Przeczytaj
Zagadnienia związane z podzielnością liczb naturalnych od wieków były przedmiotem badań wielu wybitnych matematyków. Aparat matematyczny, którym dysponujemy nie pozwala na prowadzenie bardziej zaawansowanych rozważań, zatem w tym materiale rozważymy tylko niektóre z podstawowych zagadnień z teorii podzielności.
Na początek zadania dotyczące liczb pierwszych, które uważane są za „królowe” wszystkich rodzajów liczb naturalnych.
Liczba pierwsza to liczba naturalna większa od , która ma dokładnie dwa dzielniki – jedynkę i samą siebie.
Liczba nie jest ani liczbą pierwszą, ani złożoną.
Liczba nie jest ani liczbą pierwszą, ani złożoną.
Wykażemy, że istnieje tylko jedna liczba pierwsza taka, że liczby i są liczbami pierwszymi.
Obliczmy kilka wartości liczb i dla kolejnych początkowych liczb pierwszych.
Jeśli , to
– liczba pierwszaliczba pierwsza,
– liczba złożona.
Liczba nie spełnia warunków zadania.
Jeśli , to
– liczba pierwsza,
– liczba złożona.
Liczba nie spełnia warunków zadania.
Jeśli , to
– liczba pierwsza,
– liczba pierwsza.
Liczba spełnia warunki zadania. Jest więc szukaną liczbą.
Pozostaje zatem wykazać, że nie istnieje inna liczba, większa od , dla której liczby i są jednocześnie liczbami pierwszymi.
Każdą liczbą naturalną większą od można zapisać w postaci
, , , lub ,
gdzie jest liczbą naturalną dodatnią.
Ponieważ jest liczbą pierwszą większą od , zatem
, , lub .
Jeśli , to
,
,
– liczba złożona.
Jeśli , to
,
,
– liczba złożona.
Jeśli , to
,
,
– liczba złożona.
Jeśli , to
,
,
– liczba złożona.
Wykazaliśmy więc, że jeśli liczba jest liczbą pierwszą, większą od , to liczba lub liczba jest złożona. Zatem tylko dla każda z liczb i to liczba pierwszaliczba pierwsza, co należało udowodnić.
Wykażemy, że nie istnieją różne liczby pierwsze , , takie, że liczba
jest liczbą naturalną.
Przeprowadzimy dowód nie wprost. Zakładamy, że liczba jest liczbą naturalną. Zatem istnieje taka liczba naturalna , że
Przekształcamy lewą stronę zapisanej równości.
Wynika z tego, że liczba dzieli się przez . Otrzymujemy sprzeczność, bo liczby , , to różne liczby pierwsze.
Zatem liczby , , o żądanej własności nie istnieją, co należało wykazać.
Następny problem, którym się zajmiemy, związany jest z określaniem reszt z dzielenia liczb naturalnych.
Liczba w dzieleniu przez daje resztę , a liczba w dzieleniu przez daje resztę . Wykażemy, że suma kwadratów liczb i w dzieleniu przez daje resztę .
Liczba w dzieleniu przez daje resztę , zatem można ją zapisać w postaci
, gdzie .
Liczba w dzieleniu przez daje resztę , zatem można ją zapisać w postaci
, gdzie .
Zapisujemy i przekształcamy sumę kwadratów liczb i .
Liczbę można więc przedstawić w postaci
, gdzie i jako suma liczb naturalnych jest liczbą naturalną.
Oznacza to, że reszta z dzielenia sumy kwadratów liczb i w dzieleniu przez daje resztę , co należało wykazać.
Pokażemy teraz wykorzystanie wzorów skróconego mnożenia w teorii podzielności.
Dane są liczby naturalne , , . Wykażemy, że liczba jest podzielna przez , wtedy i tylko wtedy, gdy liczba jest podzielna przez .
Zauważmy, że
– liczby , , to kolejne liczby naturalne, zatem ich iloczyn jest liczbą podzielną przez . Wynika z tego, że liczba jest podzielna przez .
Podobnie
– liczba podzielna przez
– liczba podzielna przez
Suma liczb podzielnych przez jest też podzielna przez .
– liczba podzielna przez
Jeśli liczba jest podzielna przez to i liczba musi być podzielna przez i odwrotnie.
Zatem jest podzielna przez , wtedy i tylko wtedy, gdy liczba jest podzielna przez , co należało wykazać.
Wykażemy, że liczba , gdzie jest liczbą naturalną większą od , jest podzielna przez .
Korzystając dwukrotnie ze wzoru skróconego mnożenia na różnicę kwadratów, zapisujemy w postaci iloczynu wyrażenie określające liczbę .
Liczby , , to kolejne liczby naturalne, zatem ich iloczyn jest wielokrotnością liczby .
Teraz musimy tak przekształcić , aby pokazać, że liczba jest również wielokrotnością liczby (bo ).
Zapisujemy iloczyn w postaci równoważnej sumy.
Liczby , , , , to pięć kolejnych liczb naturalnych, zatem ich iloczyn dzieli się przez i przez , a więc i przez .
Iloczyn też jest podzielny przez .
Suma liczb podzielnych przez jest też podzielna przez . Zatem liczba jest podzielna przez , co należało wykazać.
Słownik
liczba naturalna większa od , która ma dokładnie dwa dzielniki – jedynkę i samą siebie