O autorze

R78XKuUVrUGyy

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną twarz. Jego włosy są krótkie, zaczesane ku górze. Mężczyzna ma krótką brodę i zakręcone ku górze wąsy. Ubrany jest w garnitur, koszulę i szeroką wstążkę zawiązaną pod szyją.

Jan Kasprowicz (1860–1926), poeta młodopolski, często bywał w Zakopanem, a tatrzańskie krajobrazy stały się inspiracją wielu jego wierszy. W ostatnich latach życia (w 1923 r.) osiadł w górach na stałe. Zamieszkał w willi Harenda wybudowanej przez Jana Fudalę Klusia i wzorowanej na tradycyjnej chacie góralskiej. Z okien Harendy, położonej między Zakopanem a Poroninem, roztacza się piękny widok na Tatry. Dziś w willi znajduje się Muzeum Jana Kasprowicza.

RHOEOIEnbS5VJ

Zdjęcie przedstawia drewnianą, górską willę, stojącą na wzgórzu. Willa jest piętrowa, na froncie widoczny jest duża weranda. Do willi prowadzą po zboczu drewniane schody.

Młoda Polska tatrzańska

Zakopane stało się w czasach Młodej Polski duchową stolicą narodu. W góralskich chatach toczono niezliczone dyskusje, odbywały się odczyty nowych dzieł literackich, nad którymi obradowano do późnej nocy. Do zakopiańskiej bohemy należeli tacy twórcy, jak czołowy polski dekadentdekadentyzmdekadent przełomu wieków Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, zaangażowany społecznie Stefan Żeromski, tajemniczy i natchniony Tadeusz Miciński, twórca stylu zakopiańskiego Stanisław Witkiewicz czy Jan Kasprowicz. Poeta w ciągu swojego życia wielokrotnie zmieniał styl pisania, eksperymentował z nowymi kierunkami w sztuce i poszukiwał nowych form wyrazu. Mimo tych przemian, wciąż powracał do tematyki górskiej. W swym słynnym cyklu sonetów Krzak dzikiej róży, łączącym poetykę symbolizmu z impresjonizmem, opisywał elementy tatrzańskiej przyrody, by wykreować niezwykły nastrój:

Krzak dzikiej róży wpisuje się w konwencję tak zwanego pejzażu wewnętrznego – popularnego w Młodej Polsce środka poetyckiego służącego wyrażaniu nieokreślonych przeżyć duszy, które nie mają odpowiedniej nazwy w języku. Artyści przełomu wieków nie mówili wprost o uczuciach – zamiast tego kreowali krajobrazy będące ich odpowiednikiem. Metaforyka związana z górami należała w tamtym okresie do najczęściej stosowanych.

Chwile

Pomiędzy Krzakiem dzikiej róży a późniejszymi lirykami tatrzańskimi Kasprowicz opublikował zbiory hymnów pełnych ekspresyjnych, katastroficznych obrazów zagłady cywilizacji i przyrody. Natura w tych utworach nie sprzyja ukojeniu, nie jest świadectwem harmonii świata, lecz zostaje zdewastowana przez ludzi. Z czasem, kiedy ponura tonacja zaczęła opuszczać twórczość poety, powrócił on do opisywania piękna górskich pejzaży. W inspirowanej góralskimi podaniami Pieśni o Waligórze artysta po raz kolejny dał wyraz swojej fascynacji Tatrami i ich bogatą kulturą. Góry zaczęły też pojawiać się w wierszach Kasprowicza w roli towarzyszy życia. Nabierały ludzkich cech, stawały się adresatami zwierzeń podmiotu lirycznego. Wydany w 1911 roku tom Chwile zawiera przejmujące wyznanie wysłowione na tle mglistego, górskiego krajobrazu:

Wersy utworu przepełnione są nostalgią za przemijającym życiem, podobnie jak inne utwory tomu. W innym wierszu poeta pisze: Żal będzie iść, żal będzie iść, / Ciężar zawiśnie u stóp, / Chyba że w gór tych obliczu / Cichy sprawicie mi gróbIndeks górny 111 Indeks górny koniec¹¹¹. Myśl o śmierci zostaje złagodzona dzięki towarzystwu majestatycznej, urokliwej natury. Pomocne okazuje się też przekonanie o istniejącej w świecie harmonii gwarantowanej przez czuwającego Stwórcę, z woli którego wszystko rodzi się, umiera i odradza.

Księga ubogich

Podobną wizję gór wykreował Kasprowicz w kolejnym tomie, zatytułowanym Księga ubogich. Zbiór utrzymany jest w duchu franciszkańskimfranciszkanizmfranciszkańskim – wypełniają go utwory o pogodnym, spokojnym nastroju, wyrażające miłość do przyrody i ludzi oraz wiarę w Opatrzność. Artysta pisał je zainspirowany swoim szczęśliwym życiem w Zakopanem. Górski pejzaż potraktował jako remedium na codzienne troski – wysokie szczyty pozwalają człowiekowi spojrzeć na życie z innej perspektywy, zobaczyć, że wobec potęgi natury jest tylko małą drobiną w wielkim, kosmicznym spektaklu. Podmiot wiersza O Wierchu, ty Wierchu Lodowy! odczuwa ulgę, mogąc znaleźć się ponownie w otoczeniu szczytów. Pozbywa się przykrych myśli i jest gotów obrać drogę „w stronę słońca”:

Wspomnianą w wierszu górę można utożsamić z Kasprowym Wierchem – jednym z najsłynniejszych tatrzańskich szczytów. Mimo podobieństwa do nazwiska poety, otrzymał on swoje miano nie od Jana Kasprowicza, lecz od górala Kaspra, legendarnego właściciela położonej niżej Hali Kasprowej. Być może poeta czuł jakieś szczególne powinowactwo z Kasprowym Wierchem – tego nie wiemy. Natomiast pewne jest, że tatrzański krajobraz stanowił dla niego jedną z najistotniejszych inspiracji dla twórczości poetyckiej.

Słownik