danymi (gęstością zaludnienia), wybierz ikonę ołówka (w ten sposób otworzysz tryb edycji).

R4bBYjOdErrZX
Ryc. 3. Edycja tabeli atrybutów
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Aby dodać nową kolumnę z danymi dotyczącymi gęstości zaludnienia, wybierz ikonę Nowe pole (ryc. 4). W pojawiającym się oknie wpisz w polu Nazwa gęstość i wybierz przycisk Ok. Nowo dodana kolumna znajduje się na samym końcu tabeli.

RQ92fUvrmG7VA
Ryc. 4. Dodawanie danych z gęstością zaludnienia
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

W kolumnie należy wprowadzić dane gęstości zaludnienia dla kolejnych województw (nazwy województw znajdują się w jednej z pierwszych kolumn tabeli). Dane można pobrać ze strony Banku Danych Lokalnych (tab. 1). Po wprowadzeniu kolejnych wartości zapisz zmiany, wybierając ikonę dyskietki oraz zakończ edycję, wybierając ikonę ołówka.

Po wprowadzeniu danych wybierz ponownie prawym przyciskiem myszy warstwę Województwa, a następnie opcję Właściwości. W oknie, które się pojawi, rozwiń pasek na samej górze i wybierz Symbol stopniowy. W polu wartość znajdź wprowadzone dane, czyli wskaż kolumnę gęstość (ryc. 5).

R1JmPaS5s1JSz
Ryc. 5. Edycja właściwości mapy
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Następnie wybierz opcję klasyfikuj w dolnej części okna i tryb Równa liczba (kwantyl). Przedziały dla kartogramu zostaną automatycznie dopasowane przez program, jednak początek i koniec wartości dla kolejnych przedziałów mogą wymagać edycji (np. jeżeli pierwszy przedział kończy się wartością 74 os./kmIndeks górny 2, a drugi zaczyna taką samą, wówczas należy ręcznie poprawić przedziały). Więcej na temat zasad tworzenia przedziałów w kartogramach znajdziesz w temacie Tworzenie map z wykorzystaniem metody kartogramu.

Kartogram jest gotowy (ryc. 6). Ostatnim krokiem do stworzenia mapy GIS jest dodanie elementów mapy: tytułu, legendy oraz skali. W tym celu wybierz z paska u góry ekranu zakładkę Projekt, następnie Nowy wydruk oraz nadaj mu dowolną nazwę lub pozostaw okno puste.

RVRTQe5LMUSt3
Ryc. 6. Gotowy kartogram gęstości zaludnienia
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

W nowo otwartym oknie kompozycji mapy wybierz przycisk Mapa. Przytrzymując lewy przycisk myszy, narysuj prostokąt na całej szerokości strony. Możesz powiększyć lub pomniejszyć treść mapy, używając Scrolla. Skalę, legendętytuł mapy wprowadza się, wybierając kolejno z panelu po lewej stronie właściwe przyciski. Po ich wybraniu, z prawej strony wyświetla się okno edycji poszczególnych elementów. Każdy z obiektów dodaje się w analogiczny sposób do treści mapy – przytrzymując lewy przycisk i rysując prostokąt w miejscu, w którym ma się znaleźć wybrany element.

Aby zapisać mapę, wybierz z górnego paska menu Układ wydruku, a następnie Eksportuj jako obraz/pdf (ryc.7).

R2SgjWp8fhEdI
Ryc. 7. Eksportowanie kompozycji mapy
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Słownik

GIS
GIS

(ang. Geographic Information System, systemy informacji geograficznej) narzędzia wspomagające procesy decyzyjne, służące do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania, a przede wszystkim wizualizacji danych geograficznych

grafika rastrowa
grafika rastrowa

prezentacja obrazu za pomocą punktów i siatki prostokątów, tzw. pikseli

grafika wektorowa
grafika wektorowa

grafika dwu- lub trójwymiarowa, w której obraz opisany jest za pomocą figur geometrycznych w układzie współrzędnych; jej największą zaletą jest możliwość manipulowania wielkością obrazu, bez strat na jakości grafiki