Przeczytaj
Przed świętami będziemy w domu
Już od dłuższego czasu można było się spodziewać wybuchu wojny i wiele państw, które jej oczekiwało, miało gotowe plany prowadzenia działań wojennych. Niemiecki plan został przygotowany przez feldmarszałkafeldmarszałka Alfreda von Schlieffena, szefa niemieckiego sztabusztabu generalnego w latach 1891–1905, a dopracował go jego następca gen. Helmuth von Moltke.
Założenia planu były proste: przewidywał on błyskawiczne pokonanie Francji w mocnym ataku frontowym, a następnie skierowanie części sił na frontfront wschodni do walki z Rosją. Wojna miała być krótka i zakończyć się po kilku tygodniach. Paryż miał być zdobyty nim opadną liście. Tak się jednak nie stało. W dniu 3 sierpnia 1914 r. Niemcy wypowiedziały wojnę Francji, a dzień później armia niemiecka wkroczyła na terytorium Belgii. Belgia, przez terytorium której armia niemiecka miała się dostać do Francji, stawiła silny opór i dopiero po ponad dwóch tygodniach Niemcy zdobyli Brukselę. Naruszenie neutralności Belgii i barbarzyńskie zachowanie armii niemieckiej, pozostawiającej po sobie szlak spustoszonych i ograbionych miejscowości i wymordowaną ludność, spowodowały przyłączenie się Wielkiej Brytanii do wojny (Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom z 4 na 5 sierpnia 1914 r. i wysłała do Francji Brytyjski Korpus Ekspedycyjny). Na wschodzie Rosja przystąpiła do wojny szybciej, niż się spodziewali twórcy koncepcji Schlieffena (Rosja podjęła atak na Prusy Wschodnie w II poł. sierpnia 1914 r.). Część dywizji niemieckich musiała zatem zostać natychmiast odesłana na pomoc do Prus WschodnichPrus Wschodnich, co w znaczący sposób osłabiło siłę uderzeniową wojsk niemieckich na zachodzie. Niemcy od tej pory były zmuszone prowadzić wojnę na dwa fronty. Szansa na szybkie pokonanie Francji coraz bardziej się oddalała…
Bohaterskie taksówki
Dowództwo niemieckie zamierzało głębokim manewrem oskrzydlającym prawego skrzydła związać większą część sił francuskich i uderzyć na Paryż. Armia francuska cofała się coraz bardziej w głąb własnego terytorium. Na początku września 1914 r. siły niemieckie dotarły nad rzekę Marnę. W bezpośrednim zagrożeniu znalazła się stolica, skąd w pośpiechu do Bordeaux ewakuowano rząd. Front przebiegał w odległości 30 km od Paryża, a żołnierzy bezpośrednio na front podwoziły zarekwirowane przez armię francuską paryskie taksówki.
Natarcie rozpoczęło się 5 września 1914 r., walki toczyły się – ze zmiennym szczęściem – przez kilka najbliższych dni. W końcu po około tygodniu walk von Moltke nakazał siłom niemieckim wycofać się nad rzekę Aisne. Już nigdy w trakcie wojny wojska niemieckie nie dotarły tak daleko w głąb terytorium francuskiego.
Przegraliśmy wojnę!
Bitwa nad Marną – pierwsza z szeregu wielkich bitew na frontach I wojny światowej – została nazwana cudem. Zwycięstwo Francuzów i ocalenie Paryża miało ogromne znaczenie psychologiczne i moralne dla wojsk francuskich, podniosło ich nastroje i wiarę w zwycięstwo. Niemcom nie powiodło się także opanowanie portów nad kanałem La Manche i odcięcie zaopatrzenia płynącego tą drogą z Wielkiej Brytanii do Francji. Bitwa nad Marną przypieczętowała klęskę planu Schlieffena, ale też oznaczała, że działania wojenne na froncie zachodnim szybko się nie zakończą. Walki przybrały charakter wojny pozycyjnej. Po obu stronach frontu – na długości 320 km, od kanału La Manche do Alp szwajcarskich – powstał system okopówokopów, z których wrogie armie prowadziły ataki. Żaden z tych ataków nie przyniósł jednak znaczącej zmiany sytuacji militarnej i nie zapewnił przewagi żadnej z walczących armii.
Słownik
(niem. Feldmarschall) najwyższy stopień wojskowy w niektórych armiach
(z łac. frons – czoło) najdalej wysunięta do przodu linia walczących wojsk
(od słowa „okopać”) fortyfikacja ziemna – obronna lub oblężnicza – w postaci wykopu o głębokości wystarczającej do obrony i prowadzenia obstrzału nieprzyjaciela
prowincja Królestwa Pruskiego, a potem Niemiec, zajmująca historyczne obszary związane z Polską przedrozbiorową – Warmię i Prusy Książęce
główny organ dowodzenia armią
wojna, podczas której działania są prowadzone przy zastsowaniu ruchu sił i środków na froncie, w czasie I wojny światowej wojna manewrowa miała miejsce na froncie wschodnim
sposób prowadzenia działań wojennych polegający na tym, że obie walczące strony zajmują umocnione pozycje, z których przeprowadzany jest atak; jest przeciwieństwem wojny manewrowej
Słowa kluczowe
I wojna światowa, bitwa nad Marną, wojna pozycyjna, okopy, plan Schlieffena
Bibliografia
Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.
Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.
E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.