Wszelkie bogactwa mineralne na Ziemi, które są poddawane eksploatacji, znajdują się głęboko pod poziomem gruntu w postaci złóż, czyli naturalnej koncentracji kopaliny. Złoża te można podzielić ze względu na ich genezę oraz formę, w jakiej występują.

Klasyfikację złóżzłoże mineralne złóż ze względu na sposób ich powstawania przedstawia poniższa tabela.

Można z niej odczytać, że złoża mineralnezłoże mineralne złoża mineralne powstają w wyniku działania procesów endogenicznychprocesy endogeniczneprocesów endogenicznych, czyli wewnętrznych, lub egzogenicznychprocesy egzogeniczneegzogenicznych, czyli zewnętrznych. W Polsce najliczniej występują złoża węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej i gazu ziemnego, które powstały w wyniku procesów egzogenicznych. Węgiel powstał w wyniku zdeponowania na dużej przestrzeni materiału biologicznego z obumarłych szczątków roślin - torfu, które następnie w wyniku procesów klimatycznych i chemicznych przekształciły się w złoża węgla. Sól powstała w warunkach dużego parowania i wilgotności, gdzie przebiegał proces krystalizacji.  Powszechne w Polsce są także piaski i żwiry, które powstały dzięki selektywnemu transportowi w czasie zlodowaceń, przez transport eoliczny oraz  sedymentację w środowisku wodnym. Złoża siarki powstały wskutek utleniania siarkowodoru lub redukcji siarczanów, często współwystępują z gipsem i kalcytem. Złoża żelaza i miedzi powstały wskutek  stygnięcia i krystalizacji magmy bądź lawy, a niektóre surowce skalne wskutek procesów metamorfizmu.

R1cNwINqYKECI

Zdjęcie przedstawia czarną powierzchnię skały, na której znajdują się żyły skalne - przypominają liczne rozgałęzienia.

R12bFjzVHWAo6

Zdjęcie przedstawia fragment skały. Ma warstwy. Niektóre z nich tworzą kształt przypominający elipsę. Te fragmenty są jasnożółte, zbliżone do koloru złotego. Pozostałe warstwy skały są szare. Skała wydaje się być krucha.

W zależności od formy, w jakiej dane złoże występuje, pod lub na powierzchni litosfery można wyróżnić:

• pokłady – złoża, które zalegają na dużej przestrzeni i są ograniczone dwiema równoległymi warstwami skalnymi. W formie pokładów występują najczęściej złoża węgla kamiennego i brunatnego, siarka, sole potasowe oraz skały osadowe. Złoża, które występują w więcej niż jednym pokładzie to złoża wielopokładowe;

• wysady – to złoża, które powstały pod wpływem ruchów tektonicznych przez wciśnięcie skał starszych w leżące nad nimi młodsze utwory. Wysady tworzą wyłącznie skały, które pod wpływem wysokich ciśnień stają się plastyczne; przeważnie jest to sól lub ił. Wysady noszą nazwę słupów, diapirów;

• żyły – czyli złoża młodsze od skał sąsiadujących, które powstały w wyniku wypełnienia szczeliny i spękania skał otaczających;

• gniazda – są złożami o nieregularnym kształcie występującymi wewnątrz skały innego rodzaju; w takiej postaci występują złoża boksytów lub cynku i ołowiu;

• soczewki – złoża wypełniające wydłużoną szczelinę między warstwami skał osadowych; w takiej formie występują na przykład rudy chromu, żelaza, metali nieżelaznych;

• konkrecje (sekrecje) – stanowią złoża o owalnym nagromadzeniu skały innej niż otaczające ją skały osadowe, np. konkrecja pirytu w iłach;

• złoże okruchowe – to nagromadzenie się luźnych ziaren żwiru, piasku. Znajdują się w dolinach rzek i potoków, np. piaski złotonośne.

Słownik