Na rozmieszczenie bydła na świecie wpływają różne czynniki. Tymi, które wpływają pozytywnie, są między innymi: występowanie rozległych pastwisk i wysokiej jakości traw lub możliwości produkcji paszy pozyskiwanej na przykład z kukurydzy, dostęp do wody, uwarunkowania kulturowe związane z czczeniem „świętych krów” (w Indiach) oraz duże zapotrzebowanie na wołowinę, nabiał i produkty nabiałowe. Chów bydła może być prowadzony także na użytkach zielonych o dużym nachyleniu, które uniemożliwia produkcję roślinną. Natomiast do czynników niesprzyjających dużemu pogłowiu bydła można zaliczyć m.in. nieodpowiednią jakość pastwisk, niesprzyjający klimat, rozdrobnienie gruntów, trudności w przechowywaniu i transporcie mięsa w krajach położonych w klimatach gorących, a także liczne choroby, takie jak: pryszczycapryszczycapryszczyca, śpiączka afrykańskaśpiączka afrykańska śpiączka afrykańska przenoszona przez muchę tse‑tse oraz choroba szalonych krówchoroba szalonych krów (gąbczasta encefalopatia bydła, ang. Bovine Spongiform Encephalopathy, BSE)choroba szalonych krów, znana również jako BSE. Pierwsza z nich występuje w strefie tropikalnej Afryki, natomiast ogniska drugiej były odnotowywane w krajach wysoko rozwiniętych, zwłaszcza w Europie. U ludzi może ona spowodować chorobę Creutzfeldta‑Jakobachoroba Creutzfeldta‑Jakobachorobę Creutzfeldta‑Jakoba. Należy także brać pod uwagę uwarunkowania dotyczące wymiany handlowej między państwami (z jednej strony ułatwienia, a z drugiej nakładanie ceł i innych regulacji).

RJ8E1xI9nU4kd

Zdjęcie przedstawia leżącą w oborze czarno-białą krowę. Krowa ma kolczyk w uchu z numerem.

Najczęściej bydło hoduje się w kierunku mlecznym i mięsnym. Natomiast początkowo głównymi pozyskiwanymi produktami z tego zwierzęcia było mięso i skóry. Później otrzymywano z niego przede wszystkim nawóz (pochodzący z odchodów), a także mączkę kostną (z kości). Bydło służyło ludziom także jako siła pociągowa. Stosowana dziś dwukierunkowość hodowli bydła została rozpoczęta z początkiem XIX wieku. Wtedy to powstał podstawowy podział ras krów na rasy mleczne i mięsne. Pierwsza z nich miała zdolność do produkowania dużych ilości mleka, natomiast drugą cechował szybki przyrost masy i dzięki temu produkcji dużej ilości i wysokiej jakości wołowiny.

Bydło mięsne wypasa się głównie na użytkach zielonychużytki zieloneużytkach zielonych. Porastające je trawy stanowią dla nich naturalną paszę. Duże pogłowie tych zwierząt występuje na przykład w Ameryce Południowej. Natomiast posiadanie bydła mlecznego wymaga odpowiedniej infrastruktury, między innymi dojarek, chłodni i laktociągówlaktociąglaktociągów. Ponadto ten typ bydła należy karmić i doić z dużą regularnością (przynajmniej dwa razy dziennie). Kierunek ten jest charakterystyczny na przykład dla Europy Zachodniej, gdzie występują duże skupiska ludności, które stanowią rynek zbytu dla mleka.

Przykłady ras bydła mlecznego

Przykłady ras bydła mięsnego

Wyróżnia się trzy zasadnicze typy chowu bydła:

• intensywny – prowadzony jest w zagrodach z nastawieniem na produkcję mleczną i mleczno‑mięsną; bydło karmione jest pożywnymi paszami i roślinami pastewnymi; charakterystyczne dla tego typu są nowoczesne środki produkcji; występuje on w Europie Zachodniej, północno‑wschodniej części Stanów Zjednoczonych, w Australii, na Nizinie Chińskiej, w Korei Południowej i Japonii; obsada bydła przekracza tam 160 sztuk na 100 ha;

• ekstensywny – związany jest z systemem pasterskim i polega na całorocznym wypasie zwierząt na dużych obszarach trawiastych; dominuje tam kierunek mięsny; występuje m.in. na Wielkich Równinach w USA (część zachodnia), w Meksyku, Brazylii, Argentynie, Australii, Afryce, Kazachstanie i południowej Rosji; obsada zwierząt jest mniejsza niż 30 sztuk na 100 ha;

• mieszany (średnio intensywny) – zimą zwierzęta bytują w zagrodach, a latem wypuszczane są na pastwiska; dominują dwa kierunki: mięsny i mleczny; jest charakterystyczny dla Skandynawii, Europy Południowej i Środkowej, Nowej Zelandii i Wenezueli; obsada bydła występuje w granicach 30‑60 sztuk na 100 ha.

Pogłowie bydła na świecie nieustannie rośnie. Przyczyną tego zjawiska jest coraz większe zapotrzebowanie na żywność w wyniku zwiększającej się liczby ludności świata. Od początku lat 60. XX w. pogłowie wzrosło o 60% i wynosi obecnie niemal 1,5 mld sztuk. W ostatnich latach szczególny jego wzrost nastąpił w Etiopii, co jest konsekwencją przechodzenia z gospodarki pasterskiej do hodowanej, a także bogacenia się tamtejszego społeczeństwa. Natomiast zmniejszenie się pogłowia w USA i Chinach jest spowodowane niższymi cenami drobiu i wieprzowiny w stosunku do wołowiny – ze względu na stosowany chów intensywny. Kraje te bowiem prowadzą kierunek mięsny hodowli bydła.

Rw1850tXTryTX

Wykres przedstawia zmiany wielkości pogłowia bydła na świecie od początku lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku. Na osi Y podane są wartości w miliardach od 0,8 do 1,6. Na osi X lata od 1965 do 2015 roku. Krzywa na wykresie biegnie od wartości 0,95 na osi Y i wznosi się powoli nad osią X aż do wartości 1,5 miliarda na osi Y w 2015 roku.

W strukturze światowego pogłowia przodują: Brazylia (14,4%) oraz Indie (12,4%). Na wysokiej pozycji znajdują się także USA (6,3%) i Chiny (5,6%), a także Etiopia, Argentyna i Pakistan (po 3‑4%). W wymienionych siedmiu krajach skupia się niemal połowa całego światowego pogłowia.

R8UAP942BvXhO

Wykres kołowy zawiera dane w procentach dotyczące struktury światowego pogłowia bydła według krajów w 2017 roku. W środku wykresu podano ilość na świecie 1,49 miliarda. W światowym pogłowiu bydła dominuje Brazylia 14,4%, następnie Indie 12,4%, USA 6,3%, Chiny 5,6%, Etiopia 4,0%, Argentyna 3,3%, Pakistan 3%, pozostałe kraje 51%.

Największa obsada bydła, czyli liczba sztuk krów przeliczona przez powierzchnię użytków rolnych (czasem stosuje się skrót: UR) występuje:

• w Europie Zachodniej, w tym m.in.: w Belgii, Holandii, Szwajcarii (kierunek mleczny) oraz Irlandii (kierunek mięsny) – powyżej 1 000 szt. na 1 000 ha użytków rolnych;

• w Ameryce Łacińskiej, w tym m.in. w Urugwaju, Paragwaju, Brazylii i Wenezueli (kierunek mięsny) – powyżej 600 szt. na 1 000 ha użytków rolnych;

• w Afryce Wschodniej i strefie Sahelu (w tym w Etiopii powyżej 1 000 szt. na 1 000 ha użytków rolnych) – typ ekstensywny, uwarunkowany kulturowo, wykorzystujące bydło jako siłę pociągową;

• w Azji Południowej (Indie, Pakistan, Nepal, Bangladesz) – niska wydajność chowu (ze względów religijnych mleko i mięso nie ma żadnego wpływu na poziom wyżywienia ludności), rozprzestrzenianie zwierząt zachodzi samoistnie; obsada wynosi powyżej 1 000 szt. na 1 000 ha użytków rolnych.

Ponadto ważne miejsce w pogłowiu bydła zajmuje USA, lecz ze względu na dużą powierzchnię gruntów rolnych obsada tych zwierząt nie jest duża. Na północnym wschodzie i w rejonie Wielkich Jezior charakterystyczny jest kierunek mleczny, natomiast na preriach – kierunek mięsny. Natomiast wysoka obsada w Egipcie i Japonii wynika z bardzo małej powierzchni terenów rolniczych.

Literatura:

Falkowski J., Kostrowicki J., Geografia rolnictwa świata, PWN, Warszawa 2005.

Bański J., Geografia rolnictwa Polski, PWE, Warszawa 2005.

Grzebisz W., Szramka H. (red.) Wielka Encyklopedia Geografii Świata. Tom XI. Rolnictwo i Leśnictwo, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1998.

Słownik