R12jnPnXBbjzh1

Rysunek przedstawia szkice ze ścian jaskinii zwierząt konia, niedźwiedzia, mamuta i lwa.

Ludzkość od zarania dziejów potrzebuje zasobów przyrody: to źródło pokarmu, ziół i leków, surowców, materiałów budowlanych, włókien na tkaniny i liny, ozdób i przedmiotów użytkowych. Wykorzystywane są rośliny i zwierzęta. Już w czasach prehistorycznych ludzie doprowadzali do wyginięcia zwierząt, na które polowali lub którym przekształcali siedliska – świadczą o tym dowody kopalne. Okres podbojów i kolonizacji to kolejny krok na drodze zubażania bioróżnorodności: na nowo zdobytych terenach wycinano lasy na drewno i wybijano zwierzęta na mięso i skóry. To samo dotyczy obszarów morskich – wielkie polowania na wieloryby w XIX w. doprowadziły te wielkie ssaki niemal do zagłady.

Wybrane obszary nadmiernej eksploatacji zasobów odnawialnych

Deforestacja

RYioaqXEbMZlS1

Zdjęcie przedstawia teren, z którego usunięte zostały wszystkie drzewa. Na ziemi widoczne są pozostałości drzew i rośli, pnie, gałęzie. W środowej części terenu znajduje się kanał wodny. Na powierzchni wody unoszą się liczne deski.

Drewno pozyskuje się głównie do produkcji mebli, podłóg, papieru. Wykorzystywane jest ono również w przemyśle budowlanym i wydobywczym (stemple, szalunki). Dobrym przykładem jest wycinka drzew dostarczających wartościowego handlowo drewna. Mahoń to bardzo drogie drewno, a dla mieszkańców Boliwii znaczące źródło dochodów. Podobnie dalbergia – „czarne drzewo”, jedna z odmian hebanu używana do produkcji instrumentów, rzeźb i drogich mebli – w Tanzanii jest zagrożona z powodu nielegalnej wycinki. Na Madagaskarze wycina się pachnące drzewo różane, wykorzystywane do wyrobu drobnych ozdób. Drzewa są wycinane nie tylko dla pozyskania drewna, ale też w celu przygotowania miejsca pod uprawy oraz budowę miast i dróg; w tym wypadku niszczone jest całe siedlisko. W Europie problemem jest fragmentacja istniejących siedlisk leśnych. Stanowi to zagrożenie dla zamieszkujących je gatunków, np. uniemożliwia zdobycie odpowiedniej ilości pożywienia dużym ssakom. Niewiele już zostało półnaturalnych puszcz, jak np. Białowieska, której otulinaotulinaotulina i tak jest intensywnie wycinana.

Rybołówstwo morskie

Polowania

R2FP9NqCl0D3b1

Zdjęcie przedstawia słonia na sawannie. W tle widoczne są trawy i krzewy. Na pierwszym planie stoi słoń, który ma długą trąbę i kły.

W tropikach liczba zabijanych dzikich zwierząt wzrosła ze względu na większą liczbę konsumentów, zmianę sposobu polowania oraz panujący głód. Rocznie pozyskuje się w ten sposób ponad 1,5 mln ton mięsa. Skutkiem nadmiernych polowań jest zaburzenie równowagi tropikalnych ekosystemów, z których usuwane są np. duże ssaki. Zabijane są nie tylko ssaki – w Amazonii ofiarą ludzi pada rocznie 23 mln kręgowców, takich jak ptaki czy gady. Na zwierzęta poluje się nie tylko dla mięsa, ale i dla skór lub części, które uważane są za cenne lub lecznicze. W ciągu ostatnich 100 lat wybito ok. 90% afrykańskich słoni ze względu na kość słoniową. Giną nosorożce, tygrysy, pangoliny, antylopy – bo ludzie wierzą, że leki produkowane z ich ciał są cudownym panaceum.

Rolnictwo

RI0O8q9XIiEJ61

Zdjęcie przedstawia pszczołę podczas zbierania pyłku kwiatowego. Na włoskach, którymi jest pokryta, widoczne są liczne drobiny pyłku kwiatowego.

Rolnictwo intensywnerolnictwo intensywneRolnictwo intensywne (w odróżnieniu od ekstensywnegorolnictwo ekstensywneekstensywnego) oznacza osiąganie maksymalnych plonów w krótkim czasie. Wymaga to sztucznego nawożenia, gdyż wywożenie roślin z pól skutkuje zbyt małą dostawą szczątków organicznych do gleby – nie tworzy się warstwa próchnicza. Organizmy glebowe nie rozwijają się, gleba jałowieje (jej jakość się pogarsza) i staje się mało wartościowa rolniczo, a przy tym podatna na erozję, np. pustynnieniepustynnieniepustynnienie. Intensyfikacja rolnictwa oznacza także zwiększanie powierzchni pól pod uprawę mechaniczną kosztem zaorywania miedz i likwidacji zadrzewień śródpolnych. W ten sposób zmniejsza się różnorodność siedlisk, a co za tym idzie – różnorodność gatunkowa. Również stosowane w celu zwiększenia plonów środki chemiczne: pestycydy (chwastobójcze), insektycydy (owadobójcze) i fungicydy (grzybobójcze) przyczyniają się do ginięcia pożytecznych gatunków. Należą do nich pszczoła miodna (Apis mellifica), tęcznik liszkarz (Calosoma sycophanta), a z innych gromad np. myszołów (Buteo buteo).

Współcześnie człowiek wyczerpuje zasoby naturalne w tempie, które znacznie przewyższa intensywność eksploatacji jaka miała miejsce przed pierwszą rewolucją przemysłową: szacuje się (np. raport „Living Planet” WWF z roku 2018), że wykorzystujemy o 20% więcej zasobów niż jest się w stanie odnowić, a wskaźnik ten ciągle rośnie. Nasze czasy w związku z tym nazwano antropocenem – epoką geologiczną, w której głównym czynnikiem działającym na całą planetę jest człowiek.

Skutki nadmiernej eksploatacji zasobów odnawialnych

1. Środowiskowe – zanikanie siedlisk potrzebnych roślinom i zwierzętom do życia prowadzi do ich wyginięcia. Wg IUCN (ang. International Union for Conservationof Nature - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody) w 2018 r. na ok. 30 milionów znanych nam gatunków flory i fauny 26 197 (ok. 0,1%) jest zagrożonych wyginięciem z powodu utraty siedlisk.

2. Ekonomiczne – jałowienie gleby. Wg FAO (ang. Food and Agriculture Organizationof the United Nations - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) w 2017 r. aż 1/3 gleb na świecie była średnio lub bardzo zniszczona. Jeśli proces jałowienia gleb i ginięcia zapylaczyzapylaczezapylaczy będzie postępował, żywności będzie mniej, a jej ceny mogą znacząco wzrosnąć.

3. Zdrowotne – wycinanie lasów zwiększa zanieczyszczenie powietrza. WHO (ang. World Health Organization - Światowa Organizacja Zdrowia) szacuje, że 90% ludzi oddycha powietrzem o wysokim stopniu zanieczyszczeń.

Słownik