Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Czym dla psychologii społecznej są relacje międzyludzkie?

Psychologia społecznapsychologia społecznaPsychologia społeczna jest nauką empiryczną z pogranicza psychologii i socjologii, której głównym zainteresowaniem jest wpływ społecznywpływ społecznywpływ społeczny. Dla psychologa społecznego ważne jest nie tylko zachowanie jednostek, ale też ich myśli i uczucia. Wpływ społeczny jest zatem nie tylko celowym nakłanianiem innych osób do konkretnego działania – sama tylko obecność ludzi lub myślenie o nich wpływa na jednostkę. Właśnie to założenie, że pomiędzy jednostką i jej otoczeniem jest ścisły związek, jest podstawą psychologii społecznej.

Jako nauka z pogranicza socjologii i psychologii czerpie wiedzę z obu tych nauk. Bazując na metodach badań socjologicznych, zajmuje się relacjami człowieka z innymi ludźmi, natomiast z psychologii czerpie wiedzę na temat mechanizmów funkcjonowania pojedynczej osoby.

Jako nauka empiryczna za prawdziwe przyjmuje tylko prawa, które zostały potwierdzone wynikami badań empirycznych. Jednak specyfiką psychologii społecznej jest to, że badań i wniosków odnoszących się do społeczności w jednym kraju nie zawsze można odnieść do społeczności innego terytorium, choćby ze względu na różnice kulturowe.

Psychologia społeczna jako nauka wyodrębniła się jako gałąź psychologii dopiero w latach 30. XX wieku wraz z rozwojem badań eksperymentalnych prowadzonych przez Kurta Lewina. W Polsce początek zainteresowań tą dziedziną datowany jest na rok 1959, kiedy to ukazało się dzieło Wprowadzenie do psychologii społecznej Stefana Baleya. Jest to więc nauka stosunkowo młoda.

Psycholodzy społeczni nie tworzą, przynajmniej na razie, żadnej jednolitej teorii wyjaśniającej wszystkie lub większość wpływów społecznych, jakie ludzie na siebie nawzajem wywierają. Sformułowali za to wiele pytań, na które starają się znaleźć odpowiedź.

Pytania te dotyczą m.in.:

motywacje społeczne
pojęcie człowieka o świecie społecznym
wiedza człowieka o samym sobie
moralność
uczucia
postawy i zachowania
wywieranie wpływu
relacje z innymi
relacje grupowe
płeć

Szukając odpowiedzi na swoje pytania, psycholodzy społeczni tworzą teorie wyjaśniające pojedyncze zjawiska (np. jak obecność kobiety wpływa na męski dotąd zarząd firmy) lub typy zachowań (np. agresywne). Jednocześnie psychologia społeczna bierze pod uwagę, że człowiek wpływa, często świadomie, na otoczenie i może je zmieniać, może też zmieniać samego siebie, pracując nad sobą.

W psychologii społecznej można wyróżnić kilka podejść teoretycznych, które zostały przedstawione na schemacie.

Charakterystyka podstawowych perspektyw teoretycznych psychologii społecznej

R170Xmd3osY1z1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]podstawowe perspektywy teoretyczne psychologii społecznej[/]Elementy należące do kategorii [bold]podstawowe perspektywy teoretyczne psychologii społecznej[/]Nazwa kategorii: poznawczaElementy należące do kategorii poznawczaNazwa kategorii: [bold]Podstawowe tezy:[/] – Zachowanie i emocje zależą od sposobu rozumienia sytuacji. – Sposób rozumienia sytuacji wyznaczony jest przez posiadaną już wiedzę. – Zachowania, emocje i sądy zależą od mechanizmów funkcjonowania umysłu (np. ograniczona pojemność uwagi).Nazwa kategorii: [bold]Główne dziedziny zainteresowań:[/] wszystkie dziedziny psychologii społecznej.Koniec elementów należących do kategorii poznawczaNazwa kategorii: motywacyjnaElementy należące do kategorii motywacyjnaNazwa kategorii: [bold]Podstawowe tezy:[/] – Zachowanie człowieka służy maksymalizacji własnych zysków. – Zachowanie jest ukierunkowanie na cel. – Cele podporządkowane są ograniczonej liczbie motywów.Nazwa kategorii: [bold]Główne dziedziny zainteresowań:[/] sposób pojmowania własnej osoby, wpływ społeczny, relacje społeczne (agresja, konflikty, prospołeczność, miłość), relacje międzygrupowe.Koniec elementów należących do kategorii motywacyjnaNazwa kategorii: teorii uczenia sięElementy należące do kategorii teorii uczenia sięNazwa kategorii: [bold]Podstawowe tezy:[/] – Zachowanie jest wynikiem uczenia się (albo przez konsekwencje własnych zachowań, albo przez obserwację cudzych). – Nagradzane reakcje stają się automatycznie wykonywanymi nawykami.Nazwa kategorii: [bold]Główne dziedziny zainteresowań:[/] socjalizacja, wpływ społeczny, agresja, zachowania społeczne.Koniec elementów należących do kategorii teorii uczenia sięNazwa kategorii: społeczno-kulturowaElementy należące do kategorii społeczno-kulturowaNazwa kategorii: [bold]Podstawowe tezy:[/] – Zachowanie i psychika człowieka zależą od treści kulturowo określonych wartości, norm i wzorców. – Ludzka psychika i zachowanie odmiennie przedstawiają się w różnych kulturach.Nazwa kategorii: [bold]Główne dziedziny zainteresowań:[/] socjalizacja, wartości, normy społeczne i moralność, sposób pojmowania własnej osoby, różnice płci.Koniec elementów należących do kategorii społeczno-kulturowaNazwa kategorii: ewolucjonistycznaElementy należące do kategorii ewolucjonistycznaNazwa kategorii: [bold]Podstawowe tezy:[/] – Zachowania i wzorce przebiegu procesów psychicznych służą przetrwaniu. – Zachowania i wzorce przebiegu procesów psychicznych służą maksymalizacji sukcesu reprodukcyjnego.Nazwa kategorii: [bold]Główne dziedziny zainteresowań:[/] relacje homoseksualne, różnice płci, relacje społeczne (agresja, konflikty, prospołeczność).Koniec elementów należących do kategorii ewolucjonistycznaKoniec elementów należących do kategorii [bold]podstawowe perspektywy teoretyczne psychologii społecznej[/]
Oprac. na podst. Bogdan Wojciszke, Psychologia społeczna, Warszawa 2011, s. 25.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Psychologia społeczna ma zastosowanie w wielu dziedzinach życia. Przykładowe zastosowania to:

  • polityka – wpływanie na ludzi podczas kampanii wyborczych i nakłanianie ich do głosowania na wybranych kandydatów;

  • rozmowy kwalifikacyjne czy biznesowe – znajomość podstaw psychologii społecznej pomaga w wywieraniu odpowiedniego wrażenia na rozmówcach oraz osiąganiu celów biznesowych;

  • marketing – obecnie większość reklam jest opracowywana w oparciu o osiągnięcia psychologii społecznej.

Słownik

Elliot Aronson
Elliot Aronson

psycholog amerykański i autor podręczników do psychologii społecznej, znany m.in. z eksperymentu „klasy z puzzli”

efekt pierwszeństwa
efekt pierwszeństwa

efekt, który wpływa na odbieranie danej osoby według pierwszego wrażenia, jakie na nas zrobiła

efekt uporczywości
efekt uporczywości

utrzymywanie się pierwotnych przekonań, nawet wówczas, gdy zostały one podważone

heurystyki
heurystyki

umysłowe sposoby myślenia, dzięki którym możemy wydawać sądy w sposób szybki i efektywny, tzw. drogi na skróty; wnioski wyciągane w ten sposób nie zawsze są poprawne

postrzeganie społeczne
postrzeganie społeczne

badanie sposobu tworzenia przez człowieka obrazu innych ludzi i wyciąganie wniosków na ich temat

poznanie społeczne
poznanie społeczne

sposób, w jaki ludzie selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują płynące z otoczenia informacje i na ich podstawie podejmują decyzje oraz budują własną wiedzę o świecie; sposób myślenia człowieka o świecie społecznym i o sobie oraz jego wpływ na formułowanie sądów i podejmowanie decyzji

psychologia społeczna
psychologia społeczna

dziedzina nauki łącząca psychologię z socjologią, która bada, w jaki sposób obecność i działania innych ludzi wpływają na psychikę człowieka; nauka empiryczna z pogranicza psychologii i socjologii, której głównym zainteresowaniem jest wpływ społeczny

samospełniające się proroctwo
samospełniające się proroctwo

zjawisko, które polega na tym, że oczekując spełnienia się pewnych zachowań/wydarzeń, swoim działaniem doprowadzamy do ich spełnienia

samowiedza
samowiedza

wiedza na temat samego siebie, sposób myślenia o sobie

schematy poznawcze
schematy poznawcze

schematy, według których wiedza w naszym umyśle zorganizowana jest w określony sposób oparty na naszych doświadczeniach, rodzaju przeżytych zdarzeń, spotkanych osób czy obiektów

wpływ społeczny
wpływ społeczny

proces, w wyniku którego człowiek zmienia swoje uczucia, zachowania czy zdanie na konkretne tematy na skutek oddziaływania innych osób, ich zachowania czy też opinii