Pierwsze koncepcje powstania zaporyzapora wodnazapory na rzece Jangcy pojawiły się w 1919 r. Już wtedy dostrzeżono duży potencjał rzeki, jednak wojna i późniejsze komunistyczne rządy Chin komplikowały proces planowania budowy. Dopiero w latach 80. XX w. zebrano sztab inżynierów do prac projektowych. Niewątpliwie wpływ na przyspieszenie prac miały powodzie, które zbierały żniwo ofiar wśród mieszkańców okolicznych terenów i spowodowały wiele zniszczeń, jak chociażby ta z 1931 r., kiedy to zginęło około 3 mln ludzi. Gdy zapadła decyzja o budowie zapory w prowincji Hubei, okazało się, że trzeba będzie zalać około 160 miast, 3000 wsi i  przesiedlić około 1,2 mln ludzi.

Proces budowy zapory składał się z trzech etapów:

• 1993‑1997 – okres przygotowań, zamknięcie czasowe nurtu rzeki,

• 1998–2003 - budowa fundamentów, konstrukcji piętrzącej, hal generatorów, uruchomienie pierwszych turbin,

• 2004–2010 – zakończenie projektu, ostateczne zalanie terenów powyżej zapory, napełnienie zbiornika.

R4ZbVHyDqn8yi

Zdjęcie satelitarne ukazuje meandrującą rzekę w terenie górzystym. Po prawej stronie zdjęcia widoczna jest poprzeczna linia na rzece.

Zapora Trzech Przełomów to największe hydrotechniczne przedsięwzięcie tego rodzaju na świecie pod względem zainstalowanej mocy (22 500 MW) - ma 34 generatory, 32 o mocy 700 MW i 2 o mocy 50 MW. Roczna produkcja energii wynosi powyżej 87 TWh (2017 r.). Zapora ma 2335 m długości, 185 m wysokości i 1,2 km szerokości.

Konieczność budowy zapory motywowano głównie szansą nawodnienia wielkich powierzchni terenów rolniczych (około 70% całkowitej uprawy ryżu, znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki), a co za tym idzie wzrostem produkcji i możliwością wyżywienia dużej liczby ludności. Uważano, że nieodzowna jest także regulacja nurtu rzeki w celu zapobieżenia częstym powodziom, zwłaszcza w dolnym biegu, gdzie na sąsiadujących z rzeką obszarach rolniczych żyją miliony ludzi i gdzie znajduje się wiele dużych miast, np. Wuhan, Nanjing i Szanghaj. Według szacowań zapora zmniejszy ryzyko występowania katastrofalnych powodzi w tym rejonie z 10 do 100 lat. Budowa zapory spowodowała także wzrost żeglowności rzeki dla statków oceanicznych, niemających do tej pory szansy na przemieszczanie po rzece. Jednak najsilniejszą kartę przetargową stanowiła możliwość produkcji energii. Dzięki temu ograniczono zużycie węgla o 31 mln ton rocznie, co skutecznie zmniejsza emisję gazów cieplarnianych.

Ingerencja w naturalne procesy i wpływ na warunki życia ludzi przy tak dużym obiekcie okazały się katastrofalne. W zasadzie skutki możemy podzielić na dwie podstawowe kategorie: społeczne i ekologiczne.

Skutki społeczne

W związku z budową oficjalnie przesiedlono z terenów dolinnych około 1,2 mln ludzi. Większość z nich to rolnicy, którzy liczyli na otrzymanie nowych ziem pod uprawę. Rząd nie wywiązał się z tych obietnic, więc byli zmuszeni do szukania pracy w innych zawodach. Nie wypłacono im z tytułu strat żadnych odszkodowań, a bardziej zdeterminowani otrzymali rekompensaty w wysokości polskich 30 zł. Bezpowrotnie zniszczono wiele dóbr kultury i zabytków, pod wodą znalazło się 1300 stanowisk archeologicznych. Władze Chin szacują, że w najbliższych latach wystąpi konieczność przesiedlenia kolejnych 4 mln ludzi ze względu na ryzyko trzęsień ziemi i lawin błotnych. Zaporę zbudowano na terenie aktywnym sejsmicznie, a obecność blisko 400 mln ton wody zgromadzonej w zbiorniku zaporowym o długości ok. 600 km może wzmagać te procesy. Opinie takie formułuje m.in. główny inżynier Instytutu Geologii i Minerałów w Chengdu. Budowa zapory była jednym z czynników, które mogły wpłynąć na wystąpienie trzęsienia ziemi w 2008 r. w Syczuanie, gdzie zginęło około 70 tys. ludzi.

Skutki ekologiczne

RGZSh5mLFzGsi1

Zdjęcie przedstawia delfina baiji. Ma wrzecionowate ciało, wydłużone szczęki. Jego skóra jest gładka. Na czubku głowy ma otwór. Za głową, po bokach ciała, znajdują się płetwy, ma również płetwę grzbietową i ogonową. Charakteryzuje się ciemnoszaroniebieskim ubarwieniem. Strona brzuszna jest jaśniejsza.

Ekolodzy od początku byli przeciwni pomysłowi hydroelektrowni. Na każdym etapie prac podejmowali próby wstrzymania budowy. Dziś już wiadomo, że protesty nie były bezpodstawne. Nawet rząd chiński dostrzegł problemy. Wody przesiąkające w grunty przybrzeżne stwarzają zagrożenie dużych osuwisk ziemi i lawin błotnych. Powstają głębokie pęknięcia ziemi zagrażające domostwom. Największa tego typu katastrofa wydarzyła się w maju 2009 r., kiedy to w czasie lawin błotnych kilkadziesiąt tysięcy metrów sześciennych skał i błota spłynęło do zalanego wąwozu Wuxia rzeki Wu.

Region, w którym zbudowana została zapora, charakteryzuje się znaczną bioróżnorodnością. Występuje tu m.in. 6 388 gatunków roślin, z których 57% jest zagrożonych. Lesistość zmniejszyła się z ok. 20% w 1950 r. do poniżej 10% obecnie. W dorzeczu Jangcy żyje 361 różnych gatunków ryb, co stanowi 27% wszystkich zagrożonych gatunków ryb słodkowodnych w Chinach. Zagrożenie dla nich stwarzają zmiany temperatury wody i przepływu. Wiele ginie w łopatkach turbin elektrowni. Nikt nie był w stanie przewidzieć globalnych skutków budowy zapory. Budowa ta wpłynęła na zmianę osi obrotu Ziemi i wydłużyła dobę.

Słownik